Xe tải tự hành: Có hiệu quả và an toàn?

Theo thông tin từ hiệp hội Xe tải Mỹ, quốc gia này đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt tài xế xe tải, đặc biệt là tài xế chạy xe đường dài. Ngành đang cần thêm ít nhất 80 nghìn nhân lực trong năm 2022. Nếu tình trạng này kéo dài, vào năm 2030 Mỹ sẽ thiếu khoảng 160 nghìn tài xế xe tải.

Dẫn đến tình trạng này có rất nhiều nguyên nhân. Thứ nhất, nhu cầu trong ngành vận tải nói chung đang tăng vọt sau tác động của dịch COVID-19. Thứ hai, công việc tài xế xe tải đang không thu hút được nhiều lao động trẻ, trong khi lực lượng lao động cũ đang có xu hướng nghỉ hưu vì nhiều lí do, chủ yếu liên quan tới thu nhập và điều kiện lao động.

Và theo xu hướng tự động hóa, nhiều công ty, start-up công nghệ hướng tới việc phát triển những đội xe tải tự động để bù đắp cho sự thiếu hụt nhân lực trong tương lai gần. Nếu so với phát triển xe 4 chỗ hay xe taxi tự động, xe tải tự động sẽ có phần đơn giản hơn bởi một số lí do.

Ông Chris Urmson, giám đốc điều hành của Aurora, một trong các doanh nghiệp đang phát triển xe tải tự hành chia sẻ: “Ta có thể hình dung rằng, khi chiếc xe chạy trên đường cao tốc ở Texas hay Arizona, giao thông sẽ tương tự như nhau bởi có ít hơn tình huống phải xử lý khi so với việc một chiếc xe đi trong khu dân cư, di chuyển từ khu phố này sang khu phố khác tại San Francisco.”

Ngoài ra, xe tải tự hành cũng khác taxi tự hành ở việc không phải lo chuyện thuyết phục các hành khách rằng “xe chúng tôi đủ an toàn”. Tuy vậy, việc một chiếc xe nặng hàng tấn di chuyển trên cao tốc mà không có tài xế bên trong vẫn là một mối lo ngại.

Một trong số ví dụ điển hình là chuyện đã xảy ra với start-up TuSimple tại Mỹ. Thành lập từ năm 2015, công ty này đã hoàn thành khoảng 2 triệu dặm đường thử nghiệm với 70 nguyên mẫu xe tải tại Mỹ, Châu Âu và Trung Quốc. TuSimple đã có hợp đồng với 2 nhà sản xuất xe tải lớn nhất trên thế giới là Navistar ở Mỹ và Traton - doanh nghiệp xe tải của Volkswagen tại Châu Âu, để thiết kế và ra mắt các mẫu xe tải tự động dự kiến vào năm 2024.

Ông Xiaodi Hou, giám đốc điều hành của TuSimple, từng chia sẻ rằng, an toàn là ưu tiên hàng đầu khi phát triển xe tự động: “Tôi tin rằng, phát triển công nghệ xe tải tự hành bao gồm 3 bước. Đầu tiên và quan trọng nhất, đó là an toàn. Điều này đã được chúng tôi đảm bảo thông qua quá trình thử nghiệm kéo dài nhiều năm. Thứ hai, đó là thương mại hóa, hay là độ hiệu quả. Tôi không muốn cảnh phải cần có vài chục người để giám sát 1 chuyến đi của xe tự hành. Hoàn thành bước này, chúng ta tới bước thứ ba, đó là tính cạnh tranh. Xe tự hành cần đem lại hiệu quả vượt trội trong khi giá thành có thể ngang với việc thuê tài xế điều khiển”.

Tuy nhiên, vào hồi tháng tư vừa qua, một đoạn video được đăng tải trên Youtube cho thấy 1 chuyến xe tải tự hành của TuSimple đã bất ngờ gặp sự cố khi đang đi trên cao tốc ở bang Arizona. Theo đó, chiếc xe đã bất ngờ rẽ trái và va chạm với dải phân cách bê tông khi đang di chuyển với vận tốc 90 km/h. Rất may là trên xe khi đó vẫn có tài xế nên đã kịp thời xử lý và không để lại thương vong.

Tuy công ty sau đó đã trấn an rằng, sự cố là lỗi của kĩ thuật viên khi vận hành sai cách khiến chiếc xe thực hiện theo một lệnh cũ vốn đã phải bị xóa bỏ từ trước.

Tuy nhiên, nhiều nhà nghiên cứu đã chỉ ra rằng, TuSimple đang “lươn lẹo” khi mà một chiếc xe tự động không nên nghe theo lệnh rẽ trái một cách đột ngột khi đang di chuyển với tốc độ cao như vậy. Do đó, sự cố này nằm ở hệ thống lái tự động của xe, chứ không phải lỗi do con người.

Vụ việc đã dấy lên lo ngại rằng các doanh nghiệp phát triển xe tự động đang quá vội vàng để thương mại hóa mà bỏ qua nhiều khâu an toàn. Tuy vậy, nếu yếu tố an toàn được đảm bảo, xe tải tự hành sẽ gỡ bỏ được nhiều bất cập tồn tại ở các tuyến vận tải đường dài, điển hình là vấn đề mệt mỏi, xao nhãng của tài xế.

Cùng với đó, hiệu quả của các chuyến đi sẽ được cải thiện rõ rệt khi các chiếc xe tự động không cần dừng lại để nghỉ ngơi.

Bob, một tài xế xe tải 40 năm kinh nghiệm, nay là tài xế giám sát xe tải tự hành của doanh nghiệp Waymo tại Mỹ chia sẻ: “40 năm gắn bó với nghề, tôi đã chứng kiến rất nhiều vụ TNGT nghiêm trọng mà nguyên nhân là do tài xế mệt mỏi, bị xao nhãng. Xe tải tự hành có thể khắc phục nhược điểm đó, bởi chúng sẽ không rơi vào tình trạng mệt mỏi.”

Trở lại với Việt Nam, có lẽ vấn đề xe tải tự động nói riêng hay xe tự động nói chung sẽ còn cần rất nhiều thời gian để có thể hiện diện bởi nhiều bất cập về hạ tầng giao thông và đô thị. Thay vì đó, sức khỏe của những người lái xe, nhất là với lái xe đường dài đang là vấn đề đáng quan tâm, nhất là với tình trạng có nhiều lái xe đang sử dụng ma túy với mong muốn tỉnh táo trên các chặng đường dài.

Do đó, cần siết chặt hơn trong công tác quản lý lái xe, từ việc khám sức khỏe cho tới giám sát, kiểm tra các tài xế. Hiện việc công khai danh sách các tài xế vi phạm sử dụng chất ma tuý được cho là cần thiết trong việc đảm bảo lái xe không vi phạm quy định sử dụng chất ma tuý nếu muốn duy trì công việc.