Nghề giúp việc gia đình đã đến lúc cần phải chuyên nghiệp hóa
Nhu cầu nghề giao động giúp việc gia đình ngày càng tăng cao, nhất là tại các đô thị lớn ở nước ta. Theo thống kê chưa đầy đủ, trong 8 năm (2008-2016), số lao động giúp việc gia đình tăng lên hơn 1,5 lần (từ 157 nghìn lên 246 nghìn người). Con số này vào năm 2020, dự báo vào khoảng 350 nghìn người.
Là một nghề chuyên nghiệp, có chính sách bảo hộ, người lao động giúp việc gia đình có quyền và nghĩa vụ tương đương, bình đẳng như các nghề nghiệp khác. Trong đó, đảm bảo các yêu cầu về chất lượng lao động là một yếu tốt quan trọng. Theo “Tiêu chuẩn năng lực nghề giúp việc gia đình” do Trung tâm Nghiên cứu Giới, Gia đình và Phát triển cộng đồng phối hợp với Viện Nghiên cứu khoa học dạy nghề thuộc Tổng cục Dạy nghề (Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội) xây dựng, thì giúp việc gia đình là nghề làm các việc như nấu ăn, lau dọn nhà, giặt là; chăm sóc trẻ em, người cao tuổi, người bệnh; chăm sóc vật nuôi, cây cảnh. Ngoài ra, lao động giúp việc gia đình cần có khả năng giao tiếp, ứng xử, kiến thức pháp luật...
Tuy vậy, theo khảo sát của Trung tâm Nghiên cứu giới, gia đình và phát triển cộng đồng, có đến 96,8% người giúp việc gia đình chưa qua đào tạo nghề. Trình độ học vấn của nhóm lao động này khá thấp ( 20% dưới tiểu học, 57% học hết THCS). Trong khi công việc giúp việc gia đình dù không quá khó, nhưng lại đòi hỏi người lao động phải tổng hợp nhiều kỹ năng. Điều đó dẫn đến khó khăn cho chính bản thân họ trong quá trình làm việc, hạn chế cơ hội công việc và thu nhập.
Cụ thể, bà Ngô Thị Ngọc Anh, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Giới, Gia đình và Phát triển cộng đồng cho biết, kết quả khảo sát của Trung tâm ở nhiều tỉnh, thành phố cho thấy, 97 - 99% lao động giúp việc gia đình là phụ nữ, đa số chưa được đào tạo. Người sử dụng lao động ở thành phố là chủ yếu, người giúp việc lại phần lớn xuất phát từ nông thôn, nên rất khó tìm điểm chung. Sự khác biệt đôi khi dẫn đến nhiều câu chuyện “dở khóc dở cười”.
Cần đào tạo bài bản, thống nhất
Nhằm giúp lao động giúp việc gia đình thích ứng với xu thế phát triển, đồng thời bảo đảm quyền lợi cho người lao động, Trung tâm Nghiên cứu Giới, Gia đình và Phát triển cộng đồng cùng Hội Liên hiệp phụ nữ TP Hà Nội và Liên đoàn Lao động TP Hà Nội đã khởi động dự án: “Thúc đẩy quyền của lao động giúp việc gia đình trong việc tiếp cận chính sách an sinh xã hội, lao động và việc làm ở Việt Nam” giai đoạn 2017-2021. Dự án được triển khai ở những địa phương tập trung nhiều lao động giúp việc gia đình như quận Cầu Giấy, Thanh Xuân, Hai Bà Trưng…, hướng đến mục tiêu có ít nhất 1.500 lao động có thể thực hành và tiếp cận chính sách an sinh xã hội. Trung tâm Dịch vụ việc làm thuộc Sở Lao động - Thương binh và Xã hội Hà Nội cũng đang khảo sát thị trường để nắm bắt nhu cầu thực tế của nghề này, từ đó xây dựng chương trình đào tạo nghề, giới thiệu việc làm phù hợp. Đào tạo nghề cho người lao động trước khi cung ứng ra thị trường cũng được nhiều công ty hoạt động trong lĩnh vực này quan tâm.
Tuy vậy, lực lượng lao động qua đào tạo mới chỉ đáp ứng được một phần rất nhỏ so với nhu cầu thực tiễn. Đa số lao động qua đào tạo đáp ứng được yêu cầu công việc tốt, song tâm lý sẵn sàng “nhảy việc” vẫn chưa được khắc phục.
Ông Nguyễn Tường Anh, Trưởng phòng Maketting Trung tâm Giúp việc 88, địa chỉ tại đường Trần Bình, quận Cầu Giấy cho rằng, thị trường lao động giúp việc gia đình đang có sự thay đổi từ việc sử dụng lao động toàn thời gian, sang bán thời gian hoặc theo giờ. Ông Nguyễn Tường Anh mong muốn các cơ quan chức năng sớm đưa ra những quy định cụ thể, chặt chẽ hơn đối với nghề đặc thù này, đồng thời xây dựng khung chương trình đào tạo phù hợp.
Đại diện các đơn vị hỗ trợ dịch vụ việc làm cũng cho rằng, nghề giúp việc gia đình cần được đào tạo tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp theo chương trình thống nhất… Việc xây dựng chương trình đào tạo bài bản, đưa hoạt động giúp việc gia đình hướng đến sự chuyên nghiệp, hiệu quả cần được chú trọng đầu tư hơn. Bởi đây là nghề mang lại thu nhập tương đối ổn định cho người lao động, đóng góp không nhỏ cho sự phát triển kinh tế, xã hội. Phát triển nghề còn là giải pháp giải quyết việc làm hiệu quả cho lao động thiếu việc làm, nhất là lao động nữ vùng nông thôn.