Theo cơ quan môi trường thì, nguyên nhân cơ bản ô nhiễm nằm ở việc số lượng đô thị tăng nhanh, mở rộng cả về quy mô và diện tích. Quá trình đô thị hóa dẫn đến nhiều vấn đề môi trường mà nguyên nhân chủ yếu là do cơ sở hạ tầng chưa đạt yêu cầu, bị quá tải, chịu sức ép ở nhiều lĩnh vực.
pTại những đô thị lớn như Hà Nội, Tp. Hồ Chí Minh, các kênh mương, ao hồ trở thành nơi chứa nước thải sinh hoạt, nước thải sản xuất…; Nhà máy xí nghiệp sản xuất nằm trong đô thị, nơi tập trung dân cư đông đúc, đất nông nghiệp, tài nguyên đất bị khai thác triệt để phục vụ cho việc đô thị hóa, khiến diện tích cây xanh, mặt nước, đất đai bị giảm manh…
Có thể nhận thấy ngay trong lúc này, tất cả chúng ta đều đổ dồn kết luận nguyên nhân đầu tiên gây ô nhiễm môi trường là do lượng phương tiện giao thông quá lớn tại đô thị.
Điều này cũng dễ hiểu vì rõ ràng đó là nguyên nhân trực quan, “sinh động”, dễ hiểu, dễ giải thích, tác động trực tiếp tới tất cả chúng ta hằng ngày, hằng giờ.
Bên cạnh đó, những nguyên nhân xếp tiếp theo là hoạt động xây dựng, công nghiệp, nông nghiệp, đốt rác thải, rơm rạ, phụ phẩm nông nghiệp… ý thức của người dân, tổ chức về bảo vệ môi trường còn kém.
Nguyên nhân thì đã được nêu rõ, phí bảo vệ môi trường thì hầu như tất cả chúng ta đều phải trả hằng ngày, thông qua việc sử dụng xăng dầu, kinh doanh, sản xuất…
Câu hỏi đặt ra, đó là, tại sao, phí bảo vệ môi trường mỗi năm một tăng, các quy định về bảo vệ môi trường cũng càng ngày càng nhiều và chặt chẽ hơn, nhưng môi trường sống của chúng ta càng ngày càng độc hại?
Cũng có những lý giải của các nhà khoa học, hoặc đại diện các cơ quan liên quan, cho rằng chúng ta đang trong quá trình phát triển, những hoạt động sản xuất phục vụ cho quá trình phát triển ấy sẽ gây ra ô nhiễm môi trường.
Đúng là như thế, và các nước, các đô thị trên thế giới đã trải qua, thậm chí từ hàng trăm năm trước. Nhưng tại sao chúng ta lại dễ dàng chấp nhận lý do ấy, để việc hủy hoại môi trường sống của chính chúng ta như là một lẽ đương nhiên trong quá trình "phát triển"?
Thủ tướng Chính phủ luôn nhấn mạnh trong làm việc với các bộ ngành, địa phương: Chúng ta không đánh đổi môi trường lấy sự phát triển kinh tế. Có nghĩa rằng, không bằng mọi giá để phát triển mà làm hại đến môi trường, đến sức khỏe người dân.
Nhưng có lẽ, đến giờ không ai thực hiện chỉ đạo ấy, một cách nghiêm túc.
Và rồi hằng ngày thức dậy, chúng ta vẫn thấy và phải hít thở bầu không khí cô đặc, mù mịt, độc hại, đường phố thì bụi bặm, sông hồ - lá phổi của đô thị hầu như đã chết, ô nhiễm, bốc mùi hôi thối nồng nặc.
Nhà máy, xí nghiệp, các đơn vị sản xuất và cả người dân vẫn hằng ngày “ệt mài” xả thải ra sông hồ, ra đường phố, nơi công cộng, từ trong ngõ ra ngoài đường… Tuyệt nhiên, tìm mãi vẫn không thấy có một giải pháp nào hữu hiệu hoặc cụ thể, để giải quyết mối nguy hại có thể ảnh hưởng đến tương lai của tất cả chúng ta? Ngoài những bản báo cáo!
Có lẽ, nói vậy cũng không chính xác, vì rõ ràng các đơn vị chức năng cũng đã có những biện pháp, như đánh thuế môi trường, hạn chế phương tiện cơ giới vào trung tâm, ủng hộ chuyển sang phương tiện giao thông sử dụng điện. Thậm chí còn tính đến việc trong tương lai gần sẽ cấm xe máy ở nội đô…
Chúng ta chỉ đang giải quyết vấn đề ở phần ngọn, bề nổi. Liệu việc cấm xe máy có giải quyết được ô nhiễm môi trường, trong khi các khu công nghiệp, chế xuất vẫn vô tư hoạt động và chịu rất ít sự kiểm soát thường xuyên, hay tự giác tuân thủ việc bảo vệ môi trường?
Việc tuyên truyền cho người dân bảo vệ môi trường sống nhưng các đơn vị chức năng lại không có giải pháp nào để xử lý nước thải, chất thải thải ra môi trường, sông hồ?
Chúng ta vẫn đang đổ lỗi cho đô thị quá tải, nhưng ngay kể cả ở nông thôn, nếu ai đó rảnh rỗi hãy đi tìm hiểu và khảo sát, thì tình trạng ô nhiễm môi trường ở nông thôn cũng đáng báo động không kém.
Nếu muốn cải thiện chất lượng môi trường, đừng chỉ làm trên bàn họp…