Bỏ quy định chỉ sinh từ 1 - 2 con: Có cần chế độ khuyến khích?

Cơ sở đề xuất này nhằm ứng phó với xu hướng 'ngại' sinh con, dự báo dân số Việt Nam bước vào giai đoạn già, tăng trưởng âm. PV VOV Giao thông có cuộc trao đổi với Bác sĩ Phạm Vũ Thiên, Phó Giám đốc Trung tâm sáng kiến sức khỏe và dân số.

PV: Bác sĩ đánh giá thế nào về đề xuất mới của Bộ Y tế?

Bác sĩ Phạm Vũ Thiên: Tôi nghĩ, đây là một quyết định bị tác động, thay đổi rất nhiều về sự phát triển dân số của nước ta trong gần 10 năm nay. Việt Nam đang trong giai đoạn già hóa dân số, việc sinh con giảm, đặc biệt ở vùng đô thị, khu công nghiệp, dân cư tập trung, những nơi có hàm lượng lao động kỹ thuật cao.

Như chúng ta biết, người phụ nữ sinh con bị rất nhiều áp lực, vừa sinh nở, vừa nuôi con, vẫn tham gia phát triển kinh tế gia đình, tăng thu nhập, vị thế trong công việc. Đây là áp lực lớn, nhiều người trì hoãn việc sinh con, quyết định sinh ít con hơn. Vì thời gian sinh con, chăm sóc phải 5-6 năm, rồi sau này còn thời gian nuôi dạy rất dài. Thời gian đó, cơ hội việc làm của họ cũng bị hạn chế. Đó là thách thức lớn.

Ở đây, chúng ta nhìn thấy, chỉ thời gian không dài nữa, 10-15 năm nữa, nước ta bước sang giai đoạn dân số già. Tôi nghĩ, việc ngành y tế và dân số có đề xuất này, chứng tỏ nó đã rất bức bách, cần hành động sớm.

Đây là đề xuất tốt, được Chính phủ, Quốc hội, các ngành chức năng đồng thuận sẽ dự phòng cho việc giảm tốc độ già hóa dân số, dự phòng lực lượng lao động trẻ đến trung tuổi trong hơn 1 thập kỷ tới, thay vì một lực lượng lao động già, gây gánh nặng về an sinh xã hội.

PV: Ở các nước phát triển có các chế độ khuyến khích người dân kết hôn và sinh con. Bác sĩ cho rằng, Việt Nam cần làm gì để khuyến khích điều này? 

Bác sĩ Phạm Vũ Thiên: Tôi cho rằng, thực tế, có một quyết sách tốt, nhưng để thực hiện được là cả quá trình. Vì đây là thách thức rất lớn. Ở góc độ như tăng chế độ thưởng, thay chế độ lao động, ví dụ chúng ta có quy định nam giới được nghỉ thai sản, tăng thời gian hỗ trợ phụ nữ nghỉ đẻ, nghỉ nuôi con hưởng lương.

Tôi thấy thách thức rất lớn. Ở chỗ nói đến thưởng, các nhà chuyên môn sẽ đưa ra gợi ý, cân đối nguồn lực của đất nước. Với chúng tôi là các tổ chức làm chương trình chăm sóc sức khỏe và dân số, thực ra việc thực hiện chính sách không dễ dàng.

Chúng ta đưa ra một chương trình, nhưng nó tác động đến từng hộ gia đình. Ví dụ, vợ chồng tôi đẻ 1 con, gặp khó khăn thực sự, nên có quyết định. Đây là quyết định cá nhân của người ta, không bị ảnh hưởng bởi một khoản tiền nhỏ. Ở các nước thì có thể thưởng lớn, trợ cấp nuôi con thời gian dài, nhưng không phải nước nào cũng có nguồn lực như thế.

Người ta nhìn thấy, lựa chọn của họ dựa trên tình trạng kinh tế, những áp lực mà vợ chồng đi làm phải nuôi con nhỏ, áp lực từ xã hội, gia đình, cơ quan tuyển dụng lao động. Quyết định đó có thể không dễ dàng thay đổi.

Vậy thì, sự đồng bộ về mặt chính sách, quyết định từ mỗi cặp vợ chồng sẽ là thách thức rất lớn. Tôi chưa rõ, quyết sách từ hệ thống nhà nước chúng ta làm thế nào để người ta nhận thức, chấp nhận, dù biết nguy cơ đất nước già hóa.

Đó là những chế độ an sinh xã hội, chế độ thai sản, chăm sóc bà mẹ trẻ em, truyền thông xã hội để các cặp vợ chồng thấy được họ có được lợi gì, không chỉ vì lợi ích đất nước, họ nhận thấy làm như vậy họ sẽ không mất cơ hội nghề nghiệp, thu nhập, mất cơ hội thăng tiến… thì câu chuyện sẽ có sự tác động nhất định.

PV: Xin cảm ơn bác sĩ!