Hà Nội loay hoay câu chuyện xử lý rác thải

Chưa hết ám ảnh vì rác ùn ứ

Vốn kinh doanh hàng ăn uống, cần sự sạch sẽ, vệ sinh, song đợt ùn ứ rác đầu tháng 11 vừa qua khiến rác thải sinh hoạt tập kết về hơn 3 ngày mới được thu dọn, 3-4 xe thu gom rác được phủ bạt qua loa, nước thải và mùi hôi thối khiến ngay cả chủ nhà cũng khó chịu, chưa nói tới khách hàng.

"Rác thu gom ở đây không chở đi mùi nó rất sợ, các cửa hàng quanh đây bị ảnh hưởng rất lớn. Mùi rất độc hại mà khách hàng thấy thế người ta cũng không đến nữa, giảm đi rất nhiều. Còn cuộc sống thì nó mùi ô uế, trẻ con rất độc hại vì mùi này bốc lên rất thối", bác Nguyễn Văn Thạo nói.

Cùng chung tâm trạng, chị Bùi Thu Thủy, ở Hoàng Văn Thái, Thanh Xuân, Hà Nội cũng không ít lần phải chịu trận vì mỗi lần rác chậm chuyển đi là trước nhà thành bãi tập kết rác của cả khu phố.

Chị Thủy vốn kinh doanh hoa tươi, nhưng mỗi lần rác bị ùn lại thì nhiều khách đến rồi lại đi vì không chịu nổi mùi hôi từ đống rác thải bốc lên: "Bẩn thỉu, hôi thối không chịu được, nên đứng đây bịt khẩu trang suốt, bẩn không thể chịu được nên cứ đứng đây tí lại phải chạy vào chạy ra".

Đáng chú ý, vụ việc ùn ứ rác xảy ra tại khu vực nội thành xảy ra ngày 1/11 là lần thứ 16 trong 6 năm qua xảy ra tình trạng này, chỉ khác là lần ùn ứ rác xảy ra vừa qua là do Nhà máy rác Nam Sơn tạm ngừng tiếp nhận là do phòng tránh sự cố chất thải.

Còn 15 lần trước đó đều xuất phát từ việc người dân chặn xe chở rác vào bãi rác Nam Sơn. 

Với đơn vị thu gom rác, sau mỗi lần rác bị ùn ứ, các đơn vị lại phải huy động hết công suất tại các nơi chứa tạm thời, nhưng cũng chỉ được vài ngày. Trong khi rác sinh hoạt vẫn tồn đọng tại khu dân cư, khiến người dân bức xúc.

Về điều này, đại diện Hợp tác xã Thành Công – đơn vị chịu trách nhiệm thu gom rác thải trên địa bàn quận Thanh Xuân cho biết, mỗi lần như vậy, đơn vị phải huy động tối đa nhân công để kịp thời giản tỏa rác: "Khi có văn bản của đơn vị vận hành bãi, khi có sự cố đều thông báo cho đơn vị, đơn vị lại thông báo lên hệ thống chính trị của khu dân cư của phường trên hệ thống của quận, người ta sẽ thông báo sự cố như thế sẽ tắc 1-2 hôm thì bà con tạo điều kiện, thông cảm". 

Còn với người dân, mỗi lần rác chậm được thu gom, bị ùn ứ, bị chất đống, bốc mùi hôi thối đã trở thành nỗi ám ảnh. Họ luôn phập phồng lo sợ mỗi lần rác bị tồn đọng, ảnh hưởng nặng nề đến cuộc sống hàng ngày: 

"Nếu mà cứ tình trạng như thế này có khả năng sẽ ảnh hưởng đến ô nhiễm môi trường, về cái không khí sẽ nguy kịch lắm. Những người ở gần như khu tập kết rác thải như này sẽ rất khó chịu".

"Chúng tôi là những người dân đã đóng góp đầy đủ những quy định của nhà nước và chính quyền là thu nộp tiền để đảm bảo vệ sinh môi trường nhưng chúng tôi không được hưởng những thành quả đó".

Nguy cơ nào từ công nghệ đốt rác không phù hợp?

Phân tích về giải pháp xử lý rác một cách hiệu quả, Giáo sư Hoàng Xuân Cơ, Nguyên Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu quan trắc và mô hình hóa môi trường, trường Đại học khoa học Tự nhiên cho rằng, quan trọng nhất là việc giảm thiểu nguồn rác thải phát sinh, trong đó việc phân loại rác tại nguồn đóng vai trò rất quan trọng. Khi rác hữu cơ được phân loại, ngoài việc có thể tái chế thành phân hữu cơ, nếu chôn lấp cũng nhanh chóng bị phân hủy và có thể canh tác được.

 "Phân loại nhằm mục đích chúng ta chọn được giả pháp xử lý hợp lý nhất đối với từng loại rác. Nhưng chúng ta không phân loại được, đổ cả vào 1 thì nguy hiểm là ở chỗ ấy", Giáo sư Hoàng Xuân Cơ nói.

TS Doãn Hà Thắng, chuyên gia vật lý Plasma cũng cho rằng, các công nghệ nước ngoài đều yêu cầu rác đầu vào phải được phân loại, trong khi đó rác thải sinh hoạt tại Việt Nam, đặc biệt là rác thải sinh hoạt ở đô thị vẫn hoàn toàn là rác hỗn hợp, nên công nghệ dù hiện đại đến mấy cũng “bó tay”.

"Với rác thải của Việt Nam nó đặc biệt như vậy dẫn tới tình trạng là đưa một công nghệ đưa từ nước ngoài về tôi khẳng định là không thể nào mà chạy được rác thải Việt Nam, nhất là yêu cầu phải tiết kiệm. Cuối cùng quay trở lại là chỉ có tự chúng ta phát triển công nghệ thì mới giải quyết được vấn đề của chính chúng ta", TS Doãn Hà Thắng cho biết.

Về công nghệ đốt rác – một trong những công nghệ đang sử dụng phổ biến hiện nay, PGS. TS Trương Duy  Nghĩa, Chủ tịch hội khoa học Nhiệt Việt Nam cho rằng, lò đốt rác phải có 2 buồng: buồng sơ cấp và buồng thứ cấp.

Trong đó, buồng sơ cấp chỉ cần đốt với mức 800oC là đủ để đốt toàn bộ rác thải hữu cơ tự nhiên và rác hữu cơ công nghiệp. Còn buồng thứ cấp tối thiểu phải đạt 1.200 độ C mới đạt hiệu quả. PGS Trương Duy Nghĩa cho rằng, ở nhiệt độ 1.200 độ C trở nên thì dioxin sẽ bị phân hủy thành các chất không độc hại. Song thực tế, nhiều lò đốt rác không đảm bảo yêu cầu này: "Hiện nay chúng tôi đi kiểm tra ở các nơi, nhiệt độ buồng thứ cấp người ta chỉ nâng lên tối đa cũng chỉ đạt 1.050o thôi và họ nói rằng giữ khói đó trong 2 giây. Nhưng thực sự không thể khử được dioxin, bởi vì đây là điều kiện nhiệt độ chứ không phải điều kiện thời gian".

Một số nhà máy đưa ra giải pháp sử dụng than hoạt tính để hấp thu dioxin, nhưng chưa có đủ căn cứ để khẳng định tính hiệu quả của phương pháp này, cũng như mức độ an toàn cho đất và nguồn nước khi chôn lấp than.

Còn với công nghệ sản xuất phân compost, thời gian qua chưa phát huy hiệu quả là do áp dụng “nửa vời”, phân compost dễ lẫn thủy tinh, sỏi đá.

Do vậy, để lựa chọn được công nghệ xử lý rác hiệu quả cho Việt Nam, một số chuyên gia cho rằng cần sớm khảo sát, giám định các nhà máy xử lý rác hiện nay, đánh giá tính hiệu quả và lựa chọn những công nghệ xử lý phù hợp, từ đó có kế hoạch triển khai nhân rộng.