Mở “cửa” kho sáng chế

Không chỉ bằng việc ban hành Nghị quyết 57 về thúc đẩy đổi mới sáng tạo, khoa học công nghệ, chuyển đổi số, có lẽ hầu như không có bất kỳ một người Việt Nam nào không biết đến ý chí, quyết tâm và cam kết của những người lãnh đạo cao nhất của đất nước từ Tổng Bí thư Tô Lâm, Thủ tướng Phạm Minh Chính đến các quan chức cấp cao, khi nhắc nhiều lần trên nhiều phương tiện thông tin đại chúng ở nhiều sự kiện, coi việc thúc đẩy nghiên cứu khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số như một phần quan trọng để đưa đất nước phát triển nhanh hơn, đạt được mục tiêu tăng trưởng hai con số.

Liên quan đến chuyện này, tôi chỉ muốn nhắc đến một chuyện khác.

Khoa học công nghệ ở đây là những giải pháp kỹ thuật, những sáng chế có thể làm tăng năng suất hay tạo ra những giải pháp tốt hơn cho cuộc sống, giúp mọi người sống tốt hơn. Chẳng hạn, trước đây các cụ có câu: “cày 51 tốt hơn cày 52” – nói đến việc chỉ cần thay lưỡi cày, năng suất đã tăng lên rất nhiều và chất lượng làm đất cũng tốt hơn.

Trong đổi mới công nghệ, có một điều rất quan trọng là kho sáng chế và việc tìm hiểu xem chúng ta và thế giới đang có những giải pháp kỹ thuật nào, có thể giải quyết được các vấn đề của hôm nay, của cuộc sống, của sản xuất ra sao.

Khoa học công nghệ không là chỉ tìm ra những cái mới, mà là tìm thấy và áp dụng những cái phù hợp. Có những sáng chế, công nghệ mặc dù đã được đưa ra, được tìm thấy từ vài ba chục năm trước, nhưng đến bây giờ nếu chúng ta biết đến, vẫn có thể áp dụng và mang lại những hiệu quả tốt. Hoặc một nhà nghiên cứu trẻ hoàn toàn có thể dựa trên 5-7 sáng chế khác để nghiên cứu ra sáng chế thứ 8, và sáng chế đó sẽ có hiệu quả.

Để thúc đẩy điều này, trên thế giới, ngoài hệ thống bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ đối với các sáng chế, nhiều quốc gia cũng xây dựng một kho dữ liệu về sáng chế, với các bằng sáng chế và các bản mô tả sáng chế.

Bởi mỗi sáng chế, theo luật, được bảo hộ với một thời hạn nhất định, thông thường khoảng 15 năm, nếu người chủ sáng chế nộp chi phí để gia hạn. Sau thời gian đó, sáng chế là tài sản của nhân loại, của bất kỳ ai. Khi đó, ai cũng có thể khai thác các giải pháp kỹ thuật để mang lại cuộc sống tốt hơn.

Ví dụ, có những sáng chế về dây an toàn trên ô tô, thậm chí người chủ sáng chế còn từ bỏ quyền đối với sáng chế đó, để mang lại lợi ích tốt hơn. Nhưng một sáng chế như thế, dù có đăng ký, cũng chỉ có một thời hạn nhất định.

Điều tôi muốn nói ở đây là không chỉ tổ chức sở hữu trí tuệ thế giới, mà hầu hết các cơ quan sáng chế quốc gia trên thế giới đều mở rộng cửa và số hóa, tạo điều kiện để bất kỳ ai quan tâm cũng có thể tìm thấy các thông tin sáng chế trên trang web của họ. Họ còn có các chương trình để thúc đẩy mọi người trong xã hội đến và tìm kiếm các giải pháp sáng chế.

Điều đáng buồn là ở Việt Nam không như vậy.

Dẫn chứng là từ năm 2022, theo Thông báo số 126 ngày 12/1/2022 của Cục Sở hữu Trí tuệ, ai muốn tra cứu, tìm hiểu sáng chế phải điền vào một phiếu yêu cầu tra cứu, rồi đem phiếu đó đến Cục Sở hữu Trí tuệ hoặc gửi bưu điện kèm theo phí tra cứu là 600.000 đồng cho một điểm bảo hộ độc lập. Ví dụ, bạn muốn xem một sáng chế, muốn tra cứu khoảng 5-7 bảo hộ độc lập, bạn phải nộp một số tiền không nhỏ. Thêm nữa, trên trang web đó, bạn hầu như không thể tiếp cận toàn bộ bản mô tả sáng chế.

Tôi nghĩ điều này không ổn. Đặc biệt, trong tinh thần, mục tiêu chúng ta đã đặt ra về chuyển đổi số, về thúc đẩy khoa học công nghệ, thì một trong những việc đầu tiên, quan trọng nên làm là đề nghị cơ quan chức năng có giải pháp ngay, đó là yêu cầu Cục Sở hữu Trí tuệ phải lập tức mở kho sáng chế, các bản mô tả sáng chế mà chúng ta đang bảo hộ. Thậm chí, cần thúc đẩy để mọi người tìm hiểu, tra cứu cùng với kho sáng chế rất to lớn của Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới mà chúng ta là một thành viên.

Bằng việc đó, chúng ta sẽ giúp xã hội quan tâm nhiều hơn đến các giải pháp kỹ thuật, quan tâm nhiều hơn đến những thứ có thể làm thay đổi năng suất, thay đổi cuộc sống. Tôi nghĩ điều đó rất quan trọng.

Nhưng trước hết, chúng ta phải làm như cả thế giới đang làm, đó là mở kho mô tả sáng chế, mở kho sáng chế của chúng ta đang lưu trữ. Thật ra, khi đã có một kho sáng chế như vậy, đã thu tiền của tác giả sáng chế, việc mở kho sáng chế để toàn dân được tiếp cận, tôi nghĩ là một việc bắt buộc./.