Thu phí không dừng vẫn chậm triển khai, vướng ở đâu?

Thu phí tự động không dừng không chỉ giúp minh bạch trong việc thu phí, hạn chế gian lận mà còn giảm chi phí nhân lực, thời gian thu phí tại các trạm BOT.

Tuy nhiên, sau gần 2 năm triển khai, mặc dù nhiều trạm trên QL1, QL14 đã có làn thu phí không dừng, tỷ lệ người dùng dịch vụ vẫn còn rất thấp.

Tại buổi tọa đàm "Cách nào đẩy nhanh tiến độ thu phí không dừng?" do Báo Giao thông tổ chức sáng 2/4, đã chỉ rõ những bất cập khiến việc triển khai chậm trễ, đồng thời đề xuất các giải pháp để đẩy nhanh tiến độ thu phí không dừng trên toàn quốc. 

Cuối năm 2019, tất cả các trạm đều phải thu phí tự động không dừng

Chia sẻ lý do phải thực hiện bằng được việc thu phí tự động không dừng, Thứ trưởng Bộ Giao thông vận tải Lê Đình Thọ cho biết: Trên địa bàn cả nước có khoảng trên 90 trạm thu phí BOT. Hiện chúng ta đang áp dụng hình thức thu phí thủ công, chủ yếu là con người và hệ thống máy tính thực hiện. Qua thực tiễn, bộc lộ một số khiếm khuyết khi thực hiện thu phí. Đó là chuyện ùn tắc giao thông trước và sau trạm thu phí, đặc biệt là trạm cửa ngõ các thành phố lớn.

Thứ hai là, lực lượng tham gia thu phí rất lớn, dẫn đến chi phí bị đội lên rất cao. Thứ ba, việc thu phí hoàn trả theo phương án tài chính rất cần sự công khai minh bạch doanh thu trên đầu phương tiện đi qua trạm thu phí. Cùng đó là vấn đề môi trường, an ninh trật tự ở trạm thu phí cũng bộc lộ những bất cập.

Việc thu phí tự động không dừng là tất yếu. Do đó, Bộ GTVT kiến nghị Chính phủ nghiên cứu áp dụng công nghệ thu phí không dừng ở Việt Nam. Thủ tướng Chính phủ đã đồng ý giao Bộ GTVT triển khai.

Thứ trưởng Lê Đình Thọ cũng cho biết thêm về lộ trình triển khai thu phí tự động không dừng, theo mốc thời gian trong Quyết định 07 của Thủ tướng Chính phủ, Thủ tướng yêu cầu chậm nhất đến 31/12/2018 nhà đầu tư phải bàn giao toàn bộ các trạm thu phí dịch vụ sử dụng đường bộ đang vận hành để thực hiện thu theo hình thức điện tử tự động không dừng. Lộ trình cụ thể do cơ quan nhà nước có thẩm quyền thực hiện.

Trên cơ sở đó, Bộ Giao thông Vận tải đã xây dựng kế hoạch chi tiết, quyết tâm lấy mốc 31/12/2019 để thu phí tự động không dừng trên Quốc lộ 1A, đường Hồ Chí Minh và một số tuyến khác. Cùng đó, Bộ Giao thông Vận tải cũng phối hợp với địa phương để phấn đấu đưa các trạm do địa phương quản lý áp dụng thu phí không dừng vào 31/12/2019.

Mục tiêu của Bộ Giao thông Vận tải là thực hiện thu phí không dừng theo đúng chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. 

Có lợi sao vẫn chậm?

Theo ông Nguyễn Viết Huy - Phó Vụ trưởng Vụ Đối tác công tư PPP - Bộ GTVT, hiện nay dự án giai đoạn 1 có 28 trạm, hiện đã hoàn thành 26 trạm, có 2 trạm chưa thực hiện do đang dừng và trạm hết hạn thu phí. Còn 33 trạm thuộc dự án giai đoạn 2 thì bàn giao năm 2019 hoàn thành, hiện Tổng cục Đường bộ Việt Nam đã triển khai đấu thầu, dự kiến tháng 4 sẽ đấu thầu cho giai đoạn 2, trong năm nay sẽ hoàn thành.

Tuy nhiên, công tác dán thẻ khá chậm, hiện nay chỉ có khoảng 700.000 xe trên tổng số 3,5 triệu ô tô của cả nước dán thẻ. Mặc dù công tác triển khai lắp đặt đúng tiến độ nhưng tỷ lệ người sử dụng vẫn chưa đạt yêu cầu, chỉ vào khoảng 30% số xe đã dán thẻ sử dụng dịch vụ này.

Nói về nguyên nhân tỷ lệ số ô tô đã dán thẻ Etag vẫn thấp so với mục tiêu đề ra, ông Nguyễn Viết Huy cho biết: “Thực tế, có người e ngại do đây là dự án mới, sử dụng công nghệ mới, nhiều khách hàng và phương tiện chưa hiểu rõ khi xe lưu thông qua trạm nên ngại sử dụng. Có trường hợp lái xe sợ khi dán bị "giám sát" lộ trình trên toàn quốc nên không muốn dán. Nhưng nếu đã dùng thì rất ít khách hàng bỏ”.

Bàn về nguyên nhân dẫn đến việc chậm triển khai thu phí không dừng, ông Trần Văn Thế - Phó TGĐ Công ty CP Đầu tư Đèo Cả cho rằng hiện nay còn tồn tại một số bất cập như: thói quen dùng tiền mặt của người dân Việt Nam rất lớn, do đó, cần tính toán lộ trình phù hợp chuyển đổi từ thanh toán bằng tiền mặt sang thanh toán qua tài khoản. Ngoài ra, khách hàng phải trả tiền trước cho công ty thu phí không dừng. Lượng khách hàng trả tiền trước trên toàn quốc rất lớn, lên tới hàng nghìn tỷ. Vậy VETC có trả lãi cho người dùng không hay sẽ tính toán như thế nào trong việc sử dụng vốn này trong phương án tài chính? Ai là người được hưởng khoản lãi này cần phải làm rõ.

Tiền thu phí sau 1 ngày sẽ hoàn trả về nhà đầu tư BOT, số tiền thu phí lên tới hàng nghìn tỷ, vậy số tiền lãi qua đêm của số tiền này ai sẽ là người được hưởng?

Ngoài ra, còn những bất cập khác nữa là khi bàn giao trạm thu phí cho VETC thì trách nhiệm giải quyết phát sinh trong quá trình vận hành, quản lý trạm thu phí sẽ như thế nào? Các phát sinh có thể bao gồm ùn tắc, đứt cáp quang,... thì trách nhiệm giải quyết những vấn đề này thuộc về nhà đầu tư BOT hay đơn vị thu phí không dừng?

Trong tình huống đứt cáp quang, thì doanh số không báo trên hệ thống điện tử, trong khi các xe vẫn lưu thông qua trạm thu phí không dừng. Khoản doanh thu thất thoát sẽ phải giải quyết như thế nào?

Có trả lãi cho người nộp tiền trả trước vào tài khoản thanh toán?

Ông Hồ Trọng Vinh, Phó Tổng giám đốc Công ty thu phí tự động VETC cho biết: Lãi suất của doanh thu thu phí là của nhà đầu tư, VETC chỉ là dịch vụ thu phí hộ. Hiện VETC thanh toán ngay trong ngày, không để qua đêm, nên các trạm thu phí 6h sáng chốt doanh thu, 9h sáng chuyển tiền cho chủ đầu tư BOT.

Nhà đầu tư BOT và bên cung cấp dịch vụ thu phí không dừng có thể thống nhất doanh thu 1 trạm 1 ngày chốt 1 thời điểm chuyển tiền. Còn nếu nhà đầu tư BOT muốn chuyển 2-3 lần vẫn làm được.

“Nhưng thực tế triển khai nhà đầu tư BOT chia sẻ chi phí đó quá nhỏ so với bỏ công quá lớn cho việc chuyển tiền do mất thời gian, phải đối soát ra được con số thì mới chuyển nên tốn công sức và chi phí đó quá lớn so với lãi suất thu được nên các bên đã thống nhất chuyển 1 lần về một mốc 9h sáng”, ông Hồ Trọng Vinh cho biết.

Liên quan đến băn khoăn của đại diện BOT Đèo Cả về việc trả lãi cho người sử dụng phương tiện khi họ thanh toán bằng tài khoản trả trước, ông Nghiêm Thanh Sơn, Phó Vụ trưởng Vụ Thanh toán, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, theo quy định, VETC không phải tổ chức tín dụng nên không được phép trả lãi các khoản tiền mà người chuyển khoản trả trước cho VETC.

Hơn nữa, trên thực tế, người sử dụng chuyển tiền vào tài khoản trả trước để sử dụng dịch vụ trước hết phục vụ lợi ích cho chính người sử dụng dịch vụ đó. Việc người dân, người sử dụng chuyển tiền trả trước là chuyện bình thường để sử dụng tiện ích thu phí không dừng mang lại cho họ.

Về kế hoạch triển khai thực hiện dự án thu phí không dừng trong thời gian tới nhằm đảm bảo đúng lộ trình của Thủ tướng, Thứ trưởng Lê Đình Thọ cho biết, Bộ GTVT 2 tuần họp một lần để tháo gỡ khó khăn liên quan đến vấn đề này. Quan trọng là công tác tuyên truyền và thực hiện. Bản thân các doanh nghiệp, hợp tác xã cũng cần tuyên truyền đến lái xe việc dán thẻ để thực hiện.

“Cơ quan quản lý Nhà nước cũng phải làm gương, dán trước, sử dụng trước. Kế đó là cán bộ nhà nước. Người dân thấy tiện ích họ sẽ sử dụng”, Thứ trưởng cho biết.