Thế nhưng, niềm vui của người dân "ngắn chẳng tày gang". Chỉ một thời gian sau, dòng kênh này lại một lần nữa "kêu cứu" trong tình trạng tái ô nhiễm nghiêm trọng.
Có mặt tại khu vực kênh Nước Đen những ngày cuối tháng 8, chúng tôi không khỏi ái ngại trước cảnh tượng trước mắt. Dòng nước đen kịt, đặc quánh, bị phủ kín bởi một lớp lục bình dày đặc và đủ loại rác thải sinh hoạt, từ túi ni-lông, hộp xốp cho đến xác động vật.
Dòng chảy gần như bị tắc nghẽn hoàn toàn. Đứng cách xa hàng chục mét, chúng tôi vẫn cảm nhận được mùi hôi thối nồng nặc bốc lên, đặc biệt gay gắt dưới cái nắng oi bức của Sài Gòn. Tình trạng này đang ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, sinh hoạt và việc kinh doanh của hàng trăm hộ dân sống hai bên bờ kênh.
“Sông rác nhiều rồi lục bình nhiều, mỗi khi nước xuống nó hôi thối lắm”.
“Ven kênh rạch này nó dơ quá đi nên ruồi muỗi phát triển, lúc trước buổi tối chúng tôi mới ngủ mùng. Bây giờ buổi trưa để đề phòng bệnh là cũng nằm mùng luôn”.
“Cái kênh này nước nó đen thui à, buổi chiều thì nó hôi thối lắm, rác đồ tùm lum à. Về lâu dài mình đâu có biết được đảm bảo sức khỏe hay không”.
Những tiếng thở dài, những nỗi lo không tên về bệnh tật cứ thế treo lơ lửng trên đầu người dân nơi đây. Tình trạng ô nhiễm không chỉ đến từ lục bình phát triển tự nhiên, mà phần lớn đến từ ý thức của một bộ phận người dân thiếu trách nhiệm, thẳng tay vứt rác xuống dòng kênh. Đáng buồn thay, đây lại là vòng lặp đã diễn ra nhiều lần. Cứ sau mỗi đợt chính quyền ra quân dọn dẹp, chỉ một thời gian ngắn sau, rác lại ngập đầy. Trước thực trạng này, bên cạnh sự bức xúc, người dân cũng bày tỏ những mong muốn tha thiết để giải quyết dứt điểm vấn nạn ô nhiễm.
“Tôi mong rằng người dân chung tay không nên vức rác xuống kênh nữa”.
“Tôi mong chính quyền thường xuyên nạo vét thường xuyên để bớt ô nhiễm kênh này”.
Rõ ràng, để giải quyết vấn đề, cần có sự chung tay từ cả cộng đồng và sự quyết liệt của cơ quan chức năng. Về mặt pháp lý, hành vi xả rác bừa bãi hoàn toàn có thể bị xử phạt. Theo Nghị định 155/2020/NĐ-CP, mức phạt cho hành vi vứt rác thải sinh hoạt trên vỉa hè, lòng đường hoặc vào hệ thống thoát nước đô thị có thể từ 200.000 đến 1.000.000 đồng đối với cá nhân. Mức phạt này được cho là đủ sức răn đe. Tuy nhiên, vấn đề lại nằm ở khâu thực thi.
Trao đổi với chúng tôi, Luật sư Hà Hải, Đoàn Luật sư TP.HCM cho rằng:
"Dưới góc độ pháp lý đối với hành vi xả rác bừa bãi thì tôi cho rằng đủ sức răn đe. Tuy nhiên việc xử phạt do địa phương, họ không quyết liệt xử phạt nên dẫn đến chuyện tạo thói quen cho người dân xả rác bừa bãi."
Phải chăng chính sự thiếu quyết liệt trong xử phạt đã tạo ra một "thói quen" xả rác nguy hiểm, khiến cho những nỗ lực làm sạch dòng kênh trở thành "muối bỏ bể"?