Dự thảo Luật Phòng bệnh do Bộ Y tế soạn thảo, có 6 chương, 46 điều, gồm: Những quy định chung; Phòng, chống bệnh truyền nhiễm; Phòng, chống bệnh không lây nhiễm, các rối loạn sức khỏe tâm thần và các yếu tố nguy cơ khác; Dinh dưỡng trong phòng bệnh; Các điều kiện bảo đảm để phòng bệnh; Điều khoản thi hành.
Đáng chú ý, các quy định về dinh dưỡng trong phòng bệnh được đề cập cụ thể tại chương IV, các điều từ 32 đến 35.
Theo đó, dinh dưỡng trong phòng bệnh là dinh dưỡng trong phòng, chống bệnh truyền nhiễm và bệnh không lây nhiễm; dinh dưỡng nâng cao tầm vóc, thể lực, trí lực của người Việt Nam. Ngoài ra, người dân cũng được bảo đảm dinh dưỡng trong tình huống khẩn cấp. Đây là nguyên tắc bao quát, tạo cơ sở để triển khai trong nhiều hoàn cảnh khác nhau.
Dự thảo Luật cũng nhấn mạnh hoạt động dinh dưỡng phải được thực hiện xuyên suốt vòng đời theo từng lứa tuổi, từng đối tượng, trên cơ sở đánh giá tình trạng dinh dưỡng và đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng.
Dinh dưỡng cho phụ nữ có thai và cho con bú được đề cập tại Điều 33. Cụ thể, phụ nữ có thai khi đi khám thai định kỳ được tư vấn về chế độ dinh dưỡng hợp lý từ lúc mang thai đến lúc trẻ được 2 tuổi (dinh dưỡng 1.000 ngày đầu đời). Với vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, phụ nữ có thai được bổ sung trực tiếp vi chất dinh dưỡng để phòng, chống suy dinh dưỡng bào thai.
Bên cạnh đó, chính sách khuyến khích nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn đối với trẻ em dưới 6 tháng tuổi cũng được dự thảo Luật khẳng định rõ.
Quy định về dinh dưỡng cho trẻ em và dinh dưỡng học đường được đề cập tại Điều 34 của dự thảo Luật Phòng bệnh, cho thấy sự gắn kết giữa giáo dục và y tế trong việc bảo đảm dinh dưỡng. Theo đó, trẻ em bị suy dinh dưỡng, thấp còi tại vùng có điều kiện khó khăn được hỗ trợ phục hồi dinh dưỡng tại cộng đồng. Trẻ em dưới 6 tuổi được theo dõi tăng trưởng, đánh giá tình trạng dinh dưỡng và được bổ sung trực tiếp vi chất dinh dưỡng phù hợp.
Ngoài ra, học sinh các cấp học được bảo đảm dinh dưỡng thông qua bữa ăn học đường. Cơ sở giáo dục có trách nhiệm tổ chức đánh giá tình trạng dinh dưỡng cho học sinh.
Với người cao tuổi, người cao tuổi được theo dõi, tư vấn và chăm sóc dinh dưỡng trong hoạt động quản lý sức khỏe tại cộng đồng. Cơ sở chăm sóc người cao tuổi có trách nhiệm bảo đảm chế độ dinh dưỡng phù hợp. Còn với người lao động, hoạt động khám và tư vấn dinh dưỡng được lồng ghép trong khám sức khỏe định kỳ.
Dự thảo Luật Phòng bệnh đang được Bộ Y tế chỉnh lý, hoàn thiện trước khi Chính phủ trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 10 vào tháng 10/2025.
CẢI THIỆN VÀ KIỂM SOÁT DINH DƯỠNG NGAY TỪ LÚC BÀO THAI
Vì sao Bộ Y tế đề xuất các quy định về bảo đảm dinh dưỡng trong phòng bệnh? PV VOV Giao thông có cuộc trao đổi với GS. TS. Nguyễn Công Khẩn, chuyên gia dinh dưỡng, thành viên Tổ soạn thảo xây dựng Dự án Luật Phòng bệnh của Bộ Y tế.
PV: Xin ông cho biết về sự cần thiết ban hành Luật Phòng bệnh và những quy định về đảm bảo dinh dưỡng trong phòng bệnh?
GS. TS. Nguyễn Công Khẩn: Từ năm 2007, chúng ta đã ban hành Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm, giúp khống chế nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm và kiểm soát các bệnh lây truyền phi truyền thống.
Tuy nhiên, mô hình bệnh tật của nước ta đang thay đổi rất lớn. Chúng ta không chỉ đối mặt với các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, bệnh mới nổi mà đã và đang đối mặt với các bệnh mạn tính không lây nhiễm. Việc chủ động phòng, chống là hết sức quan trọng và cần phải đưa vào hành lang pháp lý đầy đủ, toàn diện để đảm bảo sức khỏe nhân dân trong tình hình mới.
Vấn đề dinh dưỡng lần đầu tiên được đưa vào Luật Phòng bệnh. Đây là một điểm đột phá, sâu sắc và toàn diện đến sức khỏe. Điều này thể hiện sự quan tâm đặc biệt của Đảng và Nhà nước đối với nền tảng sức khỏe của người dân, mà dinh dưỡng chính là nền tảng sức khỏe. Các tổ chức quốc tế như UNICEF, WHO, UNDP cũng đánh giá rất cao nỗ lực này của Chính phủ Việt Nam.
Các chế độ dinh dưỡng chưa hợp lý là nguyên nhân gốc rễ của nhiều bệnh tật, không chỉ là một số bệnh suy dinh dưỡng mà còn xuất hiện các bệnh mạn tính không lây nhiễm liên quan dinh dưỡng, ăn uống và lối sống.
Với quan điểm chăm sóc toàn diện và coi dinh dưỡng là một trong những phúc lợi bền vững, thì dinh dưỡng cho tất cả tầng lớp, cho các đối tượng khác nhau là hết sức quan trọng. Cải thiện và kiểm soát dinh dưỡng ngay từ lúc bào thai cho đến cả chu kỳ vòng đời của con người để thể chất, trí lực, thể lực, tầm vóc của người Việt Nam được cải thiện.
PV: Ban soạn thảo kỳ vọng gì nếu luật được ban hành?
GS. TS. Nguyễn Công Khẩn: Chúng tôi kỳ vọng Luật Phòng bệnh sẽ tạo ra một bước chuyển biến trong nhận thức và hành động của toàn xã hội về yếu tố nền tảng để phòng bệnh, nâng cao sức khỏe. Nếu có được dinh dưỡng tốt thì người Việt Nam hoàn toàn có cơ hội và khả năng phát triển về mọi mặt: thể lực, thể chất, trí lực như các cường quốc trên thế giới.
Nếu ban hành Luật Phòng bệnh có nội dung dinh dưỡng thì chúng ta sẽ có cơ hội rất lớn để đảm bảo dinh dưỡng cho người dân theo cả chu kỳ vòng đời: chăm sóc dinh dưỡng khi còn bào thai, cho bà mẹ, trẻ em, tuổi học đường và người lao động. Luật hóa điều này không chỉ thể hiện qua các chương trình, chiến lược, dự án như trước đây, mà sẽ trở thành những hoạt động có hành lang pháp lý vững chắc.
Đây là một khoản đầu tư quý giá và ảnh hưởng xã hội rất lớn. Ngân hàng Thế giới tính toán cứ đầu tư 1USD cho chăm sóc dinh dưỡng sẽ mang lại lợi nhuận lên tới 23USD. Con người phát triển, thông nh, đủ sức khỏe để làm việc, lao động, cống hiến sẽ mang lại lợi ích kinh tế cho xã hội.
Thứ ba, mỗi con người đều được chăm sóc dinh dưỡng một cách bình đẳng và nhân văn. Các vùng sâu, vùng xa, khó khăn sẽ được ưu tiên để có tình trạng dinh dưỡng tốt. Điều quan trọng hàng đầu để phòng bệnh là phải có tình trạng dinh dưỡng tốt và kiểm soát được các bệnh do dinh dưỡng không hợp lý, ví dụ như béo phì, các bệnh mạn tính không lây như đái tháo đường, tim mạch, tăng huyết áp,…
Cuối cùng là huy động mỗi người dân hiểu, tự giác tham gia và tự chăm sóc cho mình thông qua các chương trình giáo dục chính thống. Con người sẽ thay đổi về nhận thức, từ nông thôn đến thành thị, thay đổi cả văn hóa. Đây là sự quan tâm hết sức to lớn, đúng đắn và nhân văn của Đảng, Nhà nước trong việc giao Bộ Y tế là đơn vị đầu mối để trình Chính phủ, và Quốc hội ban hành Luật Phòng bệnh có nội dung dinh dưỡng mà chúng tôi mong mỏi bấy lâu nay.
PV: Xin cảm ơn ông!
CẦN CHI TIẾT VÀ HƯỚNG DẪN CỤ THỂ ĐỂ KHẢ THI
Những quy định về dinh dưỡng được đề cập trong dự thảo Luật Phòng bệnh liệu đã phù hợp hay cần chỉnh sửa, bổ sung những gì? PV VOV Giao thông phỏng vấn TS. BS. Trương Hồng Sơn, Phó Tổng thư ký Tổng hội Y học Việt Nam, Viện trưởng Viện Y học ứng dụng Việt Nam về nội dung này.
PV: Ông có đánh giá thế nào về các quy định bảo đảm dinh dưỡng được đề cập trong dự thảo Luật?
TS. BS. Trương Hồng Sơn: Trước kia chúng ta tập trung vào luật khám bệnh, còn bây giờ chúng ta chủ động hơn, chuyển sang vấn đề phòng bệnh. Những hoạt động này có thể giúp nâng cao sức khỏe cộng đồng một cách nền tảng, giảm gánh nặng bệnh tật.
Các nghiên cứu cho thấy tử vong do các bệnh không lây nhiễm chiếm đến 80%, bao gồm tim mạch, đái tháo đường, ung thư,… Trong các bệnh không lây nhiễm, dinh dưỡng là một trong ba nguyên nhân chủ yếu.
Hiện nay, các vấn đề về y tế công cộng và dinh dưỡng nằm ở nhiều luật, nghị định khác nhau, tạo ra sự chồng chéo. Khi đặt vấn đề dinh dưỡng vào Luật Phòng bệnh và dành hẳn một chương riêng thì nó sẽ tăng hiệu quả thực thi luật, tạo ra một bức tranh tổng thể.
Chúng tôi thấy thứ nhất là nó đang rất chủ động và toàn diện. Dự thảo luật đã đưa ra từng nhóm đối tượng: dinh dưỡng trẻ em, dinh dưỡng cho phụ nữ mang thai, dinh dưỡng cho người cao tuổi,… Như vậy, chúng ta đi theo vòng đời, đem lại những giải pháp tổng thể hơn.
Thứ hai, chúng ta cũng đưa vào những cơ sở để thực hiện chính sách, ví dụ cơ sở pháp lý liên quan các bộ như Bộ Y tế, Bộ Giáo dục,… để hiệu quả hơn.
Tuy nhiên, chúng tôi cũng có một số băn khoăn, ví dụ về tính khả thi. Để luật đi vào cuộc sống cần có chi tiết và hướng dẫn cụ thể như nghị định, thông tư, để luật đem lại giá trị tích cực chứ không chỉ dừng ở trên giấy.
Thứ hai, vai trò của phối hợp liên ngành. Dinh dưỡng không phải là câu chuyện riêng của Bộ Y tế, mà liên quan sản xuất lương thực, thực phẩm của Bộ Nông nghiệp; tiêu thụ trên thị trường của Bộ Công Thương; truyền thông giáo dục và cả trách nhiệm đối với các đối tượng yếu thế như trẻ em vùng núi khó khăn, người già neo đơn,…
Thứ ba, luật chỉ có hiệu quả khi chúng ta phát triển được các chương trình mục tiêu, kế hoạch hành động, và các kế hoạch đó được giao cụ thể cho các bộ với ngân sách đi kèm.
Một điểm nữa là hiện nay có rất nhiều quảng cáo sản phẩm dinh dưỡng trên thị trường, đôi khi quảng cáo thái quá liên quan phòng bệnh như sản phẩm phòng, chống ung thư, tiểu đường,… Tuy nhiên, chế tài với các quảng cáo đó như thế nào, ví dụ các KOL, người có ảnh hưởng xã hội lên nói về sản phẩm, quảng cáo một cách thái quá?
Chúng tôi mong muốn trong dự thảo luật và sau này luật được thông qua phải có những điều khoản, chế tài để đảm bảo những quảng cáo đó phải mang giá trị và đúng sự thật để cộng đồng không bị định hướng sai.
PV: Theo ông nếu Luật Phòng bệnh được ban hành thì sẽ có những tác động xã hội thế nào?
TS. BS. Trương Hồng Sơn: Thứ nhất, khi phòng bệnh tốt sẽ giảm được vấn đề điều trị bệnh. Luật Phòng bệnh có vai trò giảm gánh nặng y tế, không chỉ cho nhà nước mà cho cả hộ gia đình. Thứ hai, chúng ta cải thiện được chất lượng nguồn nhân lực, làm cho con em sau này có tình trạng dinh dưỡng tốt hơn và tạo được một môi trường sống lành mạnh hơn.
Trong xã hội hiện nay, nhiều người lo lắng về thực phẩm bẩn hoặc thực phẩm không đem lại lợi ích dinh dưỡng. Chúng tôi mong muốn Luật Phòng bệnh, với phần dinh dưỡng, sẽ góp phần làm cho các sản phẩm dinh dưỡng đi theo chiều hướng tốt hơn.
Đối với cơ quan quản lý, thứ nhất phải nâng cao vai trò, trách nhiệm. Điều quan trọng không chỉ là một cơ quan mà là vấn đề phối hợp liên ngành. Ví dụ, trong quản lý dinh dưỡng ở các địa bàn thì UBND, y tế và các ban ngành liên quan giáo dục, lao động,… đều phải tham gia.
Đối với người dân, vai trò nâng cao nhận thức rất quan trọng. Khi luật được thông qua, người dân phải nhận được thông tin, được tư vấn, được giáo dục về dinh dưỡng. Một xã hội văn nh, người dân đương nhiên phải hiểu về những gì mình ăn: thực phẩm nào có lợi ích, thực phẩm nào hại sức khỏe.
Chúng ta cần có những chương trình giáo dục truyền thông sức khỏe. Người dân đương nhiên sẽ hưởng lợi từ chính sách này, và có trách nhiệm hơn trong việc tuân thủ các quy định về phòng bệnh, bao gồm: tiêm chủng, khai báo dịch bệnh và dinh dưỡng,…
PV: Xin cảm ơn ông!
Tại Nghị quyết số 20 năm 2017 về việc tăng cường công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân trong tình hình mới, Ban Chấp hành Trung ương khóa XII đã có những chỉ đạo liên quan lĩnh vực y tế dự phòng như: phòng bệnh hơn chữa bệnh, y tế dự phòng là then chốt, y tế cơ sở là nền tảng, với mục tiêu tổng quát là “Nâng cao sức khỏe cả về thể chất và tinh thần, tầm vóc, tuổi thọ, chất lượng cuộc sống của người Việt Nam”.
Phòng bệnh luôn được xem là chiến lược y tế hiệu quả và bền vững, bởi ngăn ngừa nguy cơ xảy ra bệnh tật sẽ giảm gánh nặng cho hệ thống chăm sóc sức khỏe và cho chính mỗi gia đình. Trong đó, dinh dưỡng đóng vai trò then chốt, bởi một chế độ ăn hợp lý giúp tăng cường sức đề kháng, phòng, chống bệnh truyền nhiễm và hạn chế bệnh không lây nhiễm ngày càng phổ biến. Đồng thời, bảo đảm dinh dưỡng còn góp phần nâng cao tầm vóc, thể lực, trí lực của người Việt Nam, tạo nền tảng cho một xã hội khỏe mạnh và phát triển bền vững.
Bạn kỳ vọng gì vào dự thảo Luật Phòng bệnh? Nếu Luật được ban hành thì sẽ có những tác động xã hội như thế nào? Mời các bạn cùng chia sẻ ý kiến, đóng góp cho dự thảo qua fanpage VOV Giao thông, hoặc có thể góp ý trực tiếp trên Cổng thông tin điện tử của Bộ Y tế.
----
Đừng quên đón nghe và tương tác với “Dự thảo trên tay” trong khung giờ “FM 91 chiều thứ Hai, thứ Tư và thứ Bảy hàng tuần trên VOV Giao thông FM 91 MHz, vovgiaothong.vn, hoặc trên các nền tảng podcasts dành cho di động.