Công nghiệp phụ trợ hàng không, hợp tác để cùng phát triển

Xác định đúng vị trí và cùng nhau hợp tác, thay vì cạnh tranh lẫn nhau có thể giúp tận dụng thời điểm “vàng” để phát triển ngành hàng không bền vững. 

Công nghiệp phụ trợ hàng không còn mới ở Việt Nam

Chia sẻ tại Hội thảo bàn tròn về Công nghiệp hàng không tổ chức chiều ngày 5/9 tại Trung tâm Triển lãm Quốc gia (VEC), ông Trần Hải Đăng,Tổng giám đốc Công ty cổ phần Dịch vụ kỹ thuật hàng không (AESC) cho biết, thị trường sản xuất thiết bị phụ trợ của ngành hàng không tại Mỹ năm 2023 đạt 424,2 tỷ USD.

Trong đó, có đến một nửa phục vụ cho máy bay thương mại, một phần ba phục vụ cho máy bay quân sự và số còn lại phục vụ cho các loại máy bay khác.

Còn tại Việt Nam, công nghiệp sản xuất thiết bị phụ trợ ngành hàng không còn khá mới. Hiện Việt Nam mới có 5 doanh nghiệp sản xuất thân vỏ máy bay, một đơn vị tham gia sản xuất động cơ máy bay và hiện chưa có doanh nghiệp nào đạt tiêu chuẩn sản xuất thiết bị điện tử, phụ kiện, vật liệu (nhôm, nhựa, cao su), sơn máy bay.

Đối với lĩnh vực bảo dưỡng, sửa chữa tàu bay, hiện nay chỉ có 2 doanh nghiệp thực hiện là Công ty Kỹ thuật hàng không VAECO (thành viên của Tổng Công ty hàng không Việt Nam) và Công ty cổ phần Dịch vụ kỹ thuật hàng không (AESC), doanh nghiệp tư nhân

Ông Trần Hải Đăng phân tích về những đặc thù riêng ảnh hưởng đến sự hiện trạng ngành công nghiệp phụ trợ hàng không hiện nay:

"Hiện nay các doanh nghiệp gặp nhiều rào cản, không chỉ là cơ chế chính sách nội tại trong nước mà hàng không là lĩnh vực quốc tế hoá lớn, nên các tiêu chuẩn rất cao, từ tiêu chuẩn châu Âu, tiêu chuẩn Mỹ… Những năm qua, chúng ta mới chỉ phát triển ở các hãng hàng không, mua máy bay, hoặc thuê máy bay về khai thác. Chúng ta chưa có một lĩnh vực hàng không theo đúng nghĩa. Nếu có làm được gì trong lĩnh vực hàng không, mới chỉ làm được một chút ít cho các hãng hàng không, còn lại chủ yếu là gia công xuất khẩu hoặc chỉ sản xuất chi tiết nhỏ lẻ."

Dẫn chứng tại hội thảo, ông Đăng cho biết, ngay đến việc sản xuất một con ốc bánh xe máy bay thương mại có trị giá 100USD cũng là thách thức đối với các doanh nghiệp Việt, vì số vốn đầu tư nhà máy sản xuất lên tới 3-5 triệu USD.

Theo bà Đỗ Thanh Vân, đại diện văn phòng Tập đoàn Safran (Pháp) tại Việt Nam, phát triển lĩnh vực hàng không bao gồm đào tạo con người và phát triển công nghiệp phụ trợ. Việt Nam hiện đã khá chú trọng đầu tư vào con người và có lực lượng nhân sự khá mạnh cho phát triển ngành hàng không và khai thác hàng không đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế.

Tuy nhiên, đối với lĩnh vực công nghiệp phụ trợ, dù các doanh nghiệp Việt Nam rất hào hứng, nhưng đến thời điểm này vẫn còn nhiều bất cập :

"Chuỗi hàng không hay lĩnh vực công nghiệp phụ trợ hàng không của Việt Nam, đến thời điểm hiện tại, tôi vẫn chưa thấy một chiến lược thực sự, rõ ràng về việc chúng ta sẽ đứng ở đâu trong chuỗi cung ứng hàng không. Cho đến thời điểm bây giờ, sự nỗ lực của các công ty của Việt Nam có rất nhiều, nhưng khi mà tham gia vào chuỗi hàng không, nó không giống như các ngành cơ khí khác, nó đòi hỏi các tiêu chuẩn cao và sự đầu tư lâu dài, từ 10 đến 40 năm."

Cũng theo bà Vân, hiện nay, lĩnh vực hàng không Việt Nam phát triển rất tốt, hiện Việt Nam có hơn 200 máy bay nhưng đã có những đơn hàng và sắp tới có thêm từ 500- 700 máy bay. Do vậy, nhu cầu cung ứng hàng không rất lớn nếu Việt Nam không có sự chuẩn bị, có thêm các doanh nghiệp tham gia vào lĩnh vực công nghiệp phụ trợ thì có thể đánh mất “cơ hội vàng”.

Hiện Văn phòng đại diện Tập đoàn Safran tại Việt Nam đang có một đội ngũ khoảng 10 nhân sự đảm nhận nhiệm vụ, hỗ trợ phát triển các nhà cung ứng chuỗi cung ứng hàng không ở châu Á, nhất là ở Việt Nam.

Cần tạo điều kiện cho doanh nghiệp tham gia

Để các doanh nghiệp Việt Nam có thể tham gia vào chuỗi cung ứng thiết bị phụ trợ hàng không, ông Trần Hải Đăng cho rằng, các doanh nghiệp cần phải được sự chấp thuận của các cơ quan chức năng, đạt được các chứng chỉ của Mỹ, châu Âu. Tuy nhiên, doanh nghiệp muốn được phê chuẩn thì rất tốn kém về tiền bạc, thời gian và chưa chắc đã thu được lợi nhuận.

Do vậy, ông Đăng khuyến nghị, các doanh nghiệp cần tránh đầu tư dàn trải, không đúng hướng, không dẫm chân lên nhau về năng lực, về phê chuẩn và cần có sự hợp tác, chia sẻ các nguồn lực về R&D, đặc biệt là các phòng LAB, cơ sở thử nghiệm:

"Chúng tôi- các doanh nghiệp đã tham gia vào lĩnh vực công nghiệp kỹ thuật hàng không mong muốn tập hợp và chia sẻ với nhau, trao đổi cởi mở với nhau. Để biến từ khát vọng đến cơ hội, các doanh cần phải làm gì và tìm ra một hướng đi cho đúng. Như vậy, các doanh nghiệp mới có thể thực hiện được khát vọng, nếu không sẽ chỉ là “đốm lửa le lói” đâu đó."

Hàng không là lĩnh vực hội nhập rất cao. Do vậy, cần phải tập hợp, chia sẻ với nhau những khó khăn của các doanh nghiệp đi trước, chia sẻ về thị trường toàn cầu như thế nào, nhìn nhận thẳng thắn các vấn đề hiện tại.

PGS. TS Lê Kỳ Nam, đại diện Hiệp hội doanh nghiệp cơ khí (VAMI) cho biết hiện nay, một số doanh nghiệp sản xuất cơ khí của Việt Nam chưa có sự phối hợp, trao đổi năng lực và thông tin với nhau, dù vị trí nhà xưởng ở ngay gần nhau. Tình trạng này xảy ra ở một số cụm công nghiệp: cụm công nghiệp Đồng Nai, cụm công nghiệp miền Trung.

Đồng tình với quan điểm của ông Đăng, PGS. TS Lê Kỳ Nam nhấn mạnh đến sự hợp tác trong phát triển lĩnh vực công nghiệp phụ trợ hàng không:

"Chuyện doanh nghiệp cạnh tranh là đương nhiên nhưng vẫn phải có hợp tác và chia sẻ thông tin. Đầu tiên, tôi nghĩ phải có những tổ chức liên kết với nhau để trao đổi, thông qua hoạt động hợp tác, sinh hoạt theo các nhóm lĩnh vực chuyên sâu, các doanh nghiệp nắm bắt nhu cầu, năng lực của nhau. Thứ hai, nếu muốn tăng giá trị của doanh nghiệp thì phải đẩy mạnh nghiên cứu và phát triển sản phẩm (R&D) và hợp tác phát triển."

Phát biểu tại hội thảo, ông Uông Việt Dũng, Cục trưởng Cục Hàng không Việt Nam (Bộ Xây dựng) cho biết, năm 2025, Việt Nam có 14 hãng bay thương mại và chuyên dụng với 254 máy bay. Đến năm 2030 có thể kỳ vọng đạt 400 máy bay hiện đại. Hệ thống đường bay mở rộng đáng kể, với 52 đường bay nội địa và 211 đường bay quốc tế. Hàng không Việt Nam hội nhập và phát triển sẽ có nhiều dư địa để phát triển lĩnh vực công nghiệp phụ trợ hàng không.

Ông Dũng khẳng định, Cục Hàng không Việt Nam sẽ tạo cầu nối với các tổ chức, nhà sản xuất, doanh nghiệp trong và ngoài nước để hỗ trợ, chuyển giao công nghệ, đào tạo nhân lực, tạo ra hệ sinh thái cho phát triển cho lĩnh vực hàng không.

Một số ý kiến đề xuất, Nhà nước cần có các chương trình phát triển máy bay cụ thể, có hạt nhân lõi để các doanh nghiệp vệ tinh bám theo, đồng thời cần có thêm các cơ chế khuyến khích doanh nghiệp tham gia phát triển công nghiệp hỗ trợ hàng không. Đây sẽ là giải pháp lâu dài và căn cơ, giúp ngành hàng không trong nước phát triển bền vững, tránh sự phụ thuộc vào doanh nghiệp nước ngoài.