Thu phí cao tốc bỏ barie, bao giờ liên thông các tài khoản?

Điều này sẽ đặc biệt có ý nghĩa, không chỉ với các tuyến cao tốc, mà cả các tuyến Vành đai 4 vùng Thủ đô dự kiến khai thác vào năm 2027. Nhưng có thể liên thông cái tài khoản thu phí cao tốc này để thu các loại phí khác, như phí vào nội đô, phí vào sân bay hay không?

Thường xuyên lưu thông trên các tuyến cao tốc, tài xế Nguyễn Đình Thực (nhà xe Tiến Hoàng, chạy tuyến Hà Nội - Vinh) rất phấn khởi khi biết thông tin một số dự án cao tốc Bắc- Nam sắp tới sẽ bỏ barie tại vị trí đầu vào.

Theo anh Thực, vào ngày lễ tết và các dịp cuối tuần, lưu lượng phương tiện tăng cao, việc phương tiện không phải chậm lại tại các khu vực trạm thu phí sẽ giúp phương tiện lưu thông nhanh hơn: "Đi lại thuận tiện hơn, mình không phải dừng hoặc đi chậm mà đi thẳng vào thôi. Vì em là xe khách nên không muốn ùn tắc để hành khách đỡ phải đợi chờ lâu".

Là một trong 3 đơn vị dự án được giao thực hiện việc thu phí không barie đầu vào, ông Nguyễn Quốc Việt, Tổng giám đốc Công ty Cổ phần đầu tư Phúc Thành Hưng – liên danh 5 nhà đầu tư, thi công dự án BOT cao tốc Diễn Châu - Bãi Vọt cho hay, thực hiện yêu cầu của Bộ GTVT, đơn vị đã phối hợp với Ban Quản lý dự án 6 điều chỉnh thiết kế kỹ thuật cho dự án, làm tiền đề cho việc triển khai. Theo hợp đồng ký kết với Bộ GTVT, dự kiến giữa năm 2024, dự án sẽ hoàn thành, đưa vào khai thác và có thể bắt đầu thu phí:

"Chúng tôi vẫn có những băn khoăn, bây giờ không có barie vào thì xe cứ đi vào, lúc ra mà không có thu phí thì chúng tôi cũng không chặn được người ta, không thu được tiền của người ta. Giả sử khi liên thông nhiều dự án, thường là barie ở chẳng cuối thôi, thì việc thu phí ở những chặng trước sẽ có những bất cập như vậy. Hiện nay chưa luật hóa được việc đó", ông Việt cho biết.

Theo ông Trần Chủng, Chủ tịch Hiệp hội các nhà đầu tư BOT, việc bỏ barie tại trạm thu phí sẽ giúp doanh nghiệp dự án tiết giảm chi phí qua việc xây dựng trạm, lực lượng nhân công… Tuy vậy, Bộ GTVT cần có hướng dẫn để tránh việc sau vài năm có thể phải phá bỏ khi áp dụng thu phí không cần barie, không cần trạm thu phí.

"Đây là công nghệ hiện đại, như vậy mình phải có những văn bản, quy định để tăng tính pháp lý. Thu phí là đương nhiên rồi, nhưng ứng dụng công nghệ mới thì mình cũng phải ra một cái hướng dẫn, một văn bản cấp Bộ hoặc một Thông tư, giống như trước đây với ETC chẳng hạn, thì mới tính ra được chi phí cho việc đầu tư", ông Chủng cho biết.

Về phía các nhà cung cấp dịch vụ thu phí không dừng, các đơn vị này đều cho hay, về công nghệ hoàn toàn cho phép thực hiện việc tích hợp công nghệ thu phí đường bộ không dừng với các loại phí giao thông, phí nội đô… Tuy vậy, theo quyết định số 19/2020 của Thủ tướng Chính phủ, hệ thống thu phí không dừng hiện mới chỉ thực hiện để thu phí đường bộ, chưa áp dụng với các loại phí khác.

Ông Cao Đình Ngân, Trưởng phòng kinh doanh, Công ty Cổ phần Giao thông số Việt Nam (VDTC) cho biết: "Viettel đã liên kết ví Viettel Money rồi, có thể trừ ngay lập tức, không cần trả sau. VETC cũng đã bắt đầu phát triển ví. 2 ông đều có đơn vị cung cấp ví đứng đằng sau, sắp tới kể cả Vành đai 3 Chính phru cho phép thu, chỉ cần lắp camera vào thôi. Bây giờ cần là Luật, văn bản hướng dẫn, cần hành lang pháp lý ban hành".

Ông Hồ Trọng Vinh, Phó Tổng giám đốc Công ty Cổ phần thu phí không dừng (VETC) cũng cho hay, về công nghệ hoàn toàn có thể giải quyết được việc liên thông với các tài khoản giao thông khác: "ETC thu phí không dừng của các nhà cung cấp dịch vụ đã sẵn sàng cho việc kết nối để triển khai thu phí cho các dịch vụ khác. Tuy nhiên, liên quan đến phần hành lang pháp lý thì cần có sửa đổi Quyết định 19 làm cơ sở triển khai các dịch vụ khác, chứ còn nếu như hiện nay thì chưa đủ cơ sở pháp lý để triển khai".

Ông Lưu Quang Lãm, Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần đầu tư khai thác Cảng- đơn vị thường xuyên tham gia các dự án BOT trong lĩnh vực giao thông cũng khẳng định, việc áp dụng thu phí không barie là xu thế tất yếu để rút ngắn hành trình xe chạy. Công nghệ này cũng có thể áp dụng liên kết khi thu phí giao thông, phí vào nội đô, nếu có quy định rõ ràng:

"Chúng ta nên học phương pháp thu phí của các nước tiên tiến, người ta đã sử dụng rồi. Thậm chí kể cả không có barie đầu ra nữa. Còn chế tài với trường hợp trốn phí, trốn vé, hoặc phương tiện hết tiền thì khi có chế tài cụ thể các phương tiện trước khi vận hành đều phải kiểm tra còn tiền hay không. Như ở nước ngoài, người ta vẫn cho đi, người ta sẽ trừ vào những trường hợp đó, nếu không trừ được tiền thì lần sau ông bị phạt gấp đôi", ông Lãm nêu ý kiến.

Với số lượng gần 4,6 phương tiện đã dán thẻ thu phí không dừng, việc chuyển đổi sang giai đoạn 2- cho phép phương tiện trả sau, thậm chí sang giai đoạn 3, bỏ barie cũng có thể thực hiện. Tuy vậy, để thực hiện được điều này, thậm chí mở rộng phạm vi thanh toán cho các tài khoản giao thông để thu các loại phí khác như phí sân bay, phí vào nội đô, rất cần có hành lang pháp lý rõ ràng để các đơn vị thực hiện.

Đây là cũng góc nhìn của VOV Giao thông: "Cần có hành lang pháp lý rõ ràng để mở rộng phí không dừng".

 Theo Quyết định số 19/2020 của Thủ tướng Chính phủ, thu phí không dừng sẽ chuyển sang giai đoạn 2 – cho phép trả sau khi đạt từ 90% phương tiện dán thẻ thu phí không dừng; chuyển sang giai đoạn 3 – bỏ barie và tiến tới bỏ barie và bỏ trạm thu phí, chỉ có các thiết bị ETC treo trên giá để xe qua tự do.

Đến thời điểm này, đã có hơn 4,6 triệu phương tiện dán thẻ sử dụng dịch vụ, chiếm hơn 90% tổng số phương tiện ô tô trên cả nước. Đây là điều kiện tiên quyết để chuyển sang giai đoạn 2, giai đoạn 3 của thu phí không dừng.

Tuy vậy, theo Quyết định 19/2020, tài khoản phí không dừng mới chỉ phục vụ việc thanh toán phí dịch vụ đường bộ, chưa quy định có thể sử dụng cho việc thu các loại phí khác liên quan đến giao thông như phí vào nội đô, phí sân bay… Do vậy, trường hợp muốn mở rộng dịch vụ, cần phải điều chỉnh dự án thu phí không dừng để bổ sung các dịch vụ tăng thêm.

Để thực hiện được điều này, trước hết Bộ GTVT cần tham mưu cho Chính phủ sửa đổi Quyết định 19/2020, trong đó có việc đề xuất mở rộng dịch vụ trung gian thanh toán trên nền tảng hệ thống thu phí không dừng đã được đầu tư, như: thu phí tại các cảng hàng không, phí cảng biển, phí vào nội đô, phí đăng kiểm…

Việc mở rộng thêm các dịch vụ mới trên nền tảng hệ thống thu phí điện tử không dừng không chỉ thuận tiện cho người sử dụng, mà còn mang lại nhiều lợi ích cho xã hôi, như không phải đầu tư một hệ thống mới, tiết kiện cho người dân và xã hội, cũng như phát huy hiệu quả dự án thu phí không dừng.

Tuy vậy, đến thời điểm này, không chỉ việc mở rộng dịch vụ thanh toán trên nền tảng phí không dừng chưa thực hiện được, mà ngay cả chuyển sang giai đoạn 2, giai đoạn 3 của thu phí không dừng cũng giậm chân tại chỗ. Do chưa sửa đổi Quyết định 19/2020 để mở rộng phạm vi thanh toán cho tài khoản không dừng, nên từ năm 2022 đến nay, dù Bộ GTVT đã 2 lần đề xuất thí điểm thu phí không dừng tại các cảng hàng không, sân bay, nhưng hiện vẫn chưa được chấp thuận.

Mặc dù không phản đối việc triển khai thu phí không dừng vào sân bay như đề xuất của Bộ GTVT, song 6 Bộ, ngành liên quan đều đề nghị Bộ GTVT rà soát, sửa đổi để điều chỉnh dự án, điều chỉnh quy định pháp luật liên quan bảo đảm đồng bộ, thống nhất.

Bởi vậy, trong khi chờ sửa Luật Giao thông đường bộ và các nghị định hướng dẫn, Bộ GTVT cần sớm rà soát để tham mưu, sửa đổi Quyết định 19/2020. Đó không chỉ là tiền đề để chuyển thu phí không dừng sang giai đoạn 2 – cho phép phương tiện trả sau; giai đoạn 3 – bỏ barie tại các trạm thu phí, mà còn mở rộng phạm vi áp dụng tài khoản không dừng sang các loại phí giao thông khác./.