Từ vụ tai nạn trên "cao tốc 2 làn": Tổ chức giao thông có vấn đề, không nên áp đặt

Liệu có thể tổ chức giao thông theo cấp đường thực tế, bỏ việc kẻ vạch liền, cho phép các phương tiện lưu thông như trên quốc lộ được không? 

Trả lại tên cho đường, nếu chưa thành cao tốc

Nhiều năm lái xe khách trên cao tốc Nội Bài - Lào Cai, anh Nguyễn Văn Hường (ở TP. Yên Bái, tỉnh Yên Bái) vẫn không ít lần thấp thỏm khi lưu thông từ đoạn 4 làn xe sang đoạn đường chỉ có 2 làn xe:

"Đoạn từ Yên Bái đi Lào Cai không có dải phân cách cứng, chỉ có một làn đường nên rất nguy hiểm, đặc biệt là trời tối, ánh đèn chiếu vào nhau, không có dải phân cách cứng là rất nguy hiểm. Thứ hai, đoạn từ Yên Bái lên Lào Cai, chỗ để anh em lái xe để vượt rất ít, khoảng 6-7km mới có một đoạn 300-400m, nhưng để anh em vượt xe lúc đấy ai cũng muốn đẩy lên, nên rất khó".

Tài xế Nguyễn Minh Đức (ở Cầu Giấy Hà Nội) cũng không ít lần phải xếp hàng dài khi lưu thông cùng chiều với các xe tải nặng trên các đoạn cao tốc phân kỳ đầu tư, chỉ có một làn xe cơ giới:

"Xe không có khoảng cách an toàn, ví dụ người ta vừa chuyển làn để vượt, ngay sau đó phải đảo lại. Vì thế nguy cơ ở cao tốc, chỉ cần chậm 2 giây thôi là có thể xảy ra tai nạn, mà tai nạn thường rất thảm khốc".

Trước đó, chỉ trong một thời gian ngắn, nhiều vụ TNGT đã xảy ra tại các cao tốc phân kỳ đầu tư, khiến dư luận rất lo ngại.

Cụ thể, đêm 9/11/2022, trên đoạn đường khai thác tạm của cao tốc Cam Lộ- La Sơn thuộc địa bàn tỉnh Thừa Thiên- Huế đã xảy ra vụ va chạm giữa một xe tải và một xe khách khiến 2 người tử vong, 13 người khác bị thương.

Tiếp đó, ngày 13/2/2023, trên cao tốc Cam Lộ- La Sơn, đoạn qua huyện Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên  - Huế cũng xảy ra một vụ TNGT giữa một xe tải và một xe khách giường nằm khiến cabin 2 xe vỡ nát, tài xế xe tải mắc kẹt trong cabin, hàng chục hành khách hoảng loạn…

Mới đây nhất, ngày 18/2, một vụ tai nạn giao thông liên hoàn đặc biệt nghiêm trọng xảy ra trên cao tốc Cam Lộ- La Sơn, giữa 1 chỗ 7 chỗ với một xe container, 1 xe tải khiến 3 người trên xe con tử vong.

Chuyên gia giao thông Doãn Minh Tâm cho rằng, đã là cao tốc phải đạt 4 làn xe trở lên, không có cao tốc 2 làn xe. Thêm vào đó, về nguyên tắc, việc tổ chức giao thông phải phù hợp với chức năng và cấp hạng của tuyến đường. Tổ chức giao thông đi theo, chứ không phải áp đặt. Cơ quan quản lý không thể đem việc tổ chức giao thông trên cao tốc để đưa vào tuyến đường không phải là cao tốc.

"Không có đường cao tốc bị thắt hẹp, hệ thống biển báo trên đường cao tốc khác với hệ thống biển báo đường bộ thông thường. Trên đường cao tốc, về nguyên tắc không có biển cấm, cũng không có những biển báo nguy hiểm, trừ những biển tạm, đất đá lở, hoặc những biển sửa chữa đường tạm thời, không có chuyện “báo hiệu đường thắt hẹp, nguy hiểm”, không có. Cho nên tổ chức giao thông đường cao tốc nó khác tổ chức giao thông của đường bộ thông thường", Chuyên gia giao thông Doãn Minh Tâm phân tích.

TS Đào Huy Hoàng, Viện KHCN GTVT cho rằng, xét về hạ tầng thì những đoạn tuyến này chỉ mang tính chất như Quốc lộ và với những đoạn đường này chỉ khai thác tốc độ 80km/h, giống như Quốc lộ ngoài khu vực đông dân cư, không có dải phân cách giữa: "Trong phương án tổ chức giao thông sẽ phải điều chỉnh những đoạn không có dải phân cách cứng thì bố trí thêm sơn vạch đứt để tạo điều kiện cho việc vượt như Quốc lộ.

Chúng ta sẽ phải xem xét lại gờ giảm tốc ở đoạn cuối 4 làn xe này đã đủ chưa và hai nữa là chúng ta có nên cắm thêm những biển cấm vượt cách điểm hết đoạn 4 làn xe này, cách bao nhiêu mét phải bố trí điểm cấm vượt, để tránh trường hợp xe vượt như vụ tai nạn vừa qua".

Được biết, ngày 20/2, Bộ trưởng Bộ GTVT đã chủ trì cuộc họp triển khai thực hiện công điện của Thủ tướng Chính phủ nhằm khắc phục hậu quả vụ TNGT đặc biệt nghiêm trọng trên tuyến cao tốc Cam Lộ - La Sơn thuộc địa phận tỉnh Thừa Thiên Huế xảy ra ngày 18/2. Theo Bộ GTVT, hiện trên tuyến này biển báo đã đầy đủ, đồng thời công tác tổ chức giao thông thường xuyên được rà soát để đảm bảo ATGT.

Ông Uông Việt Dũng, Chánh Văn phòng Bộ GTVT cho biết, Bộ trưởng Bộ GTVT đã yêu cầu ngay lập tức rà soát, báo cáo Bộ phương án tổ chức giao thông theo hướng tối ưu với điều kiện hạ tầng hiện có, đảm bảo vừa khai thác tốt vừa hạn chế tai nạn cho đến lúc tuyến đường được mở rộng theo quy hoạch: "Bộ đã chỉ đạo phải tổ chức các đoàn đi kiểm tra lại, rà soát lại toàn tuyến đó, đặc biệt là những điểm nhạy cảm để có những điều chỉnh cho kịp thời. Nhưng chúng ta cũng phải chờ kết luận chính thức của cơ quan điều tra để chúng ta biết nguyên nhân cụ thể là cái gì để có biện pháp căn cơ".

Trước đó, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã ký công điện chỉ đạo khắc phục hậu quả vụ TNGT đặc biệt nghiêm trọng trên tuyến cao tốc Cam Lộ - La Sơn thuộc địa phận tỉnh Thừa Thiên Huế. Thủ tướng Chính phủ yêu cầu rà soát và tăng cường tổ chức giao thông hợp lý trên tuyến cao tốc Cam Lộ - La Sơn và hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông trên các tuyến cao tốc, quốc lộ trọng yếu, nhất là các tuyến cao tốc chỉ có 2 làn xe và các tuyến cao tốc không có làn dừng khẩn cấp; khẩn trương điều tra nguyên nhân vụ tai nạn và xử lý nghiêm theo đúng quy định của pháp luật…

Dù cơ quan quản lý khẳng định hệ thống biển báo trên các tuyến cao tốc phân kỳ đầu tư đều đầy đủ, việc rà soát phương án tổ chức giao thông thường xuyên được thực hiện, song từ thực tế cho thấy, việc áp dụng phương án tổ chức giao thông cho cao tốc hoàn chỉnh vào các cao tốc phân kỳ đầu tư là chưa hợp lý.

Đã đến lúc cơ quan quản lý cần nghiên cứu việc tổ chức giao thông cho phù hợp với điều kiện của những tuyến đường cao tốc mới, đảm bảo sự an toàn của người dân. Đây cũng là góc nhìn của VOVGT qua bài bình luận: "Cao tốc hạn chế".

Vụ tai nạn thảm khốc trên cao tốc Cam Lộ - La Sơn hôm 18/2 vừa qua, ít nhiều cũng trở thành động lực để xem xét lại mức độ hợp lý của câu chuyện phân kỳ đầu tư đường cao tốc.

Chỉ trong năm qua, cả nước đã có thêm gần 500km đường cao tốc mới. Đó là con số đáng ghi nhận về nỗ lực đầu tư phát triển hạ tầng giao thông. Vì vậy, phải thừa nhận mức độ hoàn thiện của các tuyến cao tốc mới còn rất nhiều điều hạn chế, nhưng cá nhân tôi hoàn toàn tán thành việc phân kỳ đầu tư để có thể nhanh đưa vào sử dụng những con đường mới trong điều kiện thiếu thốn tài chính.

Cho dù nhiều đoạn cao tốc chưa có phân cách cứng, chưa có làn dừng khẩn cấp liên tục, chưa có trạm dừng nghỉ, điểm cung cấp dịch vụ... thậm chí chỉ có một làn đường mỗi chiều, nhưng cũng đã giải quyết được rất nhiều nhu cầu giao thông cho người dân, cho các địa phương.

Bởi, dẫu chất lượng hoàn thiện chưa đạt đến tiêu chuẩn cao tốc thực sự, tốc độ vận hành chỉ tương đương đường quốc lộ hỗn hợp, nhưng thêm một con đường là thêm một cơ hội giảm tải cho các huyết mạch cũ, và đặc biệt là những con đường mới chưa bị lấn chiếm hành lang an toàn, ít góc cua khuất tầm nhìn...

Chủ trương phân kỳ, liệu cơm gắp mắm, theo tôi là cần thiết và hiệu quả. Tuy nhiên, khi chúng ta phải liệu cơm gắp mắm thì chúng ta nên ưu tiên tổ chức giao thông sao cho đảm bảo an toàn, hiệu quả nhất theo điều kiện thực tế.

Trước khi viết bài này, tôi đã làm một cuộc khảo sát nhỏ để tham khảo cảm nhận của những người thường xuyên lái xe về những tuyến đường gây ức chế và lo ngại nhất. Kết quả, đó là những tuyến đường được gọi là cao tốc nhưng hạn chế 2 làn đường (mỗi chiều đường một làn), như đoạn Yên Bái – Lào Cai thuộc cao tốc Nội Bài – Lào Cai, 3 đoạn cao tốc mới từ Cam Lộ - La Sơn – Túy Loan, và Cao Bồ - Mai Sơn.

Những tuyến đường này có điểm chung là ngoài việc hạn chế 2 làn đường (mỗi chiều một làn) thì còn giống nhau là vạch liền gần như toàn bộ, khoảng cách những điểm vượt xe từ 5 đến 10 km và các điểm vượt xe dài khoảng trên dưới 1km.

Cá nhân tôi cũng đã trải nghiệm những đoạn đường này, và đồng cảm với những người tham gia cuộc khảo sát. Bởi đó thực sự là những đoạn đường lái xe vô cùng ức chế.

Khi chúng ta lái xe trên những cung đường thẳng, mặt đường khá tốt, không có phương tiện thô sơ, có hộ lan... nhưng thường xuyên phải đi chậm, có khi dưới tốc độ tối thiểu chỉ vì phía trước có một phương tiện không thể, hoặc không muốn đi nhanh, mà lại không được vượt thì sự ức chế có thể khiến chúng ta mất bình tĩnh dẫn đến những quyết định không đủ sáng suốt như cố gắng bám sát xe phía trước để có thể nhanh chóng vượt khi đến điểm cho phép vượt.

Tai nạn thương tâm của một người, có thể sẽ là bài học dành cho nhiều người. Nhưng bài học đó rất dễ quên trong trạng thái ức chế bởi tình huống giao thông thực tế. Và, hơn một lần, trên kênh phát thanh VOV Giao thông đã đề cập khái niệm hạ tầng cho văn hóa giao thông. Đó là văn hóa, hay nói cách khác là ý thức tham gia giao thông được quyết định phần lớn bởi hạ tầng giao thông. Khi hạ tầng phù hợp, thuận tiện cho việc tuân thủ thì ý thức tuân thủ sẽ tự nhiên tăng lên.

Một ví dụ rất dễ để so sánh trong việc di chuyển trên những tuyến đường hạn chế 2 làn. Đó là đoạn cao tốc Hòa Lạc – Hòa Bình. Đoạn đường này cũng giống như những đoạn cao tốc ức chế tôi đã đề cập ở trên, hạn chế 2 làn, tốc độ tối đa 80km/h, kém một chút vì vẫn có đường ngang giao cắt và cho phép xe máy tham gia, hoàn toàn không có các điểm vượt hai làn.

Đây là một tuyến đường di chuyển rất dễ chịu, sau 5 năm đưa vào sử dụng, hầu như chưa có bất cứ vụ tai nạn chết người nào. Lý do rất đơn giản: Tuyến đường này chỉ bị cấm vượt tại một số góc điểm khuất tầm nhìn, hoặc giao cắt đường ngang... và người lái xe rất ít khi phải chịu sự ức chế vì phải lẽo đẽo đi sau các xe đi quá chậm.

Những con đường chưa đạt chuẩn cao tốc nên được tổ chức giao thông theo cách không phải đường cao tốc, và không nên định danh là đường cao tốc. Chúng ta cần những người lái xe tỉnh táo, có tư duy thực tế khi vận hành phương tiện, vì thế, không cần có thêm những ngộ nhận về năng lực của những con đường chỉ vì cách định danh.