Vì sao đường sắt cao tốc tụt hậu nhưng vận tải hàng hóa đường sắt tại Mỹ lại thành công

Nghe nội dung chi tiết tại đây:

Tại một số quốc gia châu Âu như Anh, Pháp, Đức, Hà Lan hay châu Á như Nhật Bản, Trung Quốc, nói tới đường sắt người ta thường nghĩ ngay đến những con tàu chở khách hiện đại, có thể chạy vận tốc tối đa lên tới 600 km/h. 

Lịch sử đường sắt cao tốc xuất hiện cách đây hàng thập kỷ. Ngay từ cuối thập niên 60, Nhật Bản đã nổi tiếng với tàu cao tốc Shinkansen. Năm 1981, Pháp ra mắt tàu hỏa siêu tốc TGV, kéo theo nhiều nước châu Âu khác. Trong khi đó, Trung Quốc sở hữu mạng lưới đường sắt cao tốc lớn và phát triển nhanh nhất thế giới.

Riêng tại Mỹ, cường quốc kinh tế thế giới, giấc mơ về một hệ thống đường sắt cao tốc dường như vẫn quá xa vời. Theo các chuyên gia, đường sắt cao tốc Mỹ đang tụt hậu khá xa so với nhiều quốc gia châu Âu, Trung Quốc hay Nhật Bản. 

Tuy nhiên, trái với sự phát triển ảm đạm ở lĩnh vực tàu chở khách, vận chuyển hàng hóa bằng đường sắt lại là một trong những câu chuyện thành công nhất trong lịch sử nước Mỹ, trở thành biểu tượng hoạt động hiệu quả và đạt mức doanh thu khiến nhiều quốc gia phải ‘ghen tị’.

Ông Jason Keuhn, Phó chủ tịch Công ty tư vấn tài chính toàn cầu Oliver Wyman nhận định: “Mạng lưới vận chuyển hàng hóa bằng đường sắt của Mỹ luôn được đánh giá là hiệu quả nhất, lớn nhất và đạt mức lợi nhuận cao nhất thế giới”. 

Theo thống kê, hệ thống vận tải đường sắt Mỹ, có mặt tại hầu hết các tiểu bang, với hơn 225.000 km đường ray. Các chuyến tàuchuyên chở tới 1/3 tổng lượng hàng xuất khẩu và khoảng 40% hàng hóa đường dài trong nước. 

Với sự nổi lên của các công ty thương mại điện tử như Amazon, tàu hỏa cũng tham gia vận chuyển ngày càng nhiều hơn các mặt hàng tiêu dùng.

Ông Ian Jefferies, Chủ tịch Hiệp hội đường sắt Mỹ cho biết: “Tương lai phát triển ngành vận tải hàng hóa bằng đường sắt ở Mỹ là rất lớn. Chúng tôi ước tính, nhu cầu vận chuyển sẽ tăng từ 30-40% trong vòng một vài thập kỷ tới”.

Thực tế cho thấy, nhiều năm qua, đường sắt Mỹ luôn chiếm ưu thế khi cạnh tranh với đường bộ, hàng không, đường biển trong việc vận chuyển hàng hóa, từ than đá, ô tô đến hóa chất đi khắp đất nước. 

Năm 2019, 5 tuyến đường sắt hàng đầu của Mỹ có tổng doanh thu lên tới 71 tỷ USD và liên tục giữ đà tăng trưởng ổn định cho đến nay.

Ông Craig Fuller, nhà sáng lập, kiêm Giám đốc điều hành hãng vận tải FreightWaves chia sẻ: “Các doanh nghiệp vận tải hàng hóa đường sắt đang thu được lợi nhuận vô cùng lớn và thực sự đang đạt mức tăng trưởng chưa từng có trong lịch sử. Điều này trái ngược hoàn toàn vận tải khách. Amtrak là tuyến đường sắt vận tải khách hoạt động vì lợi nhuận duy nhất ở Mỹ nhưng liên tục thua lỗ và cũng hầu như chưa bao giờ tạo ra lợi nhuận”.

Theo tờ Union Pacific, một trong những nguyên nhân giúp vận tải hàng hóa bằng đường sắt thành công ở Mỹ là nhờ yếu tố địa lý rộng lớn và mật độ phân bổ dân cư. Việc nhiều vùng kinh tế trọng điểm có mật độ dân cư thưa là điểm bất lợi đối với tàu cao tốc chở khách, song trở thành lợi thế với vận chuyển hàng hóa.

Ông Craig Fuller, Giám đốc điều hành FreightWaves phân tích: “Địa lý là một trong những yếu tố giúp vận tải hàng hóa bằng đường sắt Mỹ vượt trội so với các quốc gia khác. Rất nhiều sản phẩm nông nghiệp, quặng, than đá, nguyên liệu khai thác được vận chuyển bằng tàu hỏa từ những khu vực thưa dân cư. Thực tế cho thấy, đường sắt là phương thức giao thông vượt trội hơn nhiều so với đường bộ”.

Nhờ sở hữu 28.000 đầu máy và 1,6 triệu toa xe lửa, các tuyến đường sắt chở hàng có độ phủ rộng khắp nước Mỹ và trở thành giải pháp vận tải hiệu quả và tiết kiệm nhất.

Bên cạnh đó, theo các chuyên gia, không giống hầu hết hệ thống đường sắt nước ngoài, thuộc chính phủ sở hữu hoặc điều hành, phần lớn các tuyến đường sắt Mỹ thuộc sở hữu của tư nhân. Điều này giúp các doanh nghiệp vận tải đường sắt dễ dàng huy động hàng tỷ USD cho việc bảo trì và mở rộng mạng lưới. 

Thống kê cho thấy, trong 5 năm qua, trung bình mỗi năm các doanh nghiệp đường sắt Mỹ đầu tư thêm khoảng 25 tỷ USD để nâng cấp hệ thống mà không cần trông chờ một khoản trợ cấp nào từ chính phủ.

Còn tại Việt Nam, Tổng công ty Đường sắt VN cho biết, năm 2021 vận tải hàng hóa liên vận quốc tế tăng 34% chỉ tiêu tấn xếp so với cùng kỳ. Trong đó, hàng hóa qua ga Đồng Đăng tăng 82%. Đặc biệt, trong quý IV/2021, hàng hóa xuất nhập khẩu qua đường sắt tăng mạnh so với cùng kỳ, ga Đồng Đăng tăng 117% lượt toa xe qua lại.

Trong bối cảnh dịch COVID-19 diễn biến phức tạp, Tổng công ty đường sắt Việt Nam đã tổ chức thành công nhiều đoàn tàu đi thẳng từ Việt Nam sang châu Âu, sản lượng vận chuyển container liên vận quốc tế tăng hơn 100% so với cùng kỳ và mở thêm được các đoàn tàu chuyên tuyến container đến các thành phố của Trung Quốc.