Hà Nội - 02437919191    TP. Hồ Chí Minh - 02839919191    MekongFM - 02838309090
  • Hà Nội - 02437919191   
  • TP. Hồ Chí Minh - 02839919191   
  • MekongFM - 02838309090   
Tài chính - Thị trường

"Hành trình số" của làng nghề truyền thống

Hải Hà: Chủ nhật 02/02/2025, 15:16 (GMT+7)

Trong những năm gần đây, các sản phẩm làng nghề truyền thống như gốm sứ Bát Tràng, sản phẩm lụa Vạn Phúc, các sản phẩm mây tre đan đã có mặt nhiều hơn trên các sàn thương mại điện tử hoặc được bán trực tiếp trên các ứng dụng mạng xã hội ngày càng phổ biến.

Đây chính là một phần của quá trình chuyển đổi số đang diễn ra tại nhiều làng nghề của Việt Nam.Sau vài năm triển khai, bước đầu đã gia tăng giá trị kinh tế, thúc đẩy quảng bá sản phẩm và mở rộng thị trường.

Quá trình “số hóa”của làng nghề đang diễn ra như thế nào và  gặp những khó khăn, thách thức gì? PV VOV Giao thông đã có cuộc trò chuyện với bà Nguyễn Thị Hương - Phó Chủ tịch Hiệp hội làng nghề Việt Nam và ông Phạm Huy Khôi, Chủ tịch UBND xã Bát Tràng, huyện Gia Lâm, Hà Nội:

LÀNG NGHỀ ĐANG DẦN "SỐ HOÁ"

PV: Thưa bà Nguyễn Thị Hương, bà có bình luận gì về quá trình số hóa các làng nghề truyền thống? Những nhóm lĩnh vực nào có sự chuyển đổi số mạnh nhất?

Bà Nguyễn Thị Hương (Phó Chủ tịch Hiệp hội làng nghề Việt Nam): Chuyển đổi số hiện nay diễn ra ở tất cả các lĩnh vực, khu vực nói chung và khu vực làng nghề nói riêng. Đây là giai đoạn đổi mới trong tất cả các khâu sản xuất và nhờ chuyển đổi số, các làng nghề chắc chắn có sự đổi mới trong  sản xuất và bán hàng. Hiện nay các làng nghề đang sản xuất sản phẩm mang tính truyền thống và có tính sáng tạo nhưng chúng ta lại đang thiếu tiêu chuẩn, chưa có sự chuẩn bị nên việc tiếp cận còn mang tính tự phát.

Do vậy, quá trình chuyển đổi số cần có một sự chuẩn bị mang tính dài hạn. Muốn ứng dụng khoa học công nghệ, điều đầu tiên cần phải có tiêu chuẩn,  bao gồm tiêu chuẩn từ nguyên vật liệu, sản phẩm và về nhu cầu thị trường cho từng khu vực và tiếp cận khách hàng.

Việc tiếp cận sẽ bắt đầu từ việc chúng ta đưa sản phẩm vào thị trường để nắm bắt nhu cầu khách hàng, để từ đó điều chỉnh sản phẩm cho phù hợp. Chuyển đổi số sẽ rất hữu ích, giúp việc tiếp cận với thị trường tốt hơn, nhanh hơn và giảm đi toàn bộ những chi phí thuê cửa hàng.

Chuyển đổi số ngày nay đang diễn ra ở tất cả các lĩnh vực, khu vực, bao gồm cả các làng nghề truyền thống. Ảnh: VGP

Chuyển đổi số ngày nay đang diễn ra ở tất cả các lĩnh vực, khu vực, bao gồm cả các làng nghề truyền thống. Ảnh: VGP

Ông Phạm Minh Khôi (Chủ tịch UBND xã Bát Tràng, huyện Gia Lâm, Hà Nội): Bát Tràng một làng nghề truyền thống chuyên sản xuất đồ gốm sứ với gần 1.000 hộ sản xuất và trên 200 doanh nghiệp buôn bán thương mại về dịch vụ gốm sứ.

Thực hiện các chương trình về Chuyển đổi số quốc gia cũng như nhu cầu và sự chuyển đổi của các doanh nghiệp trong thời đại số, quá trình chuyển đổi số của làng nghề Bát Tràng diễn ra mạnh mẽ, đặc biệt sau dịch Covid 19. Các doanh nghiệp từng bước quảng bá thương mại trên các trang điện tử, đồng thời cũng đưa hình ảnh của doanh nghiệp, các sản phẩm liên kết các sàn thương mại điện tử

Thứ hai, thông qua việc quảng bá các sản phẩm, giá trị sản phẩm của làng gốm đã được đẩy mạnh, tất cả những mặt hàng mới đều được các công ty, các doanh nghiệp quảng bá. Đồng thời, việc chuyển đổi số diễn ra trong quá trình sản xuất.

Đây cũng là một bước ngoặt mới trong quá trình sản xuất, hiện nay toàn bộ chu trình để quản lý quá trình đun đốt của lò gốm cũng đã được số hóa, có nghĩa là nghệ nhân hiện nay đã chủ động trong việc điều khiển nhiệt độ của lò đốt, theo dõi quá trình sản phẩm từ lúc đưa vào lò đến lúc ra lò ngay trên điện thoại. Do đó chất lượng sản phẩm cũng được nâng lên rất nhiều trong những năm gần đây.

PV: Trong bối cảnh hội nhập và sự phát triển của khoa học công nghệ, quá trình chuyển đổi số mang lại những cơ hội và thách thức gì cho các làng nghề?

Bà Nguyễn Thị Hương: Đối với khu vực làng nghề, hiện tại chúng tôi đã có những chương trình hội thảo mang tính truyền thông và lắng nghe tiếng nói từ  phía làng nghề. Khó khăn nhất trong việc thực hiện áp dụng chuyển đổi số ở các làng nghề là việc xây dựng nội dung số của các làng nghề để giới thiệu các sản phẩm, kỹ năng nghề, về văn hóa làng nghề, về những tác phẩm của các nghệ nhân.

Những nội dung số về sản phẩm phải phản ánh được giá trị của sản phẩm nhưng cũng phải phản ánh đúng thực tế. Nếu quảng bá sản phẩm sai với thực tế, sẽ không giữ được khách hàng lâu. Điều này đòi hỏi phải có một đội ngũ nhân sự nhân lực hiểu biết về sản phẩm và có cách tiếp cận mới, nhạy bén hơn với việc sử dụng công nghệ số.

Khó khăn thứ hai là về kinh phí. Khi chúng ta ứng dụng số vào bất cứ một lĩnh vực mới nào đều bị tăng chi phí và không biết tăng chi phí bao nhiêu cho một sản phẩm để người dân áp dụng.

Khó khăn thứ ba liên quan đến vấn đề nội lực sản phẩm. Chúng ta có những sản phẩm chất lượng và có đủ năng lực sản xuất, cung ứng ra thị trường, đảm bảo đáp ứng nhu cầu thị trường hay không?. Nếu đưa sản phẩm quảng bá trên trang thương mại điện tử, khách hàng đặt hàng nhiều nhưng nếu không có sự chuẩn bị, các cơ sở, làng nghề  không sản xuất kịp, thì đây là một cái vòng luẩn quẩn. Năng lực sản xuất cần phải đi đôi với chuyển đổi số.

Quá trình chuyển đổi số của làng nghề Bát Tràng diễn ra mạnh mẽ, đặc biệt sau dịch Covid 19.

Quá trình chuyển đổi số của làng nghề Bát Tràng diễn ra mạnh mẽ, đặc biệt sau dịch Covid 19.

Ông Phạm Huy Khôi: Trước đây, để mà đun một chuyến lò mất khoảng 48 tiếng, trong quá trình 48 tiếng, người nghệ nhân thì luôn luôn phải theo dõi và ở bên cạnh lò  để theo dõi quá trình đun tốt, kịp thời điều chỉnh nhiệt độ cũng như theo dõi các sản phẩm trong quá trình đun đốt.

Tuy nhiên, khi mà áp dụng kỹ thuật cũng như là áp dụng công nghệ và số hóa vào trong quá trình đun đốt, bây giờ  người nghệ nhân, người thợ, người chủ chủ động trong việc theo dõi cả quá trình đun đốt  thông qua các app trên điện thoại. Dù ngồi ở bất kỳ đâu vẫn có thể điều khiển, điều chỉnh được nhiệt độ mà không bắt buộc trực tiếp là phải ngồi tại gần lò đun.

Thách thức của làng nghề hiện nay là các nghệ nhân truyền thống khó khăn trong tiếp cận với công nghệ khoa học, quá trình chuyển đổi số. Trong thời gian tới, chúng tôi mong muốn, tiếp tục phối hợp với các cơ quan chức năng, các Viện nghiên cứu để tuyên truyền cho người dân và áp dụng những giải pháp mới trong quá trình chuyển đổi số cũng như hướng dẫn người dân là thực hiện chuyển đổi số này sâu rộng hơn, để mỗi người dân hiểu và sử dụng nó một cách thuần thục nhất. 

Từ đó, tăng giá trị sản phẩm gốm Bát Tràng và đưa các sản phẩm của Bát Tràng ngày càng vươn xa hơn, không chỉ ở trong nước và quốc tế.

"SỐ HOÁ" NHƯNG KHÔNG "HOÀ TAN"

PV: Quá trình chuyển đổi số của các làng nghề không chỉ diễn ra trong ngày một ngày hai mà cần cả quá trình. Thưa bà Nguyễn Thị Hương,  thời gian vừa qua, Hiệp hội làng nghề Việt Nam đã xây dựng lộ trình chuyển đổi số cho các làng nghề như thế nào và quá trình thực hiện ra sao?

Bà Nguyễn Thị Hương: Hiệp hội làng nghề Việt Nam có 6 chương trình, trong đó có chương trình Chấn hưng làng nghề và hỗ trợ làng nghề đổi mới sáng tạo. Hiệp hội cũng đang có sự chuẩn bị trong nhiệm kỳ mới.

Về lộ trình cho hỗ trợ các làng nghề, Hiệp hội đã tổ chức rất nhiều hội thảo và có một vài chương trình hợp tác về trong đào tạo với các tổ chức bên ngoài để đào tạo cho các khu vực làng nghề về cách tiếp cận, từng bước ứng dụng công nghệ số. Các nhà công nghệ ra những ứng dụng mới và thông qua đó chúng tôi kết nối với khu vực làng nghề.

Trong hội thảo hàng năm của chương trình khuyến công và một số chương trình khác, chúng tôi đều lồng ghép nội dung liên quan đến công nghệ số, chuyển đổi số trong chương trình sáng tạo trong khu vực làng nghề. Bởi vì, chúng tôi cũng rất mong muốn, việc mà ứng dụng chuyển đổi số  gắn với chương trình đổi mới sáng tạo trong khu vực làng nghề do hiện nay tính cạnh tranh tại các làng nghề đang diễn ra rất mạnh mẽ.

Đối với quá trình chuyển đổi số trong lĩnh vực bán hàng, hiện nay có nhiều nền tảng, ứng dụng để bán hàng như Alibaba, Amazon, Shopee … giúp người tiêu dùng có thể tiếp cận các sản phẩm của các làng nghề. Ngoài ra, tại Việt Nam hiện nay cũng có một ứng dụng có tên CHỢ QUÊ dùng chung cho khu vực làng nghề.

Chúng tôi mong muốn các nhà làm công nghệ có thể kết nối với Hiệp hội để giúp các làng nghề lựa chọn những ứng dụng công nghệ phù hợp.

Các sản phấm gốm hiện nay ngày một đa dạng, đáp ứng nhu cầu của nhiều tệp khách hàng. Ảnh: Hà Nguyên

Các sản phấm gốm hiện nay ngày một đa dạng, đáp ứng nhu cầu của nhiều tệp khách hàng. Ảnh: Hà Nguyên

PV: Làng gốm Bát Tràng có tuổi đời rất lâu, các sản phẩm gốm được đặc biệt yêu thích vì có những giá trị rất riêng. Vậy trong bối cảnh hội nhập như hiện nay, làm thế nào để cân bằng, giữ gìn, bảo tồn những giá trị của làng nghề Việt mà không bị hoà tan, không bị đánh mất bản sắc?

Ông Phạm Huy Khôi: Xã Bát Tràng có 2 làng nghề gốm sứ truyền thống. Trong quá trình phát triển làng nghề, chúng tôi luôn luôn song hành hai việc, một là bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống cũng như những sản phẩm truyền thống.

Thứ hai, trên cơ sở bình được tiếp cận mục đích, yêu cầu của khách trong nước và quốc tế thông qua mạng internet, các nghệ nhân sáng tạo ra những sản phẩm mới phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng và đáp ứng các nhu cầu ứng của người tiêu dùng. Qua đó, giá trị của hàng gốm sứ Bát Tràng nó đáp ứng được nhiều hơn cái nhu cầu của người dân trong thời gian vừa qua.

PV: Đây có lẽ cũng là nỗi niềm đau đáu của những người làm công tác như giữ gìn, bảo tồn như bà Nguyễn Thị Hương. Vậy theo bà, vấn đề bảo tồn giá trị văn hoá của làng nghề Việt trong cơn bão công nghệ hiện nay có khó khăn không?

Bà Nguyễn Thị Hương: Theo tôi, ứng dụng công nghệ sẽ làm gia tăng các giá trị các sản phẩm làng nghề truyền thống. Bởi vì nó phụ thuộc vào cách chúng ta ứng dụng. Ví dụ như một số sản phẩm trước đây thuộc các khu vực làng nghề nhưng nó hoàn toàn có thể trở thành một sản phẩm công nghiệp, được sản xuất hàng loạt, tách khỏi khu vực làng nghề

Chúng ta cần đánh giá, phân loại khu vực nào, sản phẩm nào nằm trong khu vực làng nghề, những sản phẩm nào được chuyển ra khỏi khu vực làng nghề và nó phải được đưa vào cụm công nghiệp hoặc khu công nghiệp.

Thứ hai, chuyển đổi số giúp làng nghề phát huy bản sắc dân tộc hơn làm mất đi. Bởi vì thứ nhất, chúng ta có thể xây dựng những nội dung mang tính văn hóa và chúng ta có thể hướng dẫn được một số các bạn trẻ, một tầng lớp học nghề mới thông qua xây dựng nội dung số . Một nghệ nhân hoàn toàn có thể xây dựng một quy trình sản xuất một sản phẩm từ A đến Z thông qua nội dung số.

Nội dung đó xây dựng một lần, mà sử dụng nhiều lần và không chỉ một người dùng mà có thể toàn cộng đồng dùng. Chúng ta khuyến khích được các bạn trẻ học sinh, sinh viên, họ có thể học nghề thông qua nội dung chuyển đổi số.

Ngoài ra, chúng ta còn có thể truyền tải được toàn bộ về nét văn hóa của khu vực làng nghề thông qua nội dung số và đề cập đến những làng nghề nào đã bị thất truyền hoặc cần gây dựng lại, những kỹ năng nghề cần bảo tồn.

Gốm vuốt tay - Một hình thức làm gốm truyền thống mang dấu ấn của nghệ nhân, thể hiện sự khác biệt và sáng tạo của họ. Ảnh: Hà Nguyên

Gốm vuốt tay - Một hình thức làm gốm truyền thống mang dấu ấn của nghệ nhân, thể hiện sự khác biệt và sáng tạo của họ. Ảnh: Hà Nguyên

ĐỂ LÀNG NGHỀ "SỐ HOÁ" HIỆU QUẢ

PV: Chúng ta đang ở những ngày đầu năm mới, một năm có nhiều cơ hội để phát triển. Để giúp cho quá trình chuyển đổi số của các làng nghề được thực hiện hiệu quả, theo 2 vị khách mời, các làng nghề cần tập trung vào những giải pháp nào?

Ông Phạm Huy Khôi: Trong năm 2024, chúng tôi cũng đã được tham gia Mạng lưới các làng nghề thủ công của thế giới. Đây cũng là một bước tiến lớn và cũng là một vinh dự cho một làng nghề khi được tham gia mạng lưới các làng nghề thủ công sáng tạo của thế giới.

Trên cơ sở đó, chúng tôi mong muốn, đề xuất các cấp, các ngành hỗ trợ tạo điều kiện về kiến thức, về tư duy, về cách tiếp cận đối với các thị trường nước ngoài để từ đó thì sản phẩm của Bát Tràng sẽ được vươn xa hơn và đi đến nhiều quốc gia, đem lại giá trị kinh tế lớn hơn trong một làng nghề truyền thống

Bà Nguyễn Thị Hương: Hiện nay, trong khu vực làng nghề, cách hình thức sản xuất khác xưa, trong mỗi một gia đình sản xuất, mỗi một cơ sở mang tính độc lập. Ngày xưa, trong một sản phẩm, trong một đơn hàng, có thể cả làng làm và có thể một vài gia đình đứng ra nhưng bây giờ, việc sản xuất mang tính độc lập hơn.

Giải pháp cho khu vực làng nghề trong việc chuyển đổi số tôi nghĩ nó đơn giản thôi. Việc đầu tiên là các làng nghề xác định mục đích của chuyển đổi số: nâng cao chất lượng sản phẩm, mở rộng thị trường, bán hàng nhiều hơn…

Sau đó, các làng nghề rà soát lại toàn bộ các sản phẩm, năng lực sản xuất… để xây dựng nội dung số cho các sản phẩm làng nghề, giới thiệu bán hàng. Quá trình quảng bá sản phẩm sẽ giúp các làng nghề nhận được phản hồi của khách hàng, cải tiến sản phẩm cho phù hợp với nhu cầu thị trường và từng bước tăng doanh số bán hàng.

Hải Hà/vovgiaothong.vn
Ý kiến của bạn