Phi công có được phép ngủ trong chuyến bay không?

Hãng hàng không Batik Air thuộc tập đoàn Indonesia Lion Group vừa đình chỉ hai phi công ngủ quên khi đang điều khiển chuyến bay số hiệu 6723 chở 153 hành khách trên hành trình từ thành phố Kendari, tỉnh Sulawesi tới thủ đô Jakarta hôm 25/1.

Theo Ủy ban An toàn giao thông quốc gia Indonesia (NTSC), khoảng nửa giờ sau khi máy bay cất cánh, cơ trưởng nói muốn nghỉ ngơi và cơ phó đồng ý. Cơ phó nắm quyền kiểm soát máy bay nhưng sau đó cũng ngủ quên.

28 phút kể từ lần cuối cùng cơ phó liên lạc với kiểm soát không lưu, cơ trưởng thức dậy và phát hiện máy bay đã bay chệch khỏi lộ trình ban đầu nhưng rất may vẫn hạ cánh an toàn.

Trước đó, vào năm 2022, cũng đã xảy ra một sự việc tương tự khi hai phi công đều ngủ quên trên hành trình từ New York (Mỹ) về Rome (Italy) khiến cơ quan không lưu không thể liên lạc trong 10 phút.

Khi máy bay bay qua không phận Pháp, việc mất liên lạc trong thời gian dài đã kích hoạt cảnh báo khủng bố. Không lưu Pháp thông báo với phía Italy rằng, chiếc máy bay có thể đã bị cướp. Rất may là sau đó phi công kịp tỉnh giấc.

Ông Jonh Nance, chuyên gia hàng không chia sẻ quan điểm về vụ việc này: “Máy bay ở trên cao nên chắc sẽ vẫn ổn thôi vì nó được lái ở chế độ tự động. Đó không phải là vấn đề phải lo lắng mà điều lo lắng là bạn sẽ có thể bị “ăn đạn” ngay trên bầu trời nếu không kịp thời liên lạc với kiểm soát không lưu”.

Một số quốc gia cho phép phi công ngủ trong buồng lái, trong khi những quốc gia khác - như Mỹ - cấm hành vi này và chỉ được nghỉ ngơi khi có phi công thay thế.

Một chuyến bay từ Mỹ đến châu Âu thường sẽ có ba phi công. Tại bất kỳ thời điểm nào, cũng có tối thiểu hai phi công ở trong buồng lái và phi công thứ ba đang nghỉ ngơi. Với các chuyến bay dài hơn sẽ có bốn phi công được phân công làm việc theo nhóm hai người.

Hassan Shahidi, Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành của Tổ chức An toàn Chuyến bay, cho biết thời gian nghỉ ngơi theo lịch trình “được quản lý chặt chẽ” và “là một thông lệ quan trọng đối với những chuyến bay đường dài”.

Tuy nhiên, một kiểu nghỉ ngơi khác của phi công - bị cấm theo quy định của Cục Hàng không Liên bang Mỹ - là những giấc ngủ ngắn trong buồng lái, được gọi là "nghỉ ngơi có kiểm soát".

Kelsey, một phi công Mỹ cho biết: “Một số nước cho phép một trong hai phi công chợp mắt ngay trong buồng lái, nhưng Mỹ thì không. Có một điều thú vị là một phi công có thể vào phòng vệ sinh, hay đi lấy đồ ăn trong vòng 10 -15 phút thì vẫn không sao, thế nhưng nếu tôi hay anh bạn phi công nào đấy chợp mắt tại chỗ 15 phút cho tỉnh táo thì lại là vấn đề rồi. Tất nhiên, là tôi không có cách nào khác là phải tuân theo quy định”.

Một số quốc gia như Canada, Australia cho phép phi công "nghỉ ngơi có kiểm soát" ngay trong buồng lái, với những yêu cầu nghiêm ngặt nhằm giúp giảm tình trạng mệt mỏi khi bay.

Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế cho biết các phi công nên ngủ trưa trong buồng lái, nếu được phép; và thường áp dụng cho các chuyến bay chặng ngắn, không có khu vực nghỉ ngơi. Khi đó, phi công sẽ thông báo cho phi hành đoàn rằng sẽ có một giấc ngủ ngắn để những người còn lại kiểm tra tình hình sau một khoảng thời gian nhất định.

Ngay cả đối với các hãng hàng không cho phép ngủ trưa, việc này cũng phải được sắp xếp cẩn thận chứ không phải là những giấc ngủ ngắn ngẫu hứng.

“Nó không được sử dụng một cách tùy tiện… kiểu như, ‘Ồ, tôi mệt và tôi muốn ngủ’,” Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành của Tổ chức An toàn Chuyến bay nói.

Canada quy định "thời gian nghỉ ngơi có kiểm soát" cần kéo dài 45 phút hoặc ít hơn, diễn ra trong thời gian bay của chuyến bay, kết thúc ít nhất nửa giờ trước khi bắt đầu hạ cánh. Quy định cũng nêu rõ: “chỉ một thành viên tổ bay có thể nghỉ ngơi vào bất kỳ thời điểm nào”.

Trong khi đó, Cục Hàng không Liên bang Mỹ quy định nghiêm ngặt về việc nghỉ ngơi: không được bay quá 30 giờ trong 7 ngày liên tục hoặc 100 giờ trong một tháng. Phi công phải có 9 giờ nghỉ ngơi liên tục trước chuyến bay ít hơn 8 giờ và nghỉ ngơi 11 giờ nếu có chuyến bay từ 9 giờ trở lên.

Còn tại Việt Nam, trong Bộ quy chế An toàn hàng không dân dụng lĩnh vực tàu bay và khai thác tàu bay quy định: Thời gian bay và khoảng thời gian làm nhiệm vụ của từng thành viên tổ bay làm nhiệm vụ trên chuyến bay không vượt quá: 100 giờ bay trên 28 ngày liên tục bất kỳ; 1.000 giờ bay trong 12 tháng liên tục bất kỳ.

Ngoài ra, với các chuyến bay đường dài, các phi công cũng sẽ nghỉ ngơi luân phiên nhưng việc phi công ngả lưng ngay tại ghế hay trong khu vực riêng cũng được quy định, kèm theo đó là quy định thời gian cho phép chợp mắt; nhằm đảm bảo luôn có một phi công trực lái, giữ an toàn cho chuyến bay.

Theo quy định tại Bộ quy chế an toàn hàng không, khoảng thời gian nghỉ ngơi trên chuyến bay tối thiểu không ít hơn 90 phút liên tục cho mỗi thành viên tổ bay và 02 giờ liên tục cho thành viên tổ lái điều khiển tàu bay hạ cánh.