Bốc thăm chọn nhà đầu tư nhà ở xã hội: Có quá phụ thuộc may rủi?

Liên quan đến việc lựa chọn doanh nghiệp làm nhà ở xã hội bằng nguồn vốn tư nhân theo quy trình Luật đấu thầu 2023 hiện đang có sự chồng chéo với pháp luật về đầu tư, đấu thầu và đất đai dẫn tới quy trình trở nên phức tạp kéo dài thời gian.

Luật sư Phạm Thành Tài – Giám đốc Công ty Luật Phạm Danh cho biết theo điều 57 của Luật Nhà ở thì trường hợp nhà nước giao đất cho thuê đất để xây dựng NOXH thì lựa chọn chủ đầu tư thông qua hình thức đấu thầu nếu có từ 2 nhà đầu tư trở lên đăng ký làm chủ đầu tư hoặc chỉ định chủ đầu tư nếu chỉ có 1 nhà đầu tư đăng ký:

"Pháp luật về Đấu thầu hiện hành chỉ quy định việc đấu thầu lựa chọn chủ đầu tư dự án đầu tư có sử dụng đất để xây dựng khu đô thị NOTM trụ sở văn phòng làm việc, công trình thương mại dịch vụ. Việc đấu thầu dự án NOXH thuộc loại hình đấu thầu lựa chọn NDT theo pháp luật chuyên ngành hiện chưa có quy định thực sự rõ ràng dẫn đến trên thực tiễn triển khai rất chậm do còn thiếu bộ tiêu chí rõ ràng để lập hồ sơ mời thầu khiến các địa phương còn lúng túng khi triển khai thực hiện vấn đề này".

Tại Hội nghị trực tuyến triển khai công điện của Thủ tướng để gỡ khó cho thị trường bất động sản diễn ra mới đây, Sở xây dựng Hà Nội đề xuất Luật Đấu thầu có quy định riêng về việc chọn chủ đầu tư qua hình thức bốc thăm giống nhiều nước trên thế giới đang triển khai, giúp rút ngắn thời gian.

Theo ông Nguyễn Chí Thanh – Phó Chủ tịch thường trực Hội Môi giới Bất động sản Việt Nam, tuỳ mỗi nước có đặc điểm kinh tế khác nhau chính sách nhà ở xã hội cũng có sự khác nhau. Để rút ngắn thời gian làm NOXH không chỉ phụ thuộc vào quá trình lựa chọn chủ đầu tư dự án:

"Với Mỹ kêu gọi phát triển NOXH có thông tin rõ ràng là ô này quy hoạch xây dựng cái gì, thông số về quy hoạch kiến trúc rồi tiền sử dụng đất và các chính sách ưu đãi để NĐT có thể nắm rõ và tính toán xem triển khai được hay không. Tuy nhiên ở VN công tác thông tin đấy còn chưa được tốt. Thứ 2 hiện nay các nước đều có nhiều hỗ trợ cho nhà ở xã hội".

Cũng theo ông Thanh, Việt Nam hiện có hỗ trợ lớn nhất là miễn tiền sử dụng đất cũng giúp giá thành NOXH giảm được nhiều. Tuy nhiên các chính sách khác lại giống như nhà ở thương mại nên chưa tạo được sự hấp dẫn cho chủ đầu tư dự án NOXH.

Còn theo quan điểm của GS Đặng Hùng Võ – Nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên môi trường, quy định chọn bằng cách bốc thăm mang tính “xổ số” và không có cơ sở:

"Quy định chọn bằng cách bốc thăm mang tính xổ số nhiều quá, không có cơ sở gì cả. Ít nhất việc chọn phải đặt ra một tiêu chuẩn kỹ thuật nào đấy. Có thể không cần đấu nhưng phải đặt ra tiêu chí để chọn.

Theo tiêu chí ý thì người này người kia có thể được chọn. Nếu ai đạt tiêu chí với số điểm cao nhất thì người đó được chọn. Thông thường là như vậy. Không có kiểu chọn bốc thăm nghe nó hơi thiếu các yếu tố kỹ thuật quá".

Từ thực tế khó khăn trong quá trình làm nhà ở xã hội trong những năm qua, các chuyên gia cho rằng, để rút ngắn thời gian làm dự án nhà ở xã hội không chỉ phụ thuộc vào quy định đấu thầu mà cần có những quy định hết sức rõ ràng chi tiết cho các chủ đầu tư. Luật sư Phạm Thành Tài – Giám đốc Công ty Luật Phạm Danh đề xuất:

"Theo quan điểm của tôi thì xây dựng chính sách theo phương án bốc thăm dựa vào quá nhiều yếu tố may rủi là không hợp lý. Thay vào đó các cơ quan có thâmt quyền cần xây dựng bọ tiêu chí đánh giá chấm điểm năng lực kỹ thuật, năng lực tài chính, năng lực kinh nghiệm của các NĐT.

Qua đó ưu tiên chọn lựa NĐT có năng lực tốt hơn theo các tiêu chí đã đưa ra để có thẻ đảm bảo phát triển triển khai dự án 1 cách tiết kiệm có hiệu quả hơn thay vì việc lựa chọn nhà đầu tư may mắn hơn".

Ông Nguyễn Chí Thanh. Phó Chủ tịch thường trực Hội Môi giới Bất động sản Việt Nam cho rằng vấn đề rút ngắn thời gian không phụ thuộc vào bốc thăm chủ đầu tư:

"Đầu tiên chúng ta phải làm rõ khâu thông tin quy hoạch để cho các NĐT quan tâm biết rõ thông tin quy hoạch đấy. Cái thứ 2 rất quan trọng là việc giải phóng mặt bằng. Khi có mặt bằng sạch rồi thì chúng ta đưa ra các chuẩn mực về tiêu chuẩn NOXH trên cơ sở đấy các NĐT đưa ra đề xuất trên cơ sở chuẩn mực tối thiểu. Chúng ta có thể lựa chọn ngay trên các cơ sở đề xuất đấy".

Khâu lựa chọn nhà đầu tư dự án rất quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ, chất lượng dự án và quyền lợi của người dân thụ hưởng chính sách nhà ở xã hội. Do vậy, theo các chuyên gia việc xây dựng chính sách theo phương án bốc thăm, đầy tính may rủi là không hợp lý (chưa kể tính bất hợp lý khi cơ quan công an, kiểm toán cũng tham gia cuộc bốc thăm).