Bí mật “Hồ sơ Uber” (Kỳ 2): “Vũ khí hóa tài xế” và “bán lời nói dối”

Là người đã tiết lộ hơn 124 nghìn tài liệu “Hồ sơ Uber”, ông Mark MacGann 52 tuổi), người từng là nhà vận động hành lang chính của Uber tại châu Âu, Trung Đông và châu Phi, cho biết Uber đã dùng nhiều chiến thuật bất hợp pháp để thúc đẩy sự phát triển của công ty thành một trong những thương hiệu nổi tiếng nhất Thung lũng Silicon, nơi tập trung những công ty công nghệ hàng đầu thế giới.

Giai đoạn từ năm 2014 đến 2016 tại Pháp, phong trào biểu tình của tài xế taxi truyền thống để phản đối Uber tăng cao, thậm chí dẫn đến bạo loạn.

Nhưng cựu giám đốc điều hành của Uber khi đó là Travis Kalanick đã tận dụng tình huống này bằng việc kêu gọi tài xế Uber biểu tình chống lại dù ban lãnh đạo công ty tại Pháp cảnh báo việc tài xế của họ có thể bị tấn công.

Dưới quan điểm của ông Kalanick khi đó, “bạo lực sẽ đảm bảo thành công”. Và họ gọi đó là chiến lược “Vũ khí hóa tài xế”.

Mỗi khi có tài xế Uber bị thương do bạo loạn, thông tin này được Uber sử dụng triệt để, để đẩy mạnh truyền thông, lôi kéo lòng thương cảm của người dân, gây ấn tượng tiêu cực về taxi truyền thống, và ép chính phủ phải nhượng bộ. Chiến lược này thậm chí đã được áp dụng lại tại Ý, Bỉ, Hà Lan v.v…

Bí mật “Hồ sơ Uber” (Kỳ 1): “Đi đêm” với chính giới để sửa luật

Là một trong những cá nhân cùng tham gia vào chiến lược “vũ khí hóa tài xế” tại Hà Lan, ông Mark MacGann chia sẻ:  “Tôi nghĩ khi đó ông Kalanick cho rằng cách duy nhất để chính phủ các nước thay đổi luật và hợp pháp hóa Uber, để Uber tự do phát triển đó là phải “giữ lửa”, phải để những tranh cãi tiếp tục xảy ra, tức là hãy tiếp tục để tài xế Uber biểu tình, diễu hành trên các con phố, chặn đứng các con đường ở Barcelona, Berlin hay Paris.

Đó là một sự ích kỷ của Kalanick bởi ông ta không phải là người đi biểu tình, trong khi các tài xế có thể bị đe dọa, bị đánh đập, bị thương, hay thậm chí là trúng đạn”.

Phản hồi trước những thông tin này, đại diện của Travis Kalanick phủ nhận và cho biết ông "không bao giờ đề xuất rằng Uber nên lợi dụng bạo lực, vì cái giá sẽ là sự an toàn của tài xế". Còn trong thông báo của mình, Uber cho biết “không một ai tại Uber cổ súy cho hành vi bạo lực” và “ban lãnh đạo mới đã đặt sự an toàn của tài xế lên hàng đầu”.

Nhưng có thật sự là an toàn của tài xế được Uber đặt lên hàng đầu? Theo tờ Washington Post, khi Uber tiến vào thị trường Nam Phi hồi năm 2013, công ty này hứa hẹn sẽ tạo việc làm và cuộc sống ấm no hơn cho hàng trăm nghìn lao động, điều mà quốc gia có tỉ lệ thất nghiệp lên tới 35% (theo số liệu quý III/2021) rất cần.

Và như nhiều thị trường khác, khi mới vào Nam Phi, Uber cung cấp nhiều ưu đãi, khoản thưởng hấp dẫn để thu hút tài xế, nhưng sau đó thì tìm mọi cách để cắt giảm hoa hồng của họ càng sớm càng tốt.

Đến hiện nay, tài xế Uber tại Nam Phi dù có chạy xe 12 tiếng một ngày thì thu nhập của họ vẫn rất thấp, chỉ khoảng 1,4 đô-la Mỹ, tức khoảng 32 nghìn đồng VN mỗi giờ làm. Tuy vậy nhưng với nhiều người, thà có việc còn hơn không:

Thu nhập bấp bênh, nhưng những tài xế Uber tại Nam Phi còn đối mặt với nhiều nguy hiểm. Việc thanh toán qua internet banking hay thẻ tín dụng không quá phổ biến tại đây, nên Uber đã cho phép tài xế thu tiền mặt. Nhưng bởi tình hình trật tự tại Nam Phi không đủ an toàn nên chính sách này đã tạo điều kiện cho những vụ cướp giật, thậm chí là bắt cóc tống tiền nhằm vào họ.

Dù chưa có con số thống kê cụ thể, nhưng Stephen Wart, cựu quản lý tại Uber chi nhánh Nam Phi, cho biết Uber đã nhận thức được vấn đề này từ cách đây vài năm nhưng lờ đi. Bởi lẽ, việc cho phép tài xế thu tiền mặt sẽ giúp Uber tăng thêm khoảng 30% doanh thu tại khu vực này.

Từng hứa hẹn đem lại một cuộc sống tốt đẹp hơn, nhưng giờ làm tài xế Uber tại Nam Phi chẳng khác nào nghề nguy hiểm khi có thể bị tấn công bất cứ lúc nào. Nhưng vì kế sinh nhai, họ chẳng thể rút ra được mà phải đánh liều tiếp tục.

Đó là một trong những động lực khiến Mark MacGann quyết định tiết lộ Hồ sơ Uber cho cả thế giới. Ông chia sẻ: “Bản thân tôi cũng phải chịu một phần trách nhiệm cho tình cảnh mà những tài xế phải hứng chịu như bây giờ. Nhưng đó là động lực để tôi đứng lên tố giác Uber.

Tôi là người đi vận động chính phủ; là người đẩy mạnh truyền thông; là người nói rằng nên thay đổi luật bởi nó sẽ đem lại lợi ích kinh tế cho các lái xe. Nhưng điều đó đã không xảy ra, bởi chúng tôi đã bán cho họ một lời nói dối”.

Phản hồi trước tình cảnh của các tài xế tại Nam Phi, Uber cho biết họ đã thực hiện một loạt các biện pháp tăng cường an toàn cho tài xế như cho phép họ từ chối nhận tiền mặt, thêm tính năng cuộc gọi khẩn cấp cho cảnh sát và y tế trên ứng dụng để giúp tài xế đối phó với các trường hợp nguy hiểm. Nhưng Uber không hề có phản hồi về việc cải thiện thu nhập, quyền lợi cho các tài xế.

Liệu sắp tới, Uber có thể khắc phục được những hậu quả mà bản thân đã gây ra trong quá khứ? Hay “hồ sơ Uber” sẽ tiếp tục tiết lộ những bí mật động trời khác và kéo công ty này xuống đáy?

Chúng ta không thể biết chắc, nhưng chắc chắn, các tài xế sẽ luôn là người phải chịu hậu quả.