Điểm nghẽn sạc xe điện chung cư, nhà trọ

Nguyên nhân chính do hạ tầng điện của các tòa nhà cũ không đủ tải và thiếu quy định pháp lý cụ thể cho việc lắp đặt trạm sạc, ngoại trừ các chung cư cao cấp bắt buộc phải có trạm sạc riêng. Tình trạng sạc tự phát, tạm bợ gây lo ngại về an toàn cháy nổ, có thể trở thành rào cản cho người dân chuyển đổi sang phương tiện xanh.

Tại nhiều chung cư, nhà trọ ở Thành phố Hồ Chí Minh, việc tìm một chỗ sạc xe điện không hề dễ dàng. Ghi nhận của chúng tôi cho thấy, không ít nơi đã từ chối sạc xe điện trong hầm xe vì lo ngại về an toàn và quá tải hệ thống điện đã khiến nhiều người dân gặp bất tiện:

“Mình mới mua xe máy điện để tiết kiệm tiền xăng, ai ngờ về tới chung cư ban quản lý không cho sạc dưới hầm. Mỗi ngày đi làm về lại phải tháo cục pin nhà để sạc, vừa bất tiện vừa lo lắng không biết có an toàn không.”

“Sau một số thông tin liên quan về việc cháy nổ do sạc điện, chủ nhà trọ mình cũng đưa ra quy định không cho sạc xe điện ở khu vực nhà xe. Không có chỗ sạc cũng khó, rất bất tiện”

Sự thiếu thốn và bất tiện này đã dẫn đến tình trạng người dân phải sạc xe một cách tự phát, tạm bợ, tiềm ẩn nhiều nguy cơ cháy nổ. Tuy nhiên, đứng ở góc độ của chủ nhà trọ hay ban quản lý tòa nhà, họ cũng có những nỗi lo riêng: “Nhiều vụ việc xe điện cháy nổ nên tôi cũng phòng ngừa từ trước, không cho sạc xe điện”

Dù vậy, vẫn có những cá nhân tìm cách thích ứng an toàn. Anh Trần Nhân, một chủ nhà trọ trên đường Trường Chinh, Phường Tân Sơn Nhì cho rằng việc cấm đoán không phải là giải pháp:

“Có những nhà trọ anh thấy để bảng là không nhận sạc xe điện hay không nhận giữ xe điện thì đối với anh thấy việc đó không đúng, đó là nhu cầu riêng của mỗi người. Ví dụ như bên căn nhà trọ của anh thì anh sẽ bố trí riêng một nơi để sạc xe điện và nơi ở đó sẽ cách biệt hoàn toàn đối với những nơi để xe máy và cách ly với khu vực sinh sống.”

Cách làm của anh Nhân là một điểm sáng, nhưng không phải ở đâu cũng có thể áp dụng, đặc biệt là với các chung cư cũ. Theo ông Nguyễn Thế Lợi, Chủ tịch Hội đồng quản trị của Sài Gòn Thăng Long Group, việc bố trí nơi sạc xe điện tại các chung cư đã xây dựng trước đây là một trở ngại lớn về mặt kỹ thuật:

“Với những dự án mới bàn giao nhà trong thời gian 5 năm trở lại đây, có những cái khu vực sạc riêng biệt hoặc là có cơ sở hạ tầng đủ đảm bảo để lắp đặt thì không thành vấn đề. Nhưng với những chung cư cũ đã thời gian rất là lâu, hệ thống truyền tải điện đi âm tường, hệ thống kỹ thuật, các tòa nhà có vấn đề thì cái việc mà bây giờ phải lắp đặt một hệ thống trạm sạc đặc thù cho cư dân là một điều khá khó khăn.”

Khó khăn về hạ tầng chỉ là một phần. Nỗi lo lớn nhất chính là an toàn phòng chống cháy nổ. Pin xe điện, khi xảy ra sự cố, sẽ trở thành một nguồn nguy hiểm đặc biệt. Thượng tá Lê Mạnh Hà, Phó Trưởng Phòng tham mưu Công an TP.HCM, phân tích:

“Xe điện sử dụng nhiều loại ắc quy khác nhau thì khi cháy, nổ, đối với loại pin này sử dụng các cái bình chữa cháy thông thường khó dập tắt được. Bởi pin xe điện, khi nó nổ và cháy thì không cần oxy, tức là nó phản ứng cháy ở trong các cái chất hóa học trong pin, nên việc chữa cháy bằng nước hay là một số cái bình chữa cháy thông thường nó có tác dụng không cao.”

Sự bùng nổ của xe điện đang đặt ra một bài toán khi chúng ta đang ở một cuộc chuyển giao lớn từ xe xăng sang xe điện, nhưng dường như hành lang pháp lý lại chưa kịp "chuyển mình" theo.

Tại kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV đã biểu quyết thông qua Luật PCCC và CNCH, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2025 đã những quy định mới về an toàn sạc điện được xem là một bước tiến quan trọng, cho thấy sự vào cuộc của các nhà làm luật. Thế nhưng, liệu những điều khoản này đã đủ để giải quyết tận gốc rễ vấn đề, khi thực tế tại các chung cư cũ, nhà trọ vẫn còn khá lúng túng.

Theo luật sư Nguyễn Văn Hậu, Chủ tịch Trung tâm trọng tài thương mại Luật gia Việt Nam cho rằng dù đã có nền tảng ban đầu, chúng ta vẫn đang đối mặt với một thực tế là thiếu một hành lang pháp lý chuyên biệt:

“Vấn đề an toàn về cháy, nổ khi sạc xe điện tại các cái chung cư, khu nhà trọ, càng được xã hội quan tâm. Hành lang pháp lý hiện nay ở Việt Nam chưa có những luật riêng biệt quy định về việc sạc xe điện. Chúng ta chỉ có những quy định của pháp luật về  công tác phòng cháy, chữa cháy, cứu hộ cứu nạn."

"Chúng ta đang trong giai đoạn chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện. Tôi cho rằng, chúng ta cần đẩy mạnh hoạt động tuyên truyền, phổ biến cho người dân tại những khu nhà trọ, tại các nhà chung cư để họ có những cái thói quen khi sử dụng cái cái thiết bị điện, điện này nó phù hợp tiện ích và nhưng cũng phải đảm bảo khả năng phòng cháy chữa cháy”, ông Hậu lưu ý.

Nhìn rộng ra, để mạng lưới trạm sạc phát triển đồng bộ và bền vững, không thể thiếu vai trò kiến tạo của nhà nước. Đây cũng là kinh nghiệm từ nhiều quốc gia trên thế giới. PGS. TS Vũ Anh Tuấn, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Giao thông Vận tải, Trường Đại học Việt Đức, đưa ra góc nhìn tổng quan:

“Thông thường các nước muốn thúc đẩy mạng lưới trạm sạc thì phải có sự chung tay giữa nhà nước và tư nhân. Ở đây nhà nước sẽ làm nhiệm vụ quy hoạch các vị trí trạm sạc và xây dựng các tiêu chuẩn về trạm sạc để đảm bảo rằng trạm sạc sẽ phục vụ các đối tượng, các loại phương tiện khác nhau, tránh việc phân mảnh các hạ tầng trạm sạc thống trị bởi các nhà sản xuất khác nhau”

Giao thông xanh: ‘Cuộc chơi’ có dành cho cư dân chung cư cũ, nhà trọ?

Xu hướng sử dụng xe điện là tất yếu cho một tương lai giao thông xanh và bền vững. Tuy nhiên, để con đường "xanh hóa" không bị đình trệ bởi những rào cản về hạ tầng và an toàn, đã đến lúc cần có sự vào cuộc đồng bộ từ các cơ quan quản lý nhà nước.

Việc sớm ban hành các quy chuẩn kỹ thuật, hoàn thiện hành lang pháp lý và có chính sách khuyến khích đầu tư hạ tầng trạm sạc sẽ là "chìa khóa" tháo gỡ nút thắt hiện nay, giúp người dân an tâm chuyển đổi và góp phần xây dựng đô thị văn minh, hiện đại.

Chủ trương 'xanh hóa' giao thông tại các đô thị lớn đã tạo ra một cú hích mạnh mẽ cho thị trường xe điện, vốn được xem là giải pháp tối ưu. Sự hưởng ứng từ người dân là rất rõ rệt, thể hiện qua việc nhiều người từ bỏ phương tiện phát thải. Tuy nhiên, một nghịch lý đang hiện hữu khi tốc độ phát triển hạ tầng không tương xứng với tốc độ tăng trưởng của phương tiện. Điều này khiến mục tiêu về một tương lai giao thông bền vững bị cản trở bởi một vấn đề rất thực tiễn: đảm bảo điểm sạc an toàn và tiện lợi cho người dùng.

Câu chuyện này không còn là của riêng ai, mà đã trở thành vấn đề chung của rất nhiều người đang sống tại các chung cư, nhà trọ ở Thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội. Nhu cầu mua xe điện đang tăng như vũ bão, nhưng hạ tầng, đặc biệt là nơi sạc xe an toàn dường như đang bị lạc nhịp. Chiếc xe điện giống như một thành viên mới trong gia đình, nhưng ngôi nhà của chúng ta lại chưa có "phòng riêng" an toàn cho nó.

Nguyên nhân dễ thấy nhất đến từ chính hạ tầng cũ kỹ. Nhiều chung cư được xây dựng từ hàng chục năm trước, hệ thống điện vốn chỉ được thiết kế để phục vụ sinh hoạt cơ bản. Việc "gánh" thêm hàng chục, thậm chí hàng trăm chiếc xe điện sạc cùng lúc chẳng khác nào bắt một người gầy yếu phải vác một bao tải nặng. Quá tải là điều khó tránh, và nguy cơ chập cháy luôn rình rập để bùng phát bất kỳ lúc nào.

Những vụ cháy nổ liên quan đến pin xe điện đã gióng lên hồi chuông cảnh báo. Nguy hiểm hơn, như các chuyên gia phòng cháy chữa cháy đã nói, cháy pin xe điện rất khó dập bằng các phương tiện thông thường.

Vì sợ trách nhiệm và để đảm bảo an toàn chung, nhiều ban quản lý và chủ nhà trọ chọn giải pháp dễ nhất: Cấm!

Một trong những nỗi lo lớn nhất trước đây là "khoảng trống" quy định về an toàn sạc điện, nhưng giờ đây, hành lang pháp lý đã bắt đầu được định hình. Về mặt văn bản, Luật đã có những điều khoản cụ thể, yêu cầu rõ ràng việc phải sử dụng thiết bị sạc đạt chuẩn quốc gia và bắt buộc các khu vực sạc trong nhà, đặc biệt là khu sạc tập trung, phải có giải pháp ngăn cháy cùng phương tiện chữa cháy phù hợp.

Thế nhưng, thực tế tại các chung cư, nhà trọ vẫn còn rất bất cập. Nguyên nhân dường như nằm ở khoảng cách rất lớn giữa "giấy trắng mực đen" và việc áp dụng vào đời sống. Dù luật đã quy định, nhưng nhiều chủ đầu tư, ban quản lý vẫn còn lúng túng, không rõ "giải pháp an toàn" cụ thể là gì, chi phí ra sao và ai sẽ là người kiểm định. Nỗi lo làm sai, sợ trách nhiệm vẫn còn đó.

Trong khi đó, người dân vì thiếu thông tin và không có lựa chọn nào khác, vẫn tiếp tục "làm liều" bằng cách sạc tạm bợ, tạo ra những "quả bom nổ chậm" trong chính nơi sinh sống của mình.

Việc thúc đẩy xe điện không thể chỉ dừng lại ở các chính sách hạn chế xe xăng, mà phải đi kèm với những giải pháp hỗ trợ thực tế. Đó có thể là các gói tín dụng ưu đãi cho các chung cư cũ nâng cấp hạ tầng điện, là việc quy hoạch các trạm sạc công cộng dày đặc hơn tại các khu vực dân cư có mật độ cao, thay vì chỉ tập trung ở các trung tâm thương mại.

Khi đó thước đo thành công của hành trình "xanh hóa" không chỉ là số lượng xe điện bán ra, mà là số người dân có thể an tâm sử dụng chúng mỗi ngày. Nếu không giải quyết được bài toán hạ tầng một cách công bằng, giấc mơ về một thành phố xanh có nguy cơ trở thành đặc quyền của một nhóm người, bỏ lại phía sau một bộ phận không nhỏ những người cũng đang khao khát được góp phần vào tương lai chung.