Trà sen Tây Hồ từ lâu đã được xem là tinh hoa văn hóa của đất kinh kỳ. Để làm ra một ấm trà sen, người thợ phải tỉ mỉ từng công đoạn, từ chọn sen, lấy gạo sen đến ướp trà nhiều ngày liền. Và để thưởng thức đúng vị, người uống cũng cần nâng niu, chậm rãi cảm nhận.
Với người làm nghề ướp trà sen lâu năm, nghệ nhân Lưu Thị Hiền cho biết việc lựa hoa là cả một nghệ thuật. Bông hoa phải to, căng và nở đúng độ mới đủ hương để tách gạo sen. Nếu hái non, hương sẽ nhạt; còn quá già, hương sen lại bị hỏng. Chỉ những bông sen Hồ Tây bách diệp mới hội tụ đủ tinh túy để làm ra trà ngon:
“Bông hoa càng to càng đẹp thì hương càng nhiều và càng nhiều gạo. Đấy là cái yếu tố đầu tiên. Nhìn thấy bông hoa nó phải to, phải căng, phải đẹp và nở đúng độ. Non thì không có hương mà già thì nó lại sẽ các cụ gọi là nó sẽ bị ủng".
“Hoa sen thì có nhiều loại nhưng riêng hoa của hồ tây, loại hoa 100 cánh bách diệp là loại hoa nhiều hương nhất để làm ra trà ngon".
Để ướp một cân chè, người nghệ nhân cần tới hai lạng gạo sen cho mỗi lần. Sau khi ướp xong lại đem sấy khô, rồi tiếp tục ướp lần hai. Trung bình ba ngày mới hoàn thành một lần ướp như vậy. Bên cạnh việc chọn chè ngon từ vùng Tân Cương, Thái Nguyên, thì khâu sấy cũng đòi hỏi những bí quyết nhà nghề đặc biệt.
“Một cân trà là 100gram, cần 150 bông hoa sen. Tách ra lấy gạo. Chỉ có lấy cái gạo không nào của nó trên cùng thôi. Để ướp. Và ướp đi, ướp lại đến 7 lần. Nó ra 21 ngày”, nghệ nhân Lưu Thị Hiền chia sẻ
Nghệ thuật trà sen không chỉ công phu ở khâu ướp mà còn ở cách thưởng trà. Ấm pha phải là ấm đất mộc, không tráng men; bộ ấm nhỏ, chén mắt trâu. Trước khi rót nước, trà được tráng qua một lượt nước sôi rồi bỏ đi, sau đó mới thêm nước nóng và ngâm chừng 3 đến 5 phút để hương sen thấm đẫm:
“Trà khi đã cho vào rồi thì mình phải có nước nóng. Nước đấy không cần phải là 100 bao nhiêu độ mà nó chỉ cần từ 85-90 là nó có thể đủ để thẩm thấu được trà. Sau khi cho trà vào, cho nước vào rồi chúng ta thưởng thức trà sau 5 phút thì trà đã đủ nở và đủ được tỏa hương”.
Thưởng trà sen đòi hỏi sự chậm rãi, thong dong. Khi trà được rót ra, người uống trước hết phải hít hương sen quyện trong hương trà, rồi nhấp từng ngụm nhỏ, giữ vị nơi đầu lưỡi trước khi nuốt từ từ xuống cổ.
Từ trong gia đình của nghệ nhân Lưu Thị Hiền, nghề ướp trà sen đã được truyền qua nhiều thế hệ. Chính vì vậy, với thế hệ tiếp theo, việc tiếp nối và gìn giữ không chỉ là trách nhiệm mà còn là niềm tự hào.
Anh Ngô Xuân Kỳ - con trai của nghệ nhân Lưu Thị Hiền, chia sẻ: “Bố mẹ làm người gia truyền, gia đình có người gia truyền rồi nên chúng tôi sẽ cố gắng để giữ cái nghề này, để gìn giữ cái nghề này để cho nó gọi là nó nhân rộng được ra".
Trà sen từ lâu đã trở thành một đặc sản nức tiếng của Hà Nội, in đậm trong ký ức của người dân Thủ đô và để lại dấu ấn khó quên trong lòng du khách. Không chỉ là một thức uống, trà sen còn chứa đựng nét văn hóa thanh tao, tinh tế của người Hà Thành, như một món quà quý gửi gắm nỗi nhớ về ền đất kinh kỳ.