Cần quy định cụ thể các tình huống được áp dụng chỉ định thầu

Dự thảo Luật Đấu thầu (sửa đổi) gồm 10 chương, 98 điều, so với Luật Đấu thầu năm 2013, luật này đã sửa đổi 75 điều, bổ sung mới 21 điều.

Trong đó, dự luật đã sửa đổi về phạm vi điều chỉnh, nguyên tắc áp dụng theo hướng nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác đấu thầu, bảo đảm minh bạch trong hoạt động đấu thầu; đơn giản hóa quy trình, thủ tục thực hiện đấu thầu và lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư.

Theo Luật hiện hành thì quy trình, thủ tục đấu thầu phức tạp, kéo dài, nhất là thủ tục đấu thầu tại địa phương khiến tốc độ giải ngân vốn đầu tư công và việc đưa công trình vào khai thác bị chậm, gây lãng phí rất lớn. Vì thế việc sửa đổi, bổ sung các quy định tại Chương III về kế hoạch lựa chọn nhà thầu trong dự thảo đã đáp ứng được mục tiêu đơn giản hóa quy trình, thủ tục thực hiện hoạt động đấu thầu, từ đó góp phần cắt giảm thời gian, chi phí trong hoạt động đấu thầu trong thực tiễn.

Dự thảo cũng bổ sung quy định về “Đấu thầu trước” tại điều 39. Theo đó, các công việc lựa chọn nhà thầu được thực hiện trước khi có quyết định phê duyệt dự án trong một số tình huống, cho phép chủ đầu tư được triển khai trước một số hoạt động chuẩn bị lựa chọn nhà thầu. Trường hợp dự án không được phê duyệt thì chủ đầu tư bồi hoàn chi phí liên quan đến việc tham dự thầu của nhà thầu trúng thầu. Quy định này là cần thiết nhằm rút ngắn thời gian tổ chức lựa chọn nhà thầu để thực hiện một hoặc một số công việc.

Đồng thời, quy định về “tùy chọn mua thêm” cũng cho phép chủ đầu tư có thể mua bổ sung các hàng hóa, dịch vụ phát sinh trên cơ sở hợp đồng đã thực hiện trước đó. Việc bổ sung này hoàn toàn phù hợp với nhu cầu của thực tiễn, góp phần đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án, tiết kiệm được rất nhiều thời gian so với quy trình, thủ tục thông thường.

Bên cạnh đó, dự thảo luật đã hoàn thiện chính sách đấu thầu mua sắm hàng hóa trong nước thay thế hàng nhập khẩu, sản phẩm đổi mới sáng tạo, sản phẩm công nghệ cao, mua sắm xanh, để hỗ trợ các nhà sản xuất và nhà thầu trong nước. Luật hóa tối đa các quy định hiện hành đã áp dụng ổn định để bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ, khắc phục tình trạng luật khung, luật ống, giảm thiểu số lượng các văn bản dưới luật và hạn chế tối đa việc giao Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ hướng dẫn. Qua đó nâng cao hiệu lực, hiệu quả của công tác quản lý Nhà nước về đấu thầu và phòng chống tiêu cực, tham nhũng, lãng phí trong hoạt động đấu thầu.

Về hoạt động chỉ định thầu, dự thảo luật đã quy định 10 trường hợp được áp dụng chỉ định thầu. So với Luật Đấu thầu 2013 đã bổ sung, mở rộng thêm nhiều trường hợp áp dụng hình thức chỉ định thầu, nhưng vẫn đảm bảo mục tiêu công khai, minh bạch, kiểm soát lợi ích nhóm trong chỉ định thầu.

Vì sao đã có đấu thầu nhưng trong những tình huống nhất định vẫn cần áp dụng phương thức chỉ định thầu? PV VOV Giao thông  phỏng vấn Đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hòa, Ủy viên Ủy ban Pháp luật của Quốc hội.

PV: Thưa ông, ông đánh giá thế nào về sự cần thiết cần có quy định cụ thể về chỉ định thầu trong dự thảo Luật Đấu thầu (sửa đổi)?

Ông Phạm Văn Hòa: Chỉ định thầu là vấn đề hết sức cần thiết nhằm đáp ứng nhu cầu cấp bách hay trong những trường hợp, dự án mua sắm, dự án xây lắp trong bối cảnh thực tiễn của đất nước đang khó khăn. Ví dụ, vừa rồi là dịch bệnh, thiên tai lũ lụt, các trường hợp an ninh quốc phòng có tính chất đặc biệt nghiêm trọng cần thiết phải tiến hành xây dựng, tiến hành mua sắm trang thiết bị để mà thực hiện nhiệm vụ cấp bách, phục vụ nhu cầu thiết yếu cho nhân dân.

Trong dự thảo Luật Đấu thầu sửa đổi có quy định chỉ định thầu tôi cho rằng là hết sức cần thiết, nhằm làm giảm bớt các thủ tục và tiến hành nhanh gọn, kịp thời.

Tuy nhiên trong chỉ định thầu có nhiều yếu tố rất nhạy cảm, cho nên những quy định phải rạch ròi trách nhiệm của chủ đầu tư, của cấp có thẩm quyền và đơn vị thi công hoặc đơn vị mua sắm, phải thực sự công tâm, khách quan, vô tư và có trách nhiệm. Người có thẩm quyền chỉ định thầu phải chịu trách nhiệm hoàn toàn về mặt pháp lý nếu nhà thầu mình chỉ định không đảm bảo hiệu quả hoặc yếu kém. Ngoài ra, chỉ định thầu phải nên có giảm giá

PV. Vâng, liên quan đến vấn đề giảm giá hay còn gọi là tiết kiệm khi áp dụng chỉ định thầu, quan điểm của ông về vấn đề này thế nào?

Ông Phạm Văn Hòa: Đề nghị quy định thẳng vào luật luôn khi chỉ định thầu phải giảm giá thấp nhất là 5%, nhằm phòng ngừa những trường hợp tư vấn thiết kế, thẩm định giá hợp tác với nhà thầu để nâng giá dự toán, nâng giá thẩm định cao lên để được hưởng lợi. Đó là vấn đề cần đặt ra đối với chủ đầu tư, đối với các cấp có thẩm quyền phê duyệt dự án chỉ định thầu.

Ngoài ra, việc giảm giá để mang lại hiệu quả kinh tế, thực tế cho thấy có những trường hợp chỉ định thầu mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn đấu thầu. Bởi có những trường hợp đấu thầu họ bỏ thầu giá thấp để trúng thầu, tuy nhiên sau đó lại đề nghị bổ sung, tăng nguồn vốn bằng nhiều lý do. Cho nên chỉ định thầu hay đấu thầu, phương thức nào mang lại hiệu quả kinh tế nhất cho nhà nước thì nên thực hiện theo phương án đó.

PV: Xin cảm ơn ông!

Như Đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hòa vừa phân tích nên quy định mức tiết kiệm cụ thể ít nhất là 5% khi áp dụng chỉ định thầu. Vậy nên hay không nên áp đặt mức tiết kiệm này trong chỉ định thầu? PV VOV Giao thông phỏng vấn ông Trần Chủng, Chủ tịch Hiệp hội Các nhà đầu tư công trình giao thông đường bộ VN xung quanh nội dung này.

PV: Thưa ông, ông đánh giá thế nào về những sửa đổi, bổ sung liên quan đến công tác chỉ đinh thầu trong dự thảo Luật Đấu thầu lần này?

Ông Trần Chủng: Trước đây chúng ta đã có quy định về hình thức chỉ định thầu trong Luật Đấu thầu, nhưng khi áp dụng trong thực tế còn khá nhiều lúng túng. Điều 21 trong dự thảo Luật Đấu thầu sửa đổi về chỉ định thầu tôi thấy, cách bố cục chưa thực sự khoa học, logic và rất lẫn lộn. Vì thế cần phải bố cục lại điều 21, trong đó quy định rõ về đối tượng được áp dụng hình thức chỉ định thầu, sắp xếp lại theo tính chất, bản chất của các đối tượng chỉ định thầu.

Ví dụ, chỉ định thầu để thực hiện những công việc khẩn cấp như vỡ đê, hoặc thảm họa thiên tai do động đất, hoặc thảm họa do dịch bệnh như dịch covid vừa rồi, hoặc chỉ định thầu cho các đối tượng áp dụng nghị quyết của Quốc hội về những công trình cần thiết cho đất nước...

Việc sắp xếp lại liên quan đến việc hướng dẫn mang tính kỹ thuật trong công tác lựa chọn nhà thầu. Nếu công trình thực hiện nhiệm vụ khẩn cấp mà chúng ta yêu cầu phải có dự án, ví dụ vỡ đê chúng ta phải làm ngay thì làm sao có dự án được, rất là khó khăn, áp dụng trong thực tiễn rất không khả thi.

Còn đối với công trình đường cao tốc Bắc Nam giai đoạn 2, Quốc hội đã ra Nghị quyết cho chỉ định thầu, trong trường hợp này các gói thầu được chỉ định thầu ấy đều phải có dự án được phê duyệt, thì lúc đó chỉ định thầu rất là thuận. Vì thế phải quy định rõ hơn nội dung, quy trình, cách làm của công tác chỉ định thầu, để tránh bị lợi dụng hoặc khi áp dụng vào thực tiễn gặp nhiều lúng túng.

PV: Hiện nay dự án cao tốc Bắc Nam giai đoạn 2 đang áp dụng mức tiết kiệm là 5% khi chỉ định thầu. Vậy theo ông có nên định lượng mức tiết kiệm khi áp dụng chỉ định hầu hay không?

Ông Trần Chủng: Chỉ định thầu chưa có hướng dẫn cụ thể, dẫn đến có những lúng túng nhất định đối với các cơ quan, đặc biệt là đối với Bộ GTVT trong việc xây dựng những quy tắc, trình tự, thủ tục. Hiện nay các nhà thầu đường cao tốc Bắc Nam giai đoạn 2 đang rất băn khoăn về quy định tài chính bắt buộc tiết kiệm 5%.

Quy định 5% được tính trên cơ sở nào về mặt khoa học kĩ thuật, về tài chính, hiện nay đang không được giải thích một cách đầy đủ, giống như chuyện “bốc thuốc” mặc định là 5%. Đây là vấn đề rất khó khăn cho các nhà thầu thi công. Chúng ta đều biết công trình xây dựng kết cấu hạ tầng thường kéo dài tới vài ba năm, những biến động về giá cả vật liệu và biến động về hàng loạt vấn đề khác đang làm thay đổi khá lớn đến giá trị của gói thầu.

Chúng tôi mong rằng sắp tới Luật Đấu thầu sửa đổi cần phải có những quy định rõ hơn, cần phải xây dựng một phương pháp luận khoa học cho những quy định mang tính định lượng như thế này để đảm bảo tính thuyết phục.

PV: Những quy định về quy trình, trình tự và phương pháp chỉ định thầu đã được làm rõ trong dự thảo luật hay chưa, thưa ông?

Ông Trần Chủng:  Việc lựa chọn nhà thầu có 2 hình thức là đấu thầu và chỉ định thầu. Trong dự luật này nói rất nhiều về quy trình, trình tự và phương pháp đấu thầu, nhưng đối với chỉ định thầu cũng đã có một số điều quy định. Tuy nhiên, những quy định như vậy áp dụng đối với các trường hợp chỉ định thầu như tôi đã nêu là không thích hợp.

Vì thế lần này cần thiết phải đưa ra những quy định có tính khung kĩ thuật, sau đó Chính phủ thông qua nghị định, thông tư có thể quy định những quy trình, thủ tục, phương pháp đánh giá chi tiết hơn cho từng đối tượng chỉ định thầu.

PV: Xin cảm ơn ông!

Nhắc tới chỉ định thầu hẳn là nhiều người sẽ lo ngại, bởi áp dụng phương thức này rất dễ dẫn tới cơ chế xin – cho và phát sinh tiêu cực. Dự án Luật Đấu thầu (sửa đổi) lần này đã bổ sung và quy định rõ ràng hơn về công tác chỉ định thầu, hướng tới mục tiêu đảm bảo công khai, minh bạch, kiểm soát và ngăn ngừa tình trạng lợi ích nhóm trong chỉ định thầu.

Bạn kỳ vọng gì vào Dự thảo Luật Đấu thầu sửa đổi? Mời các bạn cùng chia sẻ ý kiến, đóng góp cho Dự thảo qua hotline 02437.91.91.91, qua fanpage VOV Giao thông, hoặc có thể góp ý trực tiếp trên Cổng thông tin điện tử của Bộ Kế hoạch Đầu tư.

---

Đừng quên đón nghe và tương tác với “Dự thảo trên tay” lúc 15h30 đến 15h50 thứ Hai hàng tuần trên FM91, vovgiaothong.vn, hoặc trên các nền tảng Podcast dành cho di động: Spotify, Aple Podcast và Google Podcast.