Trí tuệ nhân tạo: Công cụ chuyển đổi để kiểm toán Nhà nước hiện đại

Ứng dụng AI: Sáu trọng tâm trong năm 2025

Kiểm toán Nhà nước xác định chuyển đổi số là mũi nhọn ưu tiên hàng đầu trong chiến lược phát triển, hướng tới mô hình kiểm toán thông minh nhằm không ngừng nâng cao chất lượng hoạt động kiểm toán. Quyết tâm này đã được Tổng Kiểm toán Nhà nước cụ thể hóa khi nhấn mạnh việc ứng dụng Trí tuệ Nhân tạo trong kiểm toán là “nhiệm vụ cấp bách, cần triển khai ngay” để nâng cao hiệu quả quản lý, phù hợp với chủ trương chuyển đổi số quốc gia.

Trong năm 2025, Kiểm toán Nhà nước đã tập trung phát triển và thí điểm ứng dụng Trí tuệ Nhân tạo với 6 nội dung quan trọng. Các nội dung này bao gồm: Ứng dụng Trí tuệ Nhân tạo hỗ trợ xác định, lựa chọn đơn vị được kiểm toán phục vụ lập kế hoạch kiểm toán năm trong lĩnh vực tài chính ngân hàng; ứng dụng Trí tuệ Nhân tạo trong hoạt động kiểm toán các gói thầu số hóa; ứng dụng Trí tuệ Nhân tạo để khai thác, tổng hợp kinh nghiệm kiểm toán dựa trên Báo cáo kiểm toán; ứng dụng Trí tuệ Nhân tạo trong kiểm soát chất lượng kiểm toán; ứng dụng Trí tuệ Nhân tạo trong khai thác, phân tích, tổng hợp kết quả đề tài nghiên cứu khoa học; và cuối cùng là ứng dụng Trí tuệ Nhân tạo trong lập, thẩm định, dự thảo văn bản, xử lý văn bản, tờ trình.

Bên cạnh các kết quả đạt được, thực tiễn triển khai cho thấy việc ứng dụng Trí tuệ Nhân tạo còn gặp phải những khó khăn, thách thức nhất định. Thứ nhất, vấn đề bảo mật dữ liệu mang tính then chốt do báo cáo kiểm toán chứa nhiều thông tin nhạy cảm về tài chính, tài sản công và hoạt động của các đơn vị được kiểm toán. Hệ thống cần đáp ứng các tiêu chuẩn bảo mật nghiêm ngặt.

Thứ hai, chuẩn hóa và đảm bảo chất lượng dữ liệu là yếu tố quyết định đến hiệu quả mô hình. Dữ liệu báo cáo kiểm toán hiện nay không đồng nhất về định dạng và chất lượng đầu vào, dẫn tới hệ thống gặp khó khăn trong việc chuẩn hóa và xử lý từ vựng nghiệp vụ đa dạng, thay đổi theo từng lĩnh vực kiểm toán.

Thứ ba, đặc thù ngôn ngữ và thuật ngữ nghiệp vụ của lĩnh vực kiểm toán tại Việt Nam yêu cầu mô hình Trí tuệ Nhân tạo được tùy biến sâu, nhằm đảm bảo khả năng nhận diện và diễn giải chính xác. Ngoài ra, khung pháp lý cho việc ứng dụng Trí tuệ Nhân tạo trong kiểm toán công còn chưa hoàn thiện, đòi hỏi ban hành các văn bản hướng dẫn cụ thể và cơ chế giám sát minh bạch.

Hoàn thiện dữ liệu và khung pháp lý để triển khai AI hiệu quả

Để tiếp tục triển khai và ứng dụng Trí tuệ Nhân tạo hiệu quả, Kiểm toán Nhà nước dự kiến thực hiện một số định hướng và nhiệm vụ trọng tâm. Một là, xây dựng nền tảng cơ sở dữ liệu lớn thông qua việc đẩy nhanh hoàn thiện hạ tầng dữ liệu theo kiến trúc đã ban hành. Hai là, đẩy mạnh phát triển dữ liệu, chú trọng tập trung thu thập, phân loại, chuẩn hóa dữ liệu và xây dựng các cơ sở dữ liệu chuyên ngành và cơ sở dữ liệu tri thức ngành kiểm toán. Ba là, ứng dụng Trí tuệ Nhân tạo có kiểm soát, hướng đến triển khai tự động hóa các khâu thu thập, tổng hợp dữ liệu, phân tích rủi ro, nhưng luôn bảo đảm sự giám sát và trách nhiệm của kiểm toán viên.

Song song với đó, Kiểm toán Nhà nước sẽ hoàn thiện cơ sở pháp lý, xây dựng khung pháp lý, quy chuẩn kỹ thuật và tăng cường an toàn, quản trị dữ liệu. Kiểm toán Nhà nước cũng tăng cường đầu tư phát triển nguồn nhân lực thông qua việc tổ chức các chương trình đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng phân tích dữ liệu và Trí tuệ Nhân tạo theo hướng chuyên sâu.

Đặc biệt, Kiểm toán Nhà nước sẽ thực hiện đổi mới phương pháp kiểm toán, chuyển dần từ phương pháp chọn mẫu truyền thống sang kiểm toán dựa trên dữ liệu toàn diện với sự hỗ trợ của các công nghệ tiên tiến. Đồng thời, Kiểm toán Nhà nước sẽ mở rộng ứng dụng Trí tuệ Nhân tạo trong hỗ trợ xây dựng báo cáo kiểm toán, báo cáo tổng hợp kết quả kiểm toán, hỗ trợ giám sát hoạt động ngân hàng và ứng dụng trong phân tích dữ liệu lớn. Việc triển khai sẽ được thực hiện theo lộ trình phù hợp để bảo đảm tính hiệu quả và khả thi./.