Xe hết niên hạn sử dụng: Thu hồi không được, quản lý không xong

Nghe nội dung chi tiết tại đây:

Theo Thống kê của Cục Đăng kiểm Việt Nam, năm 2019, toàn quốc có thêm 19 nghìn xe hết niên hạn sử dụng. Tính chung đến hết năm 2019, toàn quốc có 206 nghìn xe hết niên hạn sử dụng. Theo quy định, các phương tiện này phải thu hồi giấy đăng ký, biển số và không được phép lưu hành. Tuy vậy, thực tế cho thấy, tỷ lệ thu hồi phương tiện này đạt rất thấp. 

Cụ thể, trong 2 năm 2018, 2019, toàn Thành phố Hà Nội có gần 2.100 ô tô hết niên hạn sử dụng. Cơ quan chức năng đã gửi giấy mời yêu cầu chủ phương tiện nộp lại đăng ký và biển số, nhưng thực tế số phản hồi của chủ phương tiện đến cơ quan chức năng rất ít,chỉ có 9 trường hợp phản hồi và cơ quan chức năng chỉthu hồi được 3 trường hợp.

Phân tích nguyên nhân của tình trạng này, trung tá Nguyễn Như Quyết, Phó đội trưởng ĐộiĐăng ký quản lý phương tiện, Phòng CSGT, Công an TP. Hà Nội cho biết:

“Thứ nhất là người ta mua bán viết tay không đúng quy định của pháp luật, thứ 2 là chủ phương tiện không thông báo cho cơ quan quản lý biết, thứ 3 là chủ phương tiện thay đổi địa chỉ, không đến cơ quan đăng ký để thực hiện những việc này, thành ra càng gây khó khăn cho việc đăng ký quản lý phương tiện”.

Thống kê của Cục CSGT, Bộ Công an cũng cho thấy, trong số toàn bộ xe hết niên hạn được công bố, từ 1/1/2017 đến nay, toàn quốc mới thu hồi được hơn 14 nghìn xe ô tô hết niên hạn sử dụng, đạt gần 30%. Đánh giá về điều này, thượng tá Nguyễn Quang Nhật, Trưởng phòng Tuyên truyền, Cục CSGT cho biết, không ít trường hợp chủ xe không chấp hành quy định nộp lại đăng ký, biển số và lén lút hoạt động:

“Những xe hết niên hạn sử dụng thường là những xe cũ thì chủ phương tiện vẫn lén lút sử dụng nhưng đưa về những nơi vùng sâu, vùng xa, ít có sự giám sát, quản lý hoặc hoạt động trong những vùng mỏ, những nơi mà ít có sự quản lý của cơ quan quản lý”.

Thừa nhận thực tế này, ông Nguyễn Chí Hiếu, Phó Giám đốc Sở GTVT Bình Dương cho biết, một trong những nguyên nhân dẫn tới tình trạng xe hết date vẫn lén lút hoạt động là do chưa có quy định cụ thể về việc xử lý: 

“Chưa có quy định của các nhà sản xuất hoặc đơn vị nào phải thu hồi, cũng chưa có quy định cấm mua bán nên sau khi xe hết niên hạn sử dụng, việc mau bán, trao đổi, thanh lý do chủ xe quyết định. Một số vùng sâu, vùng xa vẫn mua về tiếp tục sử dụng trong rẫy, trong nương”.

Tuy vậy, ông Nguyễn Văn Thanh, Chủ tịch Hiệp hội vận tải ô tô Việt Nam cho rằng, ở một số địa phương, xe hết niên hạn sử dụng vẫn “nhởn nhơ” lưu thông trên đường là do việc phối hợp giữa các lực lượng chức năng chưa chặt chẽ:

“Cục Đăng kiểm cứ thông báo như thế chứ chả có quyền hạn gì để thu đăng ký xe và cũng chả có quyền hạn gì để dừng xe cả. Cục CSGT chỉ có khai sinh, chả bao giờ khai tử cả. Tức là sự phối kết hợp giữa các cơ quan quản lý với nhau là rất yếu”.

Từ sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa các lực lượng chức năng, các địa phương trong việc quản lý xe hết niên hạn sử dụng khiến hàng năm có một lượng không nhỏ xe phương tiện loại n ày chưa được thu hồi, thanh lý, thậm chí vẫn lén lút hoạt động, tiềm ẩn nguy cơ mất ATNGT.

Vụ việc xe 15 chỗ mang biển kiểm soát Hà Nội đâm vào vách núi tại dốc Phà Bủn, huyện Kỳ Sơn, tỉnh Nghệ An khiến 3 người chết xảy ra ngày 12/12 vừa qua là minh chứng điển hình. Thông tin từ lực lượng chức năng cho thấy, chiếc xe hết niên hạn sử dụng từ tháng 1/2017 nhưng vẫn hoạt động. Ngoài ra ở các địa phương vùng nông thôn, xe hết niên hạn đang được “trưng dụng” làm xe đưa đón học sinh một cách khá phổ biến. Thực tế này khiến nhiều người tham gia giao thông lo ngại:

“Những xe hết hạn sử dụng thì Nhà nước không đăng kiểm cho nữa, chính vì không đăng kiểm thì không đảm bảo an toàn, khi tham gia giao thông thì tiềm ẩn những rủi ro, mất an toàn cho người tham gia giao thông và cho chính mình”.

“Khi đã hết hạn sử dụng thì quy định của nhà sản xuất đã đưa giới hạn cho Việt Nam là nhiều hơn so với những nước châu Âu rồi thì mình nghĩ nên là cho vào tái chế thôi, không thể sử dụng được”.

“Những xe đã hết niên hạn sử dụng mà xuống cấp như thế thì không thể lăn bánh hoạt động được, tốt nhất là dừng ngay tại chỗ phương tiện và đưa vào vị trí niêm cất, chứ không nên đưa ra hoạt động bất cứ một hình thức nào”.

Các quy định về niên hạn sử dụng của phương tiện đã được ban hành, số phương tiện hết hạn sử dụng cũng được công bố thường xuyên, nhưng thực tế, rất ít trường hợp chấp hành quy định nộp lại đăng ký, biển số theo quy định.

Dưới góc nhìn của VOVGT, những khoảng trống pháp lý cùng với cách xử lý theo kiểu chỉ chạy theo sự vụ của lực lượng chức năng đã và đang khiến cho hàng vạn xe hết niên hạn vẫn lén lút lưu hành.

 Thu hồi không được, quản lý không xong

Mỗi năm, Cục Đăng kiểm đều đặn công bố số liệu ô tô hết niên hạn sử dụng, với con số lên tới vài chục ngàn xe. Trong năm 2019, thêm hơn 19 nghìn xe hết niên hạn sử dụng, đưa con số xe hết date trên toàn quốc lên hơn 206 nghìn xe. Trong số này, số xe nộp lại biển số, giấy đăng ký rất thấp.

Nói như ông Trần Anh Quân, Trưởng phòng Kiểm định xe cơ giới, Cục Đăng kiểm Việt Nam, Cục này chỉ có chức năng công bố danh sách những xe hết niên hạn sử dụng, không được tham gia giao thông, còn xe đó đi về đâu thì cơ quan đăng kiểm không quản lý. Cũng chưa hề có hướng dẫn, chế tài xử lý xe hết date theo hướng thu hồi hay tiêu hủy, vì phương tiện thuộc sở hữu của người dân, nên tiêu hủy hay bán sắt vụn là quyền của người dân.

Hàng loạt quy định về xe hết niên hạn sử dụng đưa được đưa ra, nhưng quy định lại không đi kèm chế tài. Cụ thể, Nghị định 95/2009 của Chính phủ chỉ quy định niên hạn sử dụng của phương tiện. Thông tư 15/2014 của Bộ Công an cũng chỉ quy định thu hồi chứng nhận đăng ký xe, biển số xe hết niên hạn sử dụng. 

Nếu chủ phương tiện không thực hiện các nghĩa vụ trên, thì chưa có quy định nào xử lý. Luật Giao thông đường bộ nghiêm cấm việc sử dụng xe hết niên hạn để tham gia giao thông, song chưa có điều khoản xử lý bắt buộc với xe hết date, rằng phải thu hồi hay tiêu hủy. Còn Nghị định 46 của Chính phủ chỉ quy định tịch thu nếu bắt tận tay chủ phương tiện cố tình lưu hành xe hết niên hạn sử dụng. 

Đây chính là khoảng trống pháp lý khiến xe hết niên hạn sử dụng vẫn lén lút lưu hành. Bởi trên thực tế có muôn hình vạn trạng kiểu “phù phép” cho xe hết date để tiếp tục lưu thông. Báo chí đã phanh phui nhiều đường dây chuyên mua bán xe hết date, đem đục số khung, sau đó làm giấy tờ giả để qua mặt lực lượng chức năng. Cũng có trường hợp để né kiểm tra, nhiều xe hết đát “dạt” từ thành phố về vùng sâu, vùng xa hoặc các vùng khó khăn để tiếp tục hoạt động.

Điều lạ ở chỗ, dù các cơ quan chức năng đều ít nhiều nắm được thực trạng này, mà tới nay chưa có một cuộc kiểm tra, rà soát, xử lý nào trên phạm vi cả nước, hay trọng điểm tại các địa phương. Câu chuyện xe hết date chỉ nóng lên mỗi lần xảy ra tai nạn thương tâm liên quan trực tiếp đến phương tiện loại này, rồi lại nhanh chóng “chìm xuống”.

Để xe quá date nhởn nhơ lưu hành, rõ ràng có trách nhiệm không nhỏ của cơ quan quản lý. Để ngăn chặn hiểm họa do xe quá date, cần khai tử loại xe này. Muốn như vậy, trước khi trông chờ nhà sản xuất có chính sách thu hồi, cần có chính sách hỗ trợ, khuyến khích khi chủ phương tiện tự nguyện giao nộp biển số, giấy đăng ký và tiêu hủy xe hết niên hạn sử dụng./.