Trung Quốc và kinh nghiệm phát triển đường sắt cao tốc

Theo số liệu của phía Trung Quốc, đến nay, quốc gia này đã xây dựng được một mạng lưới đường sắt cao tốc lớn nhất thế giới với tổng quãng đường 48.000 km, chiếm hơn 70% mạng lưới đường sắt cao tốc toàn cầu. Mạng lưới này cũng đã bao phủ tới 97% các thành phố có dân số trên 500.000 người ở Trung Quốc.

Chị Ji SiQi, phóng viên cho biết mục tiêu bao phủ đường sắt tốc độ cao của quốc gia này:

"Chính quyền Bắc Kinh đang đặt mục tiêu vào năm 2035, bất cứ thành phố nào trên 500 nghìn dân đều sẽ có tàu cao tốc, đồng nghĩa với việc tăng gấp đôi số lượng ga tàu hiện tại, thách thức bất cứ quốc gia nào có tham vọng vượt qua Trung Quốc về đường sắt cao tốc."

Điều đáng chú ý, Trung Quốc là quốc gia duy nhất đạt được hoạt động thương mại của đường sắt cao tốc ở tốc độ 350 km/h. Các tuyến đường sắt tốc độ cao đã bao phủ 20.000 km (chiếm 43%), trong khi các tuyến hoạt động ở tốc độ 200 - 250 km/h đã bao phủ 26.000 km (chiếm 57%).

Hệ thống đường sắt cao tốc đã giúp người dân, du khách có thể đi lại, di chuyển dễ dàng giữa các thành phố nên đã nhận được hưởng ứng của đông đảo người dân, du khách:

"Khi lần đầu đi vào ga tàu thì mình thấy thực sự choáng ngợp, bởi ga tàu ở Bắc Kinh lớn như sân bay vậy. Thủ tục lên tàu thì khá giống như sân bay khi phải qua cửa an ninh, kiểm tra hành lý… Mình không nghĩ đi tàu cao tốc êm như vậy, gần như không có rung lắc gì cả”.

"Tôi thấy đi tàu cao tốc rất tiện lợi, phù hợp với công việc. Buổi sáng tôi có thể gặp khách hàng ở Tế Nam, sau đó có thể mua vé tàu về Thượng Hải ngay trong buổi chiều. Với một chút sắp xếp, tôi có thể hoàn thành nhiều công việc chỉ trong một ngày."

Theo International Railway Journal, Trung Quốc đã lên kế hoạch xây dựng đường sắt tốc độ cao từ cách đây 20 năm và quyết tâm thực hiện từ năm 2003. Quốc gia này ban hành chính sách phát triển đường sắt tốc độ cao theo định hướng áp dụng công nghệ tiên tiến, cùng thiết kế và sản xuất với doanh nghiệp trong nước và phải thực hiện cam kết chuyển giao công nghệ.

Vào tháng 6/2004, Bộ Đường sắt Trung Quốc tổ chức đấu thầu công khai cho tuyến đường sắt cao tốc đầu tiên, với tốc độ thiết kế trên 200 km/h và chỉ có 4 công ty trên thế giới đủ năng lực đáp ứng yêu cầu: Siemens (Đức), Kawasaki Heavy Industries (Nhật Bản), Bombardier (Canada) và Alstom (Pháp). Sau đó, Bộ đường sắt quốc gia này đã mua lại công nghệ đường sắt cao tốc từ Canada, Pháp, Đức và Nhật Bản với mục tiêu đạt tỷ lệ nội địa lên đến 75%.

Với cách thức “đi trên người khổng lồ”, sau hơn 7 năm, Trung Quốc đã bước đầu thành công trong việc tự nghiên cứu và phát triển công nghệ đường sắt tốc độ cao của riêng mình.

Chia sẻ tại một cuộc họp vào cuối năm 2024 tại trường ĐH Xây dựng Hà Nội, đại diện của tỉnh Quảng Tây, Trung Quốc cho biết về hệ thống đường sắt:

"Về tình hình phân cấp đường sắt cao tốc của Quảng Tây, chúng tôi có 4 phân cấp về tốc độ: tốc độ 200km/h có 2 tuyến, tốc độ 250km/h chiếm khoảng 5 tuyến, chiếm một nửa số km đường sắt của Quảng Tây. Tuyến Quảng Châu – Quý Dương thiết kế tốc độ 350km/h."

Không chỉ đầu tư vào xây dựng đường sắt cao tốc, Trung Quốc còn đầu tư nghiên cứu, sản xuất những mẫu tàu cao tốc mới, có tốc độ vận hành lên tới 400km/h. Theo thông tin từ đại diện Tập đoàn Viện Khoa học Đường sắt Trung Quốc, năm 2027, quốc gia này dự kiến sẽ ra mắt đường sắt cao tốc thông minh thế hệ mới.

TS Cao Phú Cường, Giảng viên bộ môn đường, khoa cầu đường Đại học xây dựng phân tích về những kinh nghiệm của Trung Quốc trong xây dựng đường sắt tốc độ cao: 

"Đầu tiên là họ tin tưởng đội ngũ cán bộ khoa học trong nước, để đội ngũ đó tự học hỏi, tự đào tạo, họ ít nhất là nhận được công nghệ. Không thể chuyển giao sang khi mà nguồn lực chúng ta không tiếp nhận được công nghệ, không vận hành được hoặc giao công nghệ sản xuất không sản xuất được. Thứ hai họ chú trọng về đào tạo, nghiên cứu để ứng dụng công nghệ đấy, thậm chí họ đã phát triển được công nghệ dựa trên công nghệ đấy. Thứ ba không kỳ thị, cái gì tốt thì học, từ đó họ đúc rút kinh nghiệm của họ."

Một số chuyên gia cho rằng, Việt Nam đang triển khai xây dựng tuyến đường sắt cao tốc đầu tiên. Bởi vậy, việc tham khảo các kinh nghiệm quốc tế trong xây dựng đường sắt cao tốc là cần thiết, tuy nhiên Việt Nam cần chuẩn bị nguồn nhân lực để tiếp thu công nghệ, kinh nghiệm, tiến tới làm chủ công nghệ xây dựng đường sắt cao tốc cho riêng mình.