Công nghệ buồng lái giúp cảnh báo sự cố trên đường băng, nhưng không rẻ

Do đó, công nghệ cảnh báo buồng lái mới đang thu hút được sự quan tâm lớn, được kỳ vọng sẽ tăng thêm độ an toàn, giúp máy bay tránh nguy cơ va chạm trên đường băng.

Công nghệ cảnh báo buồng lái mới – tăng cường an toàn hàng không

Khi một chiếc Boeing 757 chuẩn bị hạ cánh, hệ thống cảnh báo vang lên trong buồng lái: “Có phương tiện trên đường băng! Có phương tiện trên đường băng!”

Vài giây sau đó, cảnh báo tương tự hiện lên trên màn hình điều hướng. Cảnh báo này khiến phi công ngay lập tức huỷ việc hạ cánh để tránh nguy cơ va chạm. Hệ thống cảnh báo được kích hoạt do phát hiện một chiếc máy bay nhỏ hơn trên đường băng.

Đây không phải sự cố thực tế mà là chuyến bay thử nghiệm hệ thống an toàn buồng lái mới của Tập đoàn Công nghệ đa quốc gia Honeywell (trụ sở ở thành phố Charlotte, bang North Carolina, Mỹ).

Các kỹ sư đã bắt đầu nghiên cứu hệ thống an toàn trên từ năm 2020. Hệ thống này được thiết kế để ngăn chặn các sự cố tương tự như vụ suýt va chạm giữa máy bay của hãng Southwest Airlines và một chuyên cơ tại sân bay Midway (Chicago) hồi tháng 2, hay vụ tai nạn ở sân bay Haneda (Tokyo) vào năm ngoái.

Hệ thống mang tên SURF-A, hay Surface-Alert, là sự bổ sung được mong đợi từ lâu cho các giải pháp an toàn đường băng đã có mặt trên thị trường gần hai thập kỷ, nhưng cho đến gần đây vẫn chưa thu hút được nhiều khách hàng.

Thế nhưng, với những sự cố đường băng nghiêm trọng gần đây, các cơ quan hàng không đang chịu áp lực ngày càng tăng trong việc coi áp dụng hệ thống cảnh báo buồng lái như một tiêu chuẩn bắt buộc.

Airbus soán ngôi Boeing, có tác động đến hàng không Việt Nam?

Hàng không giá rẻ có thể sẽ không còn “rẻ”

Nhật Bản đã đệ trình tài liệu làm việc tại hội nghị chính sách toàn cầu của Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế, nhấn mạnh hệ thống cảnh báo buồng lái như biện pháp then chốt để ngăn chặn sự cố trên đường băng. Ủy ban An toàn Giao thông Quốc gia Mỹ cũng liên tục khuyến nghị điều này.

Doug Rybozynski, phi công lái chuyến bay thử nghiệm của Honeywell, cho biết: “Đó là một lời cảnh báo rất tốt, tôi có thể nói là một tín hiệu trực tiếp và rõ ràng.”

Thêm một lớp bảo vệ trên mỗi chuyến bay

Honeywell đã phát triển công nghệ này dựa trên hệ thống định vị GPS, dữ liệu giám sát phụ thuộc tự động (ADS-B) và phân tích nâng cao cho phép cảnh báo phi công hai lần nếu có máy bay khác xuất hiện trong lộ trình cất hoặc hạ cánh. Cảnh báo đầu tiên vang lên 30 giây trước khi xảy ra va chạm, và cảnh báo thứ hai ở 15 giây trước đó.

Phi công Doug Rybozynski cho biết thêm: “Nghe thì có vẻ là một khoảng thời gian rất ngắn, nhưng mọi thứ xảy ra cực kỳ nhanh. Trong khoảng 15 đến 30 giây, thực ra đó là một biên độ thời gian rất lớn khi bạn đang di chuyển với tốc độ của một chiếc máy bay”.

Không giống như các hệ thống chỉ cảnh báo kiểm soát không lưu, công nghệ này cung cấp cảnh báo bằng âm thanh và hình ảnh trực tiếp cho phi công. Dựa trên kết quả thử nghiệm bay, Honeywell dự kiến Cục Hàng không Liên bang sẽ phê duyệt công nghệ này vào năm tới.

Southwest, hãng hàng không đầu tiên sử dụng hệ thống SURF-A cho biết hệ thống này đã cải thiện đáng kể các chỉ số an toàn và đã trang bị trên hầu hết 800 máy bay của mình.

Ông Dave Hunt, Phó chủ tịch phụ trách an toàn và an ninh của hãng, cho biết: "Chúng tôi cảm thấy đây là một lớp bảo vệ rất quan trọng và hiệu quả để ngăn chặn các vụ va chạm trên đường băng".

Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế liệt kê các vụ va chạm hoặc xâm nhập đường băng là 1 trong 5 rủi ro hàng đầu đối với an toàn hàng không. Các sự cố liên quan đến đường băng là nguyên nhân gây ra 42% số vụ tai nạn trên toàn thế giới từ năm 2019 đến năm 2023.

Trong khi đó, Cục Hàng không Liên bang Mỹ, năm ngoái ghi nhận hơn 1.500 vụ xâm nhập đường băng – tức là khi một máy bay đi vào đường băng mà không được phép – trong đó 7 vụ suýt gây ra va chạm nghiêm trọng.

Bà Thea Feyereisen, Chuyên gia kỹ thuật cao cấp của Honeywell, cho biết: “Điều khiến nhiều hành khách phải ngạc nhiên là hiện nay chưa có một hệ thống cảnh báo nào có thể cho bạn biết rằng máy bay của bạn sắp va phải một chiếc máy bay khác ngay trên đường băng”.

Hiện tại, hệ thống cảnh báo này vẫn đang trong giai đoạn thử nghiệm, song nhóm kỹ sư hy vọng sẽ được chứng nhận vào tháng tới. Honeywell cũng đang chào mời các hãng hàng không lớn với kỳ vọng hệ thống này sẽ được lắp đặt trong buồng lái vào đầu năm sau.

Chi phí cao khiến quá trình triển khai diễn ra chậm

Mặc dù vậy, vẫn còn nhiều nghi ngờ về việc có bao nhiêu hãng hàng không sẵn sàng đầu tư vào các giải pháp như SURF-A mà không cần quy định bắt buộc.

Các chuyên gia an toàn cho biết, hiệu quả của hệ thống phụ thuộc vào việc triển khai rộng rãi trên toàn bộ đội bay của hãng hàng không, bao gồm việc trang bị thêm máy bay cũ, lập kế hoạch bảo trì, đào tạo phi công và phê duyệt theo quy định. Điều này đòi hỏi chi phí đáng kể.

Chi phí và nỗ lực nâng cấp các tính năng an toàn đã cản trở việc áp dụng các giải pháp an toàn đường băng trước đây của Honeywell. Năm 2012, Honeywell đã ra mắt công nghệ smartRunway và smartLanding, được gọi là Smart-X, nhằm hỗ trợ xử lý tình huống giúp phi công trong quá trình lăn bánh, cất cánh và hạ cánh.

Honeywell cho biết cho đến nay, chỉ có 20 hãng hàng không, bao gồm Alaska Air, Air Canada, Southwest và Emirates, đang sử dụng công nghệ này.

Honeywell khuyến nghị khách hàng trang bị cho máy bay của họ cả SURF-A và Smart-X để đảm bảo an toàn toàn diện. Điều này có thể sẽ làm tăng gấp đôi chi phí, khoảng hàng chục nghìn đô la cho mỗi máy bay.

Cục Hàng không Liên bang Mỹ cho rằng, giải pháp bền vững hơn là nâng cấp hạ tầng sân bay, bổ sung đèn viền, biển báo và vạch kẻ đường băng. Trong 4 năm qua, Cục Hàng không Liên bang Mỹ đã cấp gần 12 tỷ USD cho các sân bay trên khắp nước Mỹ để cải thiện hạ tầng.

Tuy nhiên, kỹ sư hàng không Thea Feyereisen của Honeywell lập luận rằng đây vẫn là một giải pháp tiết kiệm chi phí so với việc nâng cấp cơ sở hạ tầng sân bay tốn kém. Bà ước tính cả hai hệ thống này sẽ chỉ tốn chưa đến một xu cho mỗi hành khách.

Đại diện công ty Honeywell khẳng định, phi công vẫn là tuyến phòng thủ cuối cùng: “Các phi công cùng chia sẻ chung một số phận trên chiếc máy bay. Dù họ có thể làm mọi thứ hoàn toàn đúng quy trình, nhưng vẫn có thể đang ở trên một lộ trình dẫn đến thảm họa”.