CHIÊU TRÒ CŨ NHƯNG VẪN ĐẦY CẠM BẪY
Giả danh cán bộ công an, gọi điện để đe dọa người dân là thủ đoạn mà thời gian qua các đối tượng lừa đảo thường xuyên sử dụng. Các đối tượng sẽ gọi điện thông báo số điện thoại của nạn nhân liên quan đến việc làm ăn phi pháp; đồng thời đe dọa, yêu cầu nạn nhân chuyển tiền để chứng nh mình không vi phạm.
Mới đây, ông Đông (ngụ quận 12, TP.HCM) được thông báo sim điện thoại của mình sẽ bị khóa. Chưa kịp tìm hiểu nguyên nhân thì ông tiếp tục nhận được cuộc gọi điện thoại, đầu dây bên kia là một người đàn ông tự xưng Công an thành phố Đà Nẵng. Người này sau đó thông báo số điện thoại của ông Đông có liên quan đến việc làm ăn phi pháp và rửa tiền.
Đối tượng sau đó gửi cho ông 1 đường link lạ rồi yêu cầu cài đặt và liên tục đe dọa, gọi điện yêu cầu ông Đông chuyển tiền vào số tài khoản của “cơ quan chức năng” để chứng nh mình không vi phạm pháp luật. Do lo sợ, ông Đông đã làm theo và liên tục gửi tiền cho các đối tượng với tổng số tiền hơn 1,8 tỷ đồng.
“Nó mới nói là để tôi gửi đường link cho anh, anh sẽ bấm vào đó để làm việc. Thì nó gửi 1 đường link gì đó mà tôi không biết nó gửi bằng zalo hay tin nhắn, thì nó kêu bấm vào đó thì tôi bấm vào thì nó lên 1 cái biểu tượng y xì công an. Thì tôi cũng sợ quá, lúc đó tôi cũng bị mất bình tĩnh và tôi nghe lời nó luôn”.
Giả danh nhân viên công ty điện lực, nhân viên công ty cấp nước là “kịch bản” lừa đảo xuất hiện nhiều trong những tháng đầu năm 2025. Cụ thể, đối tượng giả danh nhân viên điện lực hoặc công ty cấp nước gọi điện thoại, nhắn tin cho người dân về việc bị cắt hoặc đóng nước, điện do chậm trễ trong việc thanh toán.
Đồng thời những đối tượng này còn gửi đường link lạ qua Zalo hoặc tin nhắn SMS yêu cầu khách hàng thanh toán tiền. Khi khách hàng nhấn vào các đường link này để thực hiện việc thanh toán, toàn bộ số tiền trong tài khoản có thể bị chiếm đoạt. Cách đây gần 1 tuần, chị Vân (ngụ TP. Thủ Đức) đã gặp tình trạng tương tự.
“Nó nói là có 1 hóa đơn tiền nước, nó nói số tiền nước y chang số tiền mình chưa đóng luôn nó đọc y chang luôn. Nó nói chị có 1 hóa đơn quá hạn vậy đó, 2 giờ sẽ xuống cắt nước, chị có thể đóng liền được không. Xong nó nói là nếu chị đóng xong thì sẽ cho chị cái số này, chị kết bạn zalo với anh này, nó nói cái anh đó làm bên giấy tờ để cắt nước để cho anh biết, anh xuống nhà mình anh không cắt nước nữa. Rồi kêu gửi cái bill tiền nước qua bên zalo, thì đúng đó mình mới bắt đầu cảnh giác”.
Không chỉ thủ đoạn ngày càng tinh vi, các đối tượng lừa đảo qua mạng vẫn liên tục thay hình, đổi dạng, bám sát nhiều sự kiện thực tế để “giăng bẫy” khiến không ít người trở thành nạn nhân. Mới đây nhất là một số cha mẹ học sinh ở đã bị các đối tượng lạ gọi điện thoại hoặc nhắn tin lừa đảo thông qua chiêu thức giả danh nhân viên của phòng, sở giáo dục hoặc trường học để yêu cầu làm hồ sơ hoàn trả học phí theo quy định và đã có nạn nhân mất khá nhiều tiền với chiêu thức lừa đảo mới này.
Thủ đoạn mới nữa là các đối tượng thường mạo danh nhân viên trung tâm đăng kiểm, thậm chí làm giả website, fanpage, sử dụng logo giống hệt các đơn vị uy tín gọi điện, nhắn tin, gửi email thông báo xe sắp hết hạn đăng kiểm hoặc thay đổi thông tin trên tem kiểm định…., từ đó các đối tượng sẽ dẫn dắt bị hại nhằm chiếm đoạt tài sản.
“Cơ quan nhà nước khi làm việc thì 1 là sẽ nhắn tin thông báo hoặc yêu cầu chủ xe đến thẳng đơn vị và những chuyện đổi tem thì chủ trương Cục đăng kiểm sẽ khuyến cáo rộng rãi nên mọi người hết sức cẩn thận”.
KHI KẺ GIAN KHÔNG CÒN CHỈ DÙNG LỜI NÓI
Không chỉ nhiều người bị mất số tài sản lớn, có trường hợp gia đình xáo trộn vì bị lừa đảo và thậm chí có người tự tử. Như trường hợp cô gái 25 tuổi ở phường Long Bình, TP. Thủ Đức, TP.HCM, sau khi đến cơ quan Công an trình báo bị lừa đảo hơn 200 triệu đồng, người dân phát hiện thi thể cô dưới sông Đồng Nai. Một số người cũng phải bỏ mạng nơi xứ người khi tin vào lời quảng cáo “việc nhẹ lương cao” trên mạng xã hội.
Theo PGS.TS Trương Văn Vỹ (Chuyên gia xã hội học tội phạm) ưu điểm của thủ đoạn lừa đảo trên mạng là tính lan truyền rộng khắp, rộng rãi thì có thể đến được với nhiều người, đó là mong muốn của những kẻ lừa đảo. Thứ hai, việc lừa đảo trên mạng có một ưu thế cho kẻ lừa đảo, kẻ tội phạm chính là tính ẩn danh rất cao. Đây là những ưu thế mà kẻ lừa đảo lợi dụng để lừa đảo.
“Những kẻ lừa đảo nó lợi dụng, đặc biệt là vào những lớp trẻ, đánh vào tâm lý: hiếu kỳ, rồi tò mò, rồi hiếu thắng, thích thể hiện mình, thích thể hiện cá nhân. Rồi đánh vào lòng tham, khai thác những mong muốn, có thêm vật chất, có thêm tiền bạc, đánh vào yếu điểm của con người… để nó thực hiện các hành vi”.
Các chuyên gia trong ngành công nghệ cho biết, các đối tượng lừa đảo rất tinh vi, hoạt động chuyên nghiệp, phân công vai trò cụ thể, xây dựng kịch bản chi tiết trong từng giai đoạn phạm tội.. Bên cạnh các kịch bản tinh vi, hiện các đối tượng lừa đảo đã sử dụng nhiều công nghệ hiện đại như: công nghệ trí tuệ nhân tạo Deepfake để tạo video, giọng nói giả mạo nhằm xây dựng lòng tin từ nạn nhân; ứng dụng công cụ tự động (chatbot) để giao tiếp liên tục với nạn nhân; dùng phần mềm chuyên dụng trên máy tính để thực hiện cuộc gọi viễn thông, tiếp cận nhiều người cùng lúc…
Theo ông Ngô Việt Khôi (chuyên gia an toàn thông tin) hiện nay, những kẻ lừa đảo thường học hỏi lẫn nhau, chia sẻ những phương thức, thủ đoạn mới, cập nhật kịch bản thường xuyên, liên tục và triệt để lợi dụng khoa học công nghệ, sơ hở, bất cập trong công tác quản lý của cơ quan chức năng để thực hiện hành vi phạm tội.
Chúng còn che giấu thông tin, xóa dấu vết, gây khó khăn trong công tác xác nh, điều tra. Ngoài ra, việc người dùng mạng xã hội thiếu ý thức cảnh giác trước các phương thức, thủ đoạn lừa đảo tinh vi trên không gian mạng cũng là một trong những nguyên nhân làm tăng các vụ lừa đảo qua mạng.
“Là chuyên gia về đào tạo nhận thức ATTT, tôi thực sự thấy lo ngại khi không nhiều tổ chức, cơ quan, doanh nghiệp và thậm chí cả cơ quản quản lý nhà nước nhìn nhận đúng mức về yếu tố con người trong ATTT (tiềm ẩn 97% khả năng xảy ra 1 vụ việc mất ATTT) mà chỉ tập trung (nếu có) vào việc kiểm soát bằng giải pháp. Ngân sách cho việc đào tạo này gần như không có hoặc đào tạo lấy lệ".
Các chuyên gia cũng khuyến cáo để ngăn chặn lừa đảo trực tuyến thì 1 trong những nguyên tắc “vàng” là người dân cần chậm lại, bình tĩnh và luôn luôn kiểm chứng khi thực hiện 1 giao dịch chuyển khoản. Ngoài ra, cần trang bị kỹ năng cần thiết và nâng cao ý thức để bảo vệ bản thân và người thân trước những rủi ro lừa đảo.
LỪA ĐẢO TRỰC TUYẾN - CẦN THUỐC ĐẶC TRỊ
Cách đây vài ngày, 1 cô bạn đồng nghiệp cũ của tôi thông báo trên trang cá nhân về việc bố mẹ mình bị lừa mất 30 triệu đồng. Hỏi ra mới biết là kẻ gian đã tạo ra 1 tài khoản mạng xã hội khác y hệt tài khoản mà cô đang sử dụng với đầy đủ thông tin, hình ảnh, danh bạ, lịch sử nhắn tin…
Dù thường xuyên cảnh báo người nhà về các thủ đoạn lừa đảo trực tuyến phổ biến, nhưng giả mạo thông tin đến mức hoàn hảo như vậy thì bạn tôi vẫn chưa thể nghĩ ra cách để ứng phó.
Kể ra để thấy các chiêu thức, thủ đoạn lừa đảo trực tuyến thay đổi nhanh đến chóng mặt. Khi mà các hình thức lừa đảo phổ biến như doạ cắt nước, cắt điện, làm định danh căn cước, xử lý vi phạm giao thông, nghĩa vụ thuế, bảo hiểm xã hội…đã không còn hiệu quả thì các đối tượng lừa đảo cho thấy khả năng đu trend đáng nể, có thể kể đến chủ trương “ễn học phí cho học sinh phổ thông” vừa được ban hành đã có phụ huynh bị liên hệ nhằm lừa đảo.
Thống kê của ngành chức năng cho thấy, đã có hơn 16.000 phản ánh lừa đảo trực tuyến được ghi nhận thời gian qua với số tiền thiệt hại lên đến gần 400.000 tỷ đồng. Tuy nhiên, đó chỉ là phần nổi của tảng băng chìm vì trên thực tế rất nhiều vụ việc nạn nhân đã không chọn cách trình báo với cơ quan công quyền.
Một thống kê đáng chú ý khác cho thấy cứ 220 người sử dụng điện thoại thông nh thì có 1 người là nạn nhân của lừa đảo trực tuyến. Càng đáng buồn hơn khi các đường dây lừa đảo trực tuyến được bóc tách thì mới vỡ lẽ ra rằng, lâu nay “chính người Việt lại tích cực lừa đảo đồng bào mình” để trục lợi.
Tốc độ tăng trưởng công nghệ nhanh cùng với nguồn thu khổng lồ là mảnh đất màu mỡ khiến loại tội phạm “việc nhẹ lương cao” đã, đang và sẽ còn hoành hành trong thời gian tới bất chấp những nỗ lực không ngừng nghỉ của lực lượng chức năng khi triệt phá các chuyên án lừa đảo trực tuyến xuyên quốc gia.
Vẫn biết việc xử lý các băng nhóm tội phạm là nhiệm vụ của các cơ quan chức năng song việc chủ động đề phòng, nâng cao cảnh giác và kịp thời phát hiện tội phạm của mỗi người dân mới là chìa khoá quan trọng giúp ngăn ngừa, tiến đến thu hẹp phạm vi ảnh hưởng của lừa đảo trực tuyến.
Tất thảy cần xem việc ứng phó với lừa đảo trực tuyến là việc của mình, của gia đình mình, của tổ chức mình thay vì cứ nghĩ “chắc nó chừa mình ra”.