Tại Trung Quốc, bằng lái xe cấp lần đầu hoặc cấp mới sẽ có 12 điểm. Nếu lái xe vi phạm luật giao thông; ngoài việc bị phạt theo quy định của luật, còn bị trừ điểm trên bằng lái.
Trong 1 năm, nếu bị trừ 12 điểm; thì GPLX sẽ bị đình chỉ, không còn hiệu lực. Khi đó, lái xe phải làm thủ tục xin cấp mới GPLX và phải trải qua các bài kiểm tra. Tuy nhiên, ở Thượng Hải, những lái xe bị trừ điểm trên bằng lái có thể thoát khỏi bị phạt chỉ đơn giản bằng cách trả tiền mặt.
Chuyện sẽ chẳng có gì xảy ra nếu một người lái xe giấu tên phải đến nộp phạt vì lỗi vượt đèn đỏ. Khi đến nơi nộp phạt, anh này gặp một người đàn ông tên Qiu Hongguo.
Người này có mặt ở đây từ 9h sáng đến 5h chiều; nhưng không giống các nhân viên khác, anh ta lượn lờ bên ngoài để giúp người vi phạm khắc phục lỗi một cách linh hoạt, hay còn gọi tắt là “lách luật”.
Ngoài Qiu ra, còn những người khác nữa. Khi người vi phạm đến nộp phạt, ngay lập tức Qiu sẽ tiếp cận, đề nghị giúp không bị trừ điểm trên GPLX. Người vi phạm chỉ việc làm theo những gì Qiu yêu cầu và anh ta sẽ hoàn tất các thủ tục còn lại mà người vi phạm không bị trừ điểm trên bằng lái.
>>> Quản lý GPLX: Bị trừ hết điểm, vẫn được lái xe, tại sao
Qiu lý giải về cách mua bán điểm, anh ta mua 9 điểm từ một lái xe với giá 650 nhân dân tệ và bán các điểm đấy cho người khác với giá từ 80 đến 100 nhân dân tệ 1 điểm. Đối với những vi phạm nghiêm trọng như quá tốc độ hoặc lùi xe trên cao tốc, sẽ bị trừ 12 điểm và bằng lái bị đình chỉ. Để mua 12 điểm thì rất đắt đỏ, khoảng 2.000 nhân dân tệ (gần 7 triệu VNĐ).
Một cảnh sát cho hay, do camera giao thông không đủ tốt. Ở các quốc gia khác, hình ảnh trích xuất từ camera rất rõ ràng nhân dạng các tài xế và họ phải đến làm thủ tục giải quyết vi phạm.
Còn ở Thượng Hải, những bức ảnh trích xuất từ camera giao thông rất mờ; trong khi đó, chủ sở hữu xe cũng không buộc phải có mặt để giải quyết vi phạm; nên bất kỳ ai cũng có thể đến làm thủ tục giải quyết vi phạm.
Mua bán điểm bằng lái xe không chỉ ở Thượng Hải, còn lan rộng ra nhiều nơi khác. Thậm chí, xuất hiện các trang web giao dịch mua-bán điểm.
Một cửa hàng ở trên Taobao (website thương mại điện tử của Trung Quốc), quảng cáo rằng: Trung tâm dịch vụ cho những người bạn lái xe từ Chiết Giang, Giang Tô, An Huy và Thượng Hải đã hoàn thành hơn 2.700 giao dịch mua và bán điểm cho đến nay.
Khi có bằng chứng, cảnh sát cũng đã bắt giữ một số người mua bán điểm, tuy nhiên, chỉ một phần nhỏ. Với mức phạt vài trăm nhân tệ và tạm giữ một vài ngày chưa đủ để ngăn chặn. Luật sư Cheng Qianping của Công ty Luật Yingke chia sẻ cách khắc phục:
“Nên tăng cường đầu tư vào công nghệ và nâng cấp camera giao thông để có được hình ảnh rõ ràng về lái xe vi phạm. Hoặc khi bị bắt vì mua bán điểm, sẽ được lưu lại ngay trong hồ sơ, điều này sẽ ảnh hưởng đến các hoạt động của họ như đi du lịch nước ngoài hoặc vay tiền”.
Mới đây, Bộ Công an Việt Nam đề xuất quy định trừ điểm trực tiếp trên bằng lái đối với người vi phạm. Nhưng cũng có những ý kiến băn khoăn, anh Nguyễn Việt Hà (34 tuổi, trú tại quận Cầu Giấy) cho hay: "Liệu hình thức này có đủ sức răn đe? Tôi nghĩ cách này rất hay nhưng làm sao để chống được tiêu cực? Nếu lái xe tìm cách chạy chọt xin xỏ để được bỏ qua lỗi thì e rằng tiêu cực sẽ tăng lên rất nhiều. Tôi hy vọng xem xét để biện pháp này được toàn vẹn hơn”.
Còn ông Trần Hữu Minh – Phó Chánh Văn phòng Ủy ban ATGT Quốc gia cho rằng: “Sau khi nộp phạt xong thì hồ sơ lái xe trắng tinh ngay, như vậy thì không có tác dụng răn đe, không có tác dụng giáo dục và tạo ra cái tâm lý coi thường pháp luật. Nếu như hành vi đó được lưu trữ vào trong dữ liệu quốc gia về vi phạm trật tự ATGT, thì người lái xe luôn có cảnh báo rằng mình đã vi phạm rồi, nếu mình vi phạm tiếp thì sẽ bị xử phạt nặng hơn, như vậy tác dụng giáo dục rất là tốt. Cách tiếp cận như vậy thì được các quốc gia phát triển áp dụng rất thành công, kể cả về mặt lý luận và thực tiễn”.
“Trừ điểm” bằng lái xe, sẽ nâng cao được ý thức người tham gia giao thông. Tuy nhiên điều quan trọng nhất vẫn là cách thức quản lý và giải quyết xử lý vi phạm ra sao. Cần có những giải pháp để làm sao đạt hiệu quả, khách quan, tránh được tiêu cực.