Quản lý sử dụng lòng đường, vỉa hè: Thiếu một cơ sở pháp lý hoàn chỉnh?

Nghe nội dung chi tiết tại đây:

Mới đây, Ủy ban MTTQ TPHCM đã tổ chức hội nghị phản biện xã hội về việc ban hành quy định về quản lý và sử dụng tạm thời một phần lòng đường vỉa hè trên địa bàn TP.HCM. Nhiều chuyên gia, các tổ chức chính trị xã hội đã khẳng định mức độ cần thiết của việc sớm ban hành được khung pháp lý lẫn những nỗ lực tiếp thu của đơn vị soạn thảo.

Rõ ràng, việc quản lý, khai thác và sử dụng một phần vỉa hè lòng đường tại TP.HCM nói riêng và các đô thị nói chung là một vấn đề thu hút được nhiều sự quan tâm từ dư luận và các cấp các ngành.

Trên đường Phạm Văn Đồng - tuyến đường được xem là hiện đại và đẹp nhất TP.HCM tới thời điềm này, vào mỗi buổi tối, dọc 2 bên đường là san sát các nhà hàng, quán ăn, quán nhậu, quán café cùng nhiều hàng quán khác sáng đèn đón khách ra vào. Và để thuận tiện cho khách ra vào, các cửa hàng này buộc phải chiếm dụng vỉa hè và một phần lòng đường để làm nơi giữ xe.

Không chỉ riêng tuyến đường Phạm Văn Đồng mà rất nhiều tuyến đường khác tại TPHCM đều lâm vào tình cảnh tương tự. Tình trạng một phần lòng đường bị chiếm dụng làm bãi giữ xe, tổ chức tiệc cưới, ma chay, buôn bán hàng rong, làm nơi trung chuyển rác thải…đã tồn tại nhiều năm nay, gây bức xúc cho người đi đường lẫn người dân sinh sống tại các khu vực này:

"Vỉa hè tràn lan xe cộ với nhiều người bán hàng rong nên mình không có chỗ đi nữa. Cảm thấy rất bất an, lo cho lúc mình đi bộ chẳng may bị xe đâm vào thì xảy ra tai nạn. Mình rất mong chính quyền ra tay mạnh hơn và gay gắt hơn".

"Tôi thấy có kết quả một thời gian rồi nhưng giờ lại đâu như đó. Tôi thấy cũng khó khăn lắm, người ta buôn bán thì bán nhỏ, lẻ…không có vốn, người ta cứ bày ra bán. Chính quyền mà muốn dẹp thì rất khó. Nếu mà làm thì phải làm liên tục, làm thường xuyên thì người dân mới có ý thức".

"Bức xúc nhất hiện nay là chợ tự phát lấn chiếm lòng lề đường, đường thì hẹp mà xe buýt và các loại xe khác chạy đông nghẹt, kẹt cứng luôn, rất nhiều chỗ ở thành phố chứ không phải một chỗ".

Được biết năm 2008, TPHCM ban hành quyết định số 74 về quản lý lòng đường vỉa hè. Tuy nhiên, qua hơn 10 năm triển khai, quyết định này đã bộc lộ nhiều bất cập, chưa theo kịp với thực tế. Do đó, Sở GTVT TPHCM đã bắt tay xây dựng Dự thảo về quản lý và sử dụng tạm thời một phần lòng đường, vỉa hè trên địa bàn TPHCM. Sau nhiều lần điều chỉnh và lấy ý kiến của các chuyên gia, các tổ chức chính trị xã hội, đơn vị soạn thảo đã nhận được 114 góp ý, trong đó có 44 ý kiến Sở bảo lưu đưa vào dự thảo. Và mới đây, Dự thảo này đã được Ủy Ban MTTQ TPHCM đưa ra lấy ý kiến phản biện với 7 chương và 23 điều.

Đánh giá cao những nỗ lực làm mới cơ sở pháp lý này của đơn vị soạn thảo, luật sư Trương Thị Hòa - đoàn luật sư TPHCM cho biết:

"Đây là một quyết định cần thiết, quan trọng cho TPHCM trong việc quản lý và thực hiện quyền của người dân đối với hệ thống giao thông đường bộ. 12 năm qua, pháp luật đã có rất nhiều thay đổi, nhiều quy định mới vì vậy phải kịp thời sớm ban hành quyết định này để tăng cường quản lý nhà nước về trật tự an toàn giao thông đường bộ, đồng thời bảo vệ quyền của người dân".

Cùng chung nhận định, ông Hồ Xuân Lâm - Phó chủ tịch Liên đoàn lao động TPHCM cho rằng đây sẽ là cơ sở cần thiết để các đơn vị liên quan nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực này. Tuy nhiên, ông Lâm cho rằng cần phân cấp mạnh mẽ hơn cho các địa phương trong công tác triển khai lẫn kiểm tra, xử lý. Không chỉ vậy, Dự thảo cần bổ sung thêm các căn cứ chế tài cụ thể chứ không thể nói chung chung như trước đây được.

"Vấn đề thu phí ở quận huyện sẽ có Mặt trận đoàn thể giám sát, do đó đề nghị phân cấp mạnh. Đặc biệt là trong Quyết định thiếu chế tài, không xử lý vi phạm là không được. Bắt buộc phải có cơ chế xử phạt rõ ràng, cụ thể, vi phạm thì phải xử lý".

Theo PGS - TS Nguyễn Minh Hòa - Viện Social Life cho rằng Dự thảo đã bỏ qua một chủ thể quan trọng, đó chính là những người trực tiếp sử dụng lòng đường vỉa hè. Nếu thiếu một cái nhìn đầy đủ về nhóm đối tượng này thì khó mà đưa ra được một chính sách phù hợp.

"Chúng ta cần phải biết họ là ai, họ có quyền lợi, nghĩa vụ gì và thậm chí là có quyền khiếu kiện không. Phải có 1 chương, 1 điều ở dự thảo này đề cập đến người dân, người thụ hưởng bởi chúng ta hình như đã quên mất họ rồi".

Nhắc lại chiến dịch ra quân lặp lại trật tự vỉa hè lòng đường rầm rộ tại quận 1 thời gian trước, luật sự Nguyễn Văn Hậu - Chủ tịch Trung tâm trọng tài thương mại luật gia Việt Nam cho rằng cần tránh lặp lại tình trạng bảo kê, buông lỏng từ chính lực lượng chấp pháp.

"Trong dự thảo lần này cần có một chế tài đối với các cán bộ công chức là người có quyền cấp phép không đúng với các quy định về xử phạt vi phạm hành chính. Để quy định này được chặt chẽ thì ban soạn thảo cần nghiên cứu thêm những văn bản vi phạm pháp luật khác".

Có thể thấy, dự thảo quy định về quản lý và sử dụng tạm thời một phần lòng đường, vỉa hè do Sở GTVT TPHCM soạn thảo đã đang và sẽ còn nhận được nhiều ý kiến đóng góp của các chuyên gia và các tổ chức chính trị xã hội. Qua đây có thể khẳng định rằng, đây là một căn cứ pháp lý hết sức cần thiết trong đời sống đô thị bởi có liên quan rất lớn đến một nền văn hóa quen thuộc của người Việt - văn hóa vỉa hè.

Rõ ràng, câu chuyện vỉa hè lòng đường bị lấn chiếm, các lực lượng chức năng ra quân xử lý rồi lại bị tái lấn chiếm không khác gì “bắt cóc bỏ dĩa” trong suốt một thời gian dài. Có nhiều nguyên nhân để giải thích cho vấn nạn này, song việc thiếu một cơ sở pháp lý hoàn chỉnh, cụ thể được xem là mấu chốt của mọi vấn đề.

Do đó, yêu cầu đặt ra là cần nhanh chóng đưa ra được một căn cứ pháp lý hoàn chỉnh, đầy đủ nhưng vẫn phải đảm bảo được quyền lợi của người dân trong việc quản lý và sử dụng vỉa hè lòng đường. Đừng chần chừ khi mọi thứ đã quá trễ, song không vì nhanh mà hời hợt, thiếu chắc chắn.

Mời quý vị cùng đến với góc nhìn của VOVGT về vấn đề này qua bài bình luận nhan đề: “Đừng chần chừ khi đã quá trễ”

Cần phải khẳng định rằng vỉa hè, lòng đường tại TP.HCM và nhiều đô thị khác đang bị chiếm dụng nghiêm trọng, gây mất mỹ quan đô thị, tiềm ẩn nhiều nguy cơ mất an ninh trật tự, an toàn giao thông. Không chỉ vậy, các căn cứ pháp lý trong lĩnh vực này đã quá lỗi thời, không theo kịp thực tế dẫn đến công tác quản lý, kiểm tra xử lý thiếu hiệu quả.

Vỉa hè, lòng đường là một thành phần rất quan trọng trong kết cấu hạ tầng giao thông đô thị. Và việc sử dụng 1 phần lòng đường, vỉa hè từ lâu đã trở thành 1 nét văn hóa của người Việt với nhiều hoạt động thiết yếu như mua bán, trông giữ xe, tổ chức các hoạt động văn hóa, chính trị, xã hội…Vì vậy, việc sớm hoàn chỉnh dự thảo và ban hành quy định chính thức là việc làm hết sức rất quan trọng và cần thiết, không chỉ giúp hoàn chỉnh khung pháp lý trong quản lý sử dụng một phần lòng đường, vỉa hè; chỉnh trang bộ mặt đô thị mà còn không gây lãng phí một nguồn thu lớn từ vỉa hè, lòng đường.

Không chỉ ở TP.HCM mà tại nhiều đô thị lớn khác trên cả nước, câu chuyện quản lý, sử dụng và khai thác một phần lòng đường, vỉa hè là một vấn đề nhận được sự quan tâm lớn của cả cơ quan quản lý nhà nước lẫn người dân có nhu cầu. Việc cân bằng giữa nhu cầu của người dân và câu chuyện quản lý luôn là một bài toán không dễ có câu trả lời.

Tuy nhiên, nếu các đơn vị soạn thảo lẫn thực thi chú trọng yếu tố công khai, minh bạch trong điều kiện, đối tượng sử dụng; công tác tuần tra, xử lý vi phạm; mức phí phải thu…thì chủ trương này và rất nhiều chủ trương khác sẽ không khó để đi vào thực tế.

Và để chính sách này nhận được sự đồng thuận của người dân thì cần phân cấp mạnh mẽ và quy trách nhiệm cụ thể hơn cho chính quyền địa phương cấp cơ sở mà cụ thể là cấp phường, xã, thị trấn. Không chỉ vậy, lực lượng cán bộ thực thi chính sách cần làm tròn và làm đúng trách nhiệm của mình, hạn chế thấp nhất những yếu tố tiêu cực trong thực thi nhiệm vụ.

Về phía người dân, cần tìm hiểu đầy đủ quyền và nghĩa vụ của mình trong việc sử dụng một phần lòng đường, vỉa hè; tuân thủ tuyệt đối các nguyên tắc trong sử dụng và chi trả chi phí lẫn quá trình kiểm tra xử lý của lực lượng chức năng.

Các chuyên gia cho rằng nếu việc thu phí sử dụng tạm một phần lòng đường vỉa hè được triển khai hiệu quả thì nguồn thu từ việc này là không nhỏ, lên đến hàng ngàn tỷ đồng mỗi năm. Con số này sẽ là khoản bổ sung cần thiết để thành phố tái đầu tư cơ sở hạ tầng vốn không theo kịp tốc độ tăng trưởng.

Tuy nhiên, từ chủ trương thu phí giữ xe ô tô dưới lòng đường được thí điểm thiếu hiệu quả trong thời quan qua, các đơn vị liên quan cần bổ sung đầy đủ các cơ sở pháp lý, hình thức và các chế tài xử lý vi phạm để không tái diễn điệp khúc “thất thu, thiếu hiệu quả và tiếp tục bị chiếm dụng tràn lan”.