Kế hoạch biến đường cao tốc… thành suối ban đầu gây rất nhiều tranh cãi, nhưng ngày nay nó được xem niềm tự hào của người dân Seoul, nh chứng cho cách một thành phố hiện đại hoàn toàn có thể dung hòa giữa phát triển và bảo vệ môi trường.
Từ đường cao tốc ô nhiễm đến dòng suối xanh giữa lòng Seoul
Giữa lòng thủ đô Seoul, Hàn Quốc dòng suối Cheonggyecheon là một trong những điểm tham quan nổi tiếng, thu hút rất đông du khách. Không chỉ mang vẻ đẹp tự nhiên, Cheonggyecheon còn đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa không khí, giảm thiểu ô nhiễm và kiểm soát ngập lụt, góp phần kiến tạo không gian sống xanh cho người dân thành phố.
Vào mỗi buổi sáng sớm, các nhân viên văn phòng và du khách thường đổ về đây, thả bộ dọc bờ suối rợp bóng cây xanh, ngắm nhìn dòng nước trong lành và tận hưởng không gian yên bình giữa lòng đô thị náo nhiệt.
Anh Kareem, một khách du lịch đến từ Malaysia cho biết: “Cảm giác thực sự tuyệt vời, đây là một trong những điểm thu hút khách du lịch chính khi ghé thăm ở Seoul."
Nhìn dòng suối xanh mát Cheonggyecheon, ít ai tin rằng, chỉ hơn 20 năm trước, khu vực này là một đường cao tốc rộng lớn, nơi mỗi ngày có tới gần 170.000 ô tô chen chúc di chuyển qua trung tâm Seoul. Con đường đã "nuốt chửng" dòng suối Cheonggyecheon, biến nó thành một phần của hệ thống giao thông ưu tiên ô tô.
Thời điểm đó, việc xây dựng cao tốc được xem là giải pháp tất yếu để giải quyết tình trạng ùn tắc giao thông ngày càng nghiêm trọng tại Seoul. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển kinh tế và gia tăng dân số, cao tốc Cheonggyecheon dần quá tải, không đáp ứng được nhu cầu đi lại của người dân. Bên cạnh đó, sự tồn tại của cao tốc còn gây ra những hệ lụy không nhỏ đến môi trường.
Năm 2002 đánh dấu một bước ngoặt quan trọng cho dự án Cheonggyecheon khi ông Lee Myung-bak, người sau này trở thành Tổng thống Hàn Quốc, đắc cử Thị trưởng Seoul với cam kết khôi phục dòng suối.
Chỉ trong 27 tháng, dự án cải tạo Cheonggyecheon hoàn tất với tốc độ đáng kinh ngạc so với quy mô và mức độ phức tạp của nó. Tổng chi phí cho dự án là gần 400 tỷ won (gần 7.000 tỷ đồng). Anh Park Byung-chul, một cư dân địa phương, chia sẻ: “Ban đầu mọi người đều lo ngại dự án này sẽ gây ùn tắc giao thông, nhưng rồi cũng quen dần. Giờ thì chẳng ai hình dung nổi Seoul từng có đường cao tốc ở chỗ này."
Theo Viện Nghiên cứu Seoul, khu vực xung quanh con suối hiện mát hơn 3,6°C so với các tuyến phố lân cận, tạo nên một hành lang xanh giữa trung tâm đô thị đông đúc. Việc dỡ bỏ đường cao tốc còn giúp cải thiện lưu thông không khí, giảm ô nhiễm đáng kể với mức khí NO₂ giảm tới 35%.
Hệ sinh thái cũng hồi sinh mạnh mẽ. Một khảo sát của Viện Nghiên cứu Seoul cho thấy, khu vực này hiện là nơi sinh sống của hơn 660 loài, bao gồm trên 170 loài động vật và gần 500 loài thực vật. Bà Minah Park, giám đốc Bảo tàng Cheonggyecheon, nhận định: “Dự án này đánh dấu một bước chuyển mình từ quy hoạch giao thông lấy phương tiện làm trung tâm sang phát triển đô thị hướng đến con người."
Không những vậy, ẩn dưới vẻ ngoài tự nhiên của Cheonggyecheon là một hệ thống kiểm soát lũ tiên tiến. Dòng suối có khả năng chịu được những trận lũ lớn 200 năm mới xảy ra một lần, với các cửa xả đặc biệt dẫn nước mưa chảy về các con sông lớn hơn trước khi đổ ra sông Hán.
Tuy nhiên, dự án cũng vấp phải không ít ý kiến trái chiều. Bởi khác với dòng suối nguyên bản chỉ có nước vào mùa mưa, Cheonggyecheon ngày nay cần duy trì dòng chảy nhân tạo với chi phí lên tới gần 3 tỷ won một năm. Và mỗi ngày, có hơn 48.000 tấn nước được bơm vào. Nhiều ý kiến cho rằng đây là một công trình nhân tạo tốn kém hơn là một dòng suối tự nhiên thực sự.
Bài học quý giá cho các đô thị trên thế giới
Dẫu vậy, thành công của Cheonggyecheon tạo ra hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ. Seoul tiếp tục tháo dỡ 16 đường cao tốc trên cao khác, nhường chỗ cho không gian công cộng và vỉa hè rộng rãi hơn. Mỗi năm, dòng suối thu hút hơn 12 triệu lượt khách tham quan, trở thành một phần không thể thiếu trong nhịp sống của Seoul.
Bà Minah Park cho biết dự án này không chỉ có tác động trong nước mà còn lan tỏa ra quốc tế. Bảo tàng của họ mỗi năm đón tiếp khách từ khoảng 30 quốc gia thông qua chương trình trao đổi kinh nghiệm. Trong bối cảnh các thành phố trên toàn cầu đang phải đối mặt với cơ sở hạ tầng đường cao tốc đã lỗi thời, nhu cầu giảm lượng khí thải và thích ứng với biến đổi khí hậu, Cheonggyecheon nổi lên như một giải pháp đầy tiềm năng.
Dự án Cheonggyecheon không chỉ là câu chuyện thành công của Seoul mà còn là bài học quý giá cho nhiều đô thị trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Quá trình đô thị hóa nhanh chóng tại Việt Nam kéo theo hàng loạt hệ lụy như ô nhiễm môi trường, tắc nghẽn giao thông và thiếu không gian công cộng.
Tuy nhiên, việc áp dụng mô hình của Cheonggyecheon vào Việt Nam đòi hỏi sự điều chỉnh linh hoạt, phù hợp với điều kiện thực tế từng địa phương.
Một ví dụ điển hình là sông Tô Lịch, con sông từng gắn bó với lịch sử Hà Nội nhưng nay trở thành điểm nóng ô nhiễm. Việc cải tạo dòng sông này là một thách thức lớn, song nếu có quy hoạch bài bản và sự chung tay của cộng đồng, hoàn toàn có thể biến nơi đây thành một không gian xanh, góp phần nâng cao chất lượng sống cho người dân.