Mặc dù ngày Gỗ tổ Hùng Vương đã qua, nhưng tôi muốn kể lại một câu chuyện với các bạn, đó là nguồn gốc của câu ca dao “Dù ai đi ngược về xuôi, nhớ ngày Giỗ tổ mùng mười tháng 3”. Liệu các bạn có biết nguồn gốc của câu ca dao đó?
Trong những năm làm Tuần phủ Phú Thọ (1915 - 1921) Lê Trung Ngọc đã giành nhiều tâm huyết và công sức tu bổ, tôn tạo đền thờ Quốc Tổ Hùng Vương.
Tuần phủ Lê Trung Ngọc là người sống gần dân và đặc biệt quan tâm tới dân. Ông nhận thấy tại xã Hy Cương, phủ Lâm Thao có Lăng ếu thờ phụng Quốc Tổ Hùng Vương, hàng năm nhân dân cả nước nô nức tìm đến lễ bái trong suốt cả năm, trong khi tục lệ của dân bản xã lại lấy ngày 11 tháng 3 Âm lịch hàng năm kết hợp với thờ Thổ công, Thổ địa, Thổ kỳ làm lễ tế Tổ tại Hùng Vương Tổ ếu.
Như vậy thời gian lễ bái duy trì kéo dài triền ên, vừa tốn kém tiền của, lãng phí thời gian lại vừa phân giảm lòng thành kính cũng như sự trang nghiêm tri ân công đức các Vua Hùng.
Đầu năm 1917, ông trực tiếp làm bản tấu trình với Bộ Lễ xin định lệ hàng năm lấy ngày mùng 10 tháng 3 Âm lịch để tổ chức quốc lễ Giỗ Tổ Hùng Vương, trước một ngày so với ngày hội tế Hùng Vương, Thổ công, Thổ địa, Thổ kỳ của dân xã bản hạt; đồng thời cũng xin ễn trừ các khoản đóng góp của nhân dân địa phương vào các kỳ tế lễ mùa thu.
Ngày 25/7/1917 (Niên hiệu Khải Định năm thứ nhất), Bộ Lễ ban hành công văn phúc đáp và chính thức định lệ ngày quốc tế/quốc lễ - Giỗ Tổ Hùng Vương là ngày mồng 10 tháng 3 Âm lịch và quy định nghi thức, nghi lễ, lễ vật tế Tổ hàng năm.
Tên tuổi quan Tuần phủ Lê Trung Ngọc kể từ đó được sử sách ghi chép với tư cách ông là tác giả của việc định lệ Quốc lễ Giỗ Tổ Hùng Vương vào ngày 10 tháng 3 Âm lịch hàng năm, cùng với câu ca dao: “Dù ai đi ngược về xuôi/ Nhớ ngày Giỗ Tổ, mồng mười tháng ba/ Khắp ền truyền mãi câu ca/ Nước non vẫn nước non nhà ngàn năm”.
Việc có những câu ca dao như vậy như một cách rất dễ đi vào lòng người, dễ nhớ dễ làm, dễ đưa những tục lệ mới đến gần hơn với người dân. Rõ ràng đó là một cách tiếp cận mà chính chúng ta bây giờ vẫn thấy phù hợp và đáng để học tập, một bài học đáng suy nghĩ cho việc truyền thông chính sách hiện nay.
Trong thời đại bây giờ, dường như chúng ta đã bỏ quên những cách thức như vậy, những câu ca dao truyền ệng giúp các tầng lớp nhân dân có thể dễ dàng tiếp cận.
Chúng ta có nhiều cách khác nhau để đưa các chủ trương, chính sách đến với từng người dân, nhưng tôi nghĩ, việc truyền thông chính sách bằng những câu ca dao, những câu nói có vần điệu là một bài học đáng để chúng ta áp dụng vào việc quản trị xã hội, kể cả trong thời đại số hóa như hiện nay.