Nhà chờ và thân phận “con rơi”

Điểm dừng và nhà chờ là thiết chế hạ tầng không thể thiếu để vận hành giao thông công cộng bằng buýt ở đô thị.

Với Hà Nội và TP.HCM, buýt vẫn đang đang đóng vai trò chủ lực đảm nhận vận tải khách của giao thông công cộng. Đặt trong một giả thiết sáng sủa, khoảng 10 năm nữa, khi có vài tuyến metro ở mỗi đô thị, thì xe buýt lại càng quan trọng hơn, với vai trò là phương tiện gom khách cho metro, như các xương nhánh, xương con tỏa ra từ xương sống.

Do vậy, bất cứ một sự vướng víu, cản trở nào trên hạ tầng thiết yếu của buýt đều sẽ ảnh hưởng trực tiếp, liên hoàn đến toàn hệ thống, chứ không chỉ riêng bản thân nó.

Tình trạng chiếm dụng, xâm phạm các nhà chờ, nếu đặt trong bối cảnh chung của các vi phạm khác về lòng đường, vỉa hè và trật tự đô thị, thì không có gì lạ.

Nhưng thân phận của những nhà chờ, điểm dừng của buýt lại có những nỗi niềm riêng, bởi nó là đứa “con chung”, “con rơi” ở điểm giao thoa của nhiều vùng trách nhiệm. Lòng đường và vỉa hè là hai đơn vị khác nhau quản lý.

Trách nhiệm quản lý vỉa hè cũng có sự phân cấp tùy vào địa bàn. Các vi phạm khác nhau, lại thuộc trách nhiệm của các lực lượng chuyên ngành khác nhau.

Trong một cuộc “hôn phối” được ràng buộc chỉ bởi trách nhiệm mà, những lợi ích chung không đủ hoặc chưa phát huy vai trò động lực, thì những đứa “con chung” dễ bị sao nhãng, thờ ơ.

Nghị quyết 48 của Chính phủ đã giao nhiệm vụ cho chính quyền các đô thị lớn như Hà Nội, TP.HCM phải phát triển mạnh giao thông công cộng, để chậm nhất từ 2030 có thể bắt đầu hạn chế xe vào nội đô ở một số khu vực.

Điều đó có nghĩa, giao thông công cộng buộc phải bứt tốc, đủ để đáp ứng nhu cầu đi lại căn bản của người dân, thay thế dần ô tô xe máy cá nhân.

Nỗ lực bứt tốc sẽ là vô nghĩa, nếu những dây dợ vướng víu trói chân giao thông công cộng không được gỡ sạch, như sự lộn xộn và nhếch nhác của các nhà chờ.

Người dân không thể chấp nhận sử dụng thường xuyên những trạm dừng tạm bợ, mất vệ sinh và không có vẻ thuộc về họ. Tiếp cận khó khăn, đương nhiên họ sẽ không mặn mà với buýt.

Giải quyết việc này không khó, nếu thực sự coi nó là vấn đề. Chỉ cần bắt đầu từ cái “vùng giáp ranh” trách nhiệm. Trách nhiệm nếu là của chung, rất dễ trở thành không của ai cả. Nếu hậu quả được xác định là do lỗi tập thể, chắc chắn sẽ có những hậu quả tiếp theo.

Chỉ cần một số điện thoại hotline ở nhà chờ, điểm dừng, một trung tâm tiếp nhận xử lý thông tin, mọi vi phạm đều được ghi nhận, điều phối tới đích danh đơn vị chủ quản.

Các nhóm liên ngành trao đổi công việc dựa trên ứng dụng công nghệ thông tin đã tỏ ra khá hiệu quả trong thời gian qua. Một nhà chờ bị xâm hại, lập tức thanh tra biết, quản lý trật tự đô thị ở địa phương biết, công an biết. Ai xử lý, ai chưa xử lý, và xử lý đến đâu, các bên cùng giám sát và báo cáo công khai.

Để cho hành khách trực tiếp giám sát, chấm điểm các nhà chờ cũng là một cách dễ thực hiện mà hiệu quả. Vì chỉ khi sự hài lòng của người thụ hưởng được coi là tiêu chí thực thi công vụ, thì cách làm mới thực sự khác đi.

Nhà chờ, điểm dừng buýt chỉ chiếm một khoảng diện tích nhỏ trên vỉa hè và lòng đường, nhưng phản chiếu mức độ quan tâm của chính quyền đô thị đối với phát triển giao thông công cộng, và tác động rất lớn đến sự lựa chọn phương thức đi lại của người dân, từ đó quyết định giao thông công cộng sẽ phát triển với tốc độ nào.

Vì thế, để nhà chờ, trạm dừng của buýt không mang thân phận “con rơi”, cần định vị nó một cách rõ ràng và với sự lưu tâm đủ lớn, trong trách nhiệm của từng chủ thể thực thi công vụ./.