Bối rối lưu thông trên cao tốc

Cần quy định nguyên tắc nhường đường và vượt xe như thế nào để tạo sự thống nhất áp dụng, đảm bảo giao thông thông suốt, an toàn. 

Anh Đỗ Đức Cửu, lái xe du lịch phản ánh, tình trạng các phương tiện chạy chạm ở làn trái sát dải phân cách xảy ra tại nhiều tuyến cao tốc như: Hà Nội- Hải Phòng, Hà Nội- Lào Cai, Hà Nội- Ninh Bình... Đã không ít lần, anh Cửu không thể chờ đợi và buộc phải vượt những phương này để tránh bị đơn vị đối tác xử phạt:

"Vừa rồi, tôi có đi Hạ Long, 2 xe đi song song với nhau làn sát dải phân cách cứng, xin vượt không cho, bắt buộc phải vượt phải thôi. Mình rất ức chế vấn đề này. Mong sao cơ quan chức năng có phương pháp nào đấy, như trước cho bắn tốc độ không được 80 phải răn đe mạnh".

Trước đó, trao đổi với VOV Giao thông, TS Trần Hữu Minh, Chánh Văn phòng Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia cho hay, Luật Giao thông đường bộ quy định rõ: khi có xe xin vượt và nếu người lái thấy đủ điều kiện an toàn thì người điều khiển phương tiện ở phía trước phải giảm tốc độ, đi sát vào phần đường bên phải xe chạy cho đến khi xe sau vượt qua và không được gây trở ngại đối với xe xin vượt. Bởi vậy, nếu như đáp ứng được các điều kiện của Luật thì dù người lái đang lái ở tốc độ tối đa ở làn vượt thì vẫn phải nhường đường.

"Nếu người lái, trong điều kiện bình thường đi cứ liên tục bám vào làn vượt, sát dải phân cách cứng thì đây lại là một cái sai nữa. Bởi vì làn đó không dành cho giao thông trong điều kiện bình thường, làn đó là làn dành cho vượt xe và trong điều kiện bình thường người lái phải đi sang làn bên phải", TS Trần Hữu Minh cho biết.

Tuy vậy, theo tìm hiểu của VOV Giao thông, Luật Giao thông đường bộ năm 2008 không có quy định làn trái chỉ dành cho vượt xe. Thêm vào đó, Thông tư số 06/2016 ban hành quy chuẩn quốc gia về báo hiệu đường bộ, hành vi vượt phải chỉ bị cấm trên đường chỉ có 1 làn đường. Với đường có từ 2 làn đường mỗi chiều trở lên thì khái niệm vượt phải sẽ không tồn tại.

Bởi vậy, nhiều trường hợp tài xế cho rằng những phương tiện muốn đi nhanh trên cao tốc có thể vượt về bên phải. Đó cũng là lý do khiến một số tài xế thường xuyên bám làn trái, dù tốc độ thấp hơn các phương tiện cùng chiều.

Tài xế Ngọc Tú thường xuyên gặp phải tình trạng này khi lưu thông trên cao tốc Hà Nội- Bắc Giang: "Làn trong cùng tốc độ cao nhất, nếu đi ở tốc độ 70km/h, tôi đi đằng sau rất khó vượt. Nếu mà tôi đi sang làn bên cạnh mà tôi vượt thì thành quá tốc độ. Tôi đã từng vượt như thế. Theo như tôi biết thì vượt như vậy là vi phạm giao thông".

Một số tài xế cho rằng, do quy định không rõ ràng, khiến nhiều tài xế vận dụng sai khi đi trên cao tốc:

"Rất nhiều xe đi vào làn tốc độ cao trên cao tốc, mà khi bọn em có tín hiệu xin vượt thì các xe ấy cũng không nhường. Đi chậm nhưng lại đi sang phía làn tốc độ cao, văn hóa giao thông của họ em thấy là rất kém".

"Lái xe thì mỗi người có một cách quan sát khác nhau, không ai giống ai cả, rất khó để nói về góc độ này. Điều kiện cho phép là đủ điều kiện an toàn đằng trước, đằng sau, khi quan sát đủ điều kiện thì mới được phép vượt".

Thượng tá Tạ Thị Hồng Minh, Phó trưởng Phòng Tuyên truyền, Cục CSGT, Bộ Công an nêu dẫn chứng: khá nhiều trường hợp phương tiện lưu thông trên cao tốc có quy định tốc độ tối đa của từng làn, dù phương tiện chạy khá chậm, nhưng vẫn chạy làn trái, khiến các phương tiện đi sau rất khó vượt, hoặc buộc phải vượt phải, dễ bị vi phạm tốc độ. Tuy vậy, rất khó xử phạt những trường hợp này:

"Có thực tế là tình trạng đi làn trái trong cùng thì đi với tốc độ chậm, nhưng khi có xe sau xin vượt trái lại không cho vượt. Đây là phạm trù về văn hóa giao thông mà các tài xế cần thay đổi. Do vậy, người tham gia giao thông cần nâng cao ý thức và hành xử văn minh, không bao giờ cản trở xe sau xin vượt nếu đủ điều kiện nhường đường", Thượng tá Minh cho biết.

Dẫn kinh nghiệm ở thế giới, chuyên gia giao thông Doãn Minh Tâm cho biết, nguyên tắc tham gia giao thông trên các tuyến đường cao tốc ở nước ngoài đều dành làn trong cùng sát dải phân cách cứng làm làn để vượt, các phương tiện không được phép chạy ổn định trên làn đường đó. Nếu phương tiện muốn vượt, sẽ chạy sang làn vượt sau đó quay trở lại làn đường giữa để đảm bảo làn vượt luôn được thông thoáng.

Với những bất cập hiện nay trong các văn bản pháp luật hiện nay, ông Tâm lưu ý, văn bản Luật luôn giữ vai trò chủ đạo, các văn bản dưới Luật, văn bản kỹ thuật phải tuân thủ theo văn bản Luật: "Về chi tiết từng điều khoản quy định trong các văn bản thì đâu đó chúng ta đã đặt ra nhưng chưa toàn diện, chưa đầy đủ. Nhưng về nguyên tắc, trừ những một số quốc gia tay lái nghịch như Anh, Thái Lan.., tất cả những các nước còn lại đều vượt trái, chỉ được vượt phải khi mà có dải phân cách cứng. Những quy định không phù hợp thì cần phải xem xét lại. Tất cả các văn bản Luật, những văn bản khác chưa quy định rõ, thì cần phải điều chỉnh để làm rõ".

Từ việc người tham gia giao thông hiểu chưa đúng về quy tắc nhường đường trên cao tốc, luật sư Phạm Thành Tài, giám đốc Văn phòng luật sư Phạm Danh (Hà Nội) đề xuất, giải quyết triệt để, chấm dứt tình trạng bám làn trái trên cao tốc bằng việc bổ sung quy định và tăng cường xử phạt:

"Về quy tắc giao thông, cần bổ sung thêm các quy định rõ hơn về tránh vượt, nhường đường, và nâng cao chế tài xử phạt, kết hợp với việc phát triển các giải pháp, ứng dụng, những hạ tầng hợp lý và áp dụng những giao thông thông minh để quản lý, điều hành, quản lý giao thông trên cao tốc".

Dù Luật Giao thông đường bộ đã quy định người lái xe phải nhường đường cho xe xin vượt ở làn trái, song quy định xử phạt hành vi này chưa rõ ràng, khiến các tài xế không hiểu hoặc không tuân thủ. Dưới góc nhìn của VOVGT, cần quy định rõ trong các văn bản quy phạm pháp luật, để tạo cách hiểu đúng và thống nhất cho cả tài xế và lực lượng giám sát, thực thi.

Góc nhìn của VOV Giao thông: "Cần quy định rõ để hiểu đúng và nhất quán"

Từ thực tế các cuộc tranh luận về nhường đường trên cao tốc, diễn ra trên mạng xã hội vừa qua cho thấy, nhiều người, nếu không muốn nói là đa số cho rằng khi lái xe trên cao tốc, nếu đã chạy tốc độ tối đa cho phép thì không cần nhường đường.

Cụ thể, với câu hỏi: “Trường hợp đi tối đa tốc độ cho phép, tôi có được bám làn trái mà không nhường đường cho xe muốn vượt”? đưa ra để khảo sát trên báo điện tử VnExpress từ 27/2 đến 29/2 cho thấy, trong số gần 6.000 độc giả trả lời, có  35% người lựa chọn phương án nhường đường, và có tới 65% lựa chọn không nhường.

Trên diễn đàn lớn khác như Otofun cũng có những khảo sát tương tự và câu trả lời, vẫn là số đông chọn không nhường đường.

Kết quả này cho thấy, phần lớn người sử dụng xe đang hiểu không đúng tinh thần Luật Giao thông đường bộ về nhường đường, vì luật quy định “nhường đường là nghĩa vụ của tài xế”, trong khi nhiều người đang coi đây là lựa chọn của họ, tùy tình hình giao thông và đánh giá an toàn của bản thân.

Tuy vậy, dẫn đến kết quả này, ngoài sự hiểu chưa đúng của tài xế, còn có nguyên nhân từ việc thiếu thống nhất của các văn bản quy phạm pháp luật. Cụ thể, dù Luật Giao thông đường bộ quy định rõ; phương tiện đi tốc độ thấp hơn phải đi vào làn bên phải; trách nhiệm của tài xế là phải nhường đường khi có xe xin vượt…

Song Thông tư 06/2016 lại không cấm hành vi vượt phải nếu đường có 2 làn mỗi chiều trở lên. Thêm vào đó, Nghị định 100/2019 và nghị định 123/2021 lại không quy định rõ việc thế nào là “đủ điều kiện an toàn”, khiến cho việc xử phạt hành vi bám làn trái, không nhường đường cho xe xin vượt khó thực hiện. Các số liệu thống kê các lỗi vi phạm của lực lượng chức năng không hề đề cập việc xử phạt phương tiện không nhường đường trên cao tốc phần nào cho thấy điều đó.

Thực tế, dù vi phạm diễn ra tràn lan, song hầu như không có trường hợp nào bị xử phạt do không nhường đường cho xe xin vượt (trừ trường hợp không nhường đường cho xe ưu tiên), tỏng khi hành vi này không chỉ gây lãng phí xã hội, mà còn tạo sự ức chế, gián tiếp gia tăng nguy cơ tai nạn.

Bởi vậy, một số chuyên gia cho rằng, thời gian tới, đặc biệt trong Luật Trật tự an toàn giao thông đường bộ, cần bổ sung quy định về quy tắc nhường đường khi tham gia giao thông. Đối với giao thông trên cao tốc, quy tắc nhường đường càng có vai trò đặc biệt quan trọng. Ở đó, không chỉ quy định tài xế phải nhường đường cho xe xin vượt, mà cần quy định rõ làn trái chỉ dành cho việc vượt xe, vượt xong phải đi về bên phải…

Quan trọng hơn, các quy tắc này phải được cụ thể hơn thành những nội dung trong các nghị định hướng dẫn thực thi. Trong đó, việc vượt xe phải được quy định thống nhất với các loại đường, tránh cao tốc một đằng quản lý môt nẻo hoặc mỗi cao tốc một kiểu khác nhau.

Bên cạnh đó, cần có cơ chế giám sát, xử lý hành vi cố tình cản trở vượt xe. Người tham gia giao thông bỏ tiền để đi trên cao tốc để được đi nhanh hơn, chất lượng đường tốt hơn, nên không thể chấp nhận sự tồn tại của những hành vi cản trở các phương tiện khác chỉ vì một vài phương tiện đi chậm, dù cố tình hay vô tình

Ngoài ra, khi hệ thống camera giám sát giao thông ngày càng hoàn thiện, việc ghi hình, xử phạt nguội các lỗi này cần được thực hiện, để tạo ý thức tuân thủ của các tài xế.

Khi văn bản pháp luật được hoàn thiện, các quy tắc tham gia giao thông được quy định rõ ràng và thống nhất, mới tạo được thói quen áp dụng chung cho các tài xế và thực thi của lực lượng chức năng./.