TNGT liên quan mô tô, xe máy rất cao: Lỗ hổng kỹ năng hay ý thức chấp hành pháp luật?

Cách nào hạn chế TNGT, giảm thương vong cho người ngồi trên mô tô, xe máy? 

Xe máy vô tư di chuyển trên tầng 2 cầu Thăng Long, bất chấp biển cấm là hình ảnh mà anh Đông Văn Hải, ở huyện Đông Anh, Hà Nội, chứng kiến hằng ngày trong hành trình đi làm. Không ít lần anh Hải giật mình, nhiều tình huống va chạm suýt chút nữa xảy ra khi xe máy tạt đầu, chuyển hướng bất thình lình:

"Một là người ta chủ quan, người ta nhìn thấy biển cấm mà vẫn lên. Khách quan là người ta không biết, có thể không hiểu luật, dẫn tới nguy hiểm, đã có trường hợp người chết cách đây vài tuần rồi. Ảnh hưởng đến người chết đã đành, lại còn ảnh hưởng đến những người chẳng may va vào, vô tình thành ra cái họa".

Theo PGS. TS. Vũ Anh Tuấn, Trường đại học Việt Đức, số vụ TNGT liên quan xe máy chiếm hơn 60% tổng số vụ TNGT trên toàn quốc. Tính trên đơn vị 1 tỷ km đường đi, tỷ lệ người tỷ vong liên quan xe máy là cao nhất, gấp từ 3-5 lần so với ô tô, 10-20 lần so với xe buýt và gấp 50 lần tàu điện.

Trên thực tế, gần như ngày nào cũng có người thương vong do tai nạn xe máy trên địa bàn cả nước. Ngày 8/11, tại Nho Quan, Ninh Bình, 3 người trong một gia đình ngồi trên xe máy tử vong sau va chạm với xe tải.

Ngày 26/11, va chạm giữa ô tô và xe máy tại TP. Huế khiến 1 người phụ nữ mang thai cùng 2 con nhỏ tử vong tại chỗ. Hay vụ việc ngày 12/12, 1 xe máy tự đâm vào lan can cầu ở Hải Châu, Đà Nẵng, khiến 1 người chết, 1 người bị thương.

Thiếu ý thức chấp hành luật giao thông, kỹ năng lái xe hạn chế của một bộ phận người đi xe máy, thậm chí cả người đi ô tô, là những nguy cơ tai nạn gần như ai cũng biết:

"Người tham gia giao thông bằng xe máy muốn nhanh, muốn tiện nên nhiều khi bỏ qua những quy tắc tham gia giao thông cơ bản. Sử dụng ô tô cũng là những người từng sử dụng hoặc đang sử dụng xe máy,  mang tư duy của người đi xe máy".

"Hầu như hiện tại không chịu học luật. Lực lượng chức năng xử phạt thì dân chống đối, thấy công an sẽ chạy. Phạt tiền xong đi, thì lần sau người ta vẫn thế. Cho đứng đấy một tiếng, người ta mất việc thì lần sau người ta sẽ nhớ".

"Nhiều người không có ý thức, tạt đầu xe, vượt đèn đỏ, nhiều khi bọn em phụ nữ tay lái không được vững, dễ xảy ra tai nạn. Mình nhiều cái không thuộc hết biển giao thông đâu. Khi mà mình học bây giờ cũng có nhiều cái mới lạ rồi, mình cũng không cập nhật hết được".

TS. Khương Kim Tạo, nguyên Phó chánh văn phòng Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia đánh giá, lượng xe máy là lớn nhất, nguy cơ tai nạn cao nhất, mũ bảo hiểm là thiết bị bảo vệ duy nhất nhưng nhiều người vẫn cố tình không đội.

Nguyên nhân chính vẫn là ý thức chấp hành pháp luật của một bộ phận người đi xe máy và cả những phương tiện khác còn kém. Kỹ năng lái xe hạn chế, như đi nhầm đường cao tốc, bám sau xe ô tô đang lùi,… cũng xuất phát từ ý thức, không chịu trau dồi, học hỏi.

"Nguyên nhân chính dẫn đến tai nạn cho người đi xe máy là do đi ẩu, cẩu thả, không lường trước những biến cố có thể xảy đến. Chúng ta tiếp tục tuyên truyền để người dân nắm bắt được những yếu tổ có thế gây ra tai nạn cho họ.

Trong đó, không sử dụng rượu bia, chất kích thích là hàng đầu, chạy với tốc độ vừa phải, không chen lấn, vượt ẩu. Xử lý vi phạm của lực lượng chức năng rất là năng nổ, tuy nhiên, tiến tới chúng ta phải giám sát bằng hệ thống camera và công nghệ, in phiếu phạt cũng bằng công nghệ. Như thế mới hiệu quả, giám sát được 24/7", TS. Khương Kim Tạo nói.

Đồng tình với việc tăng cường sự hỗ trợ của công nghệ trong việc xử lý vi phạm, tạo sức răn đe, nhưng chuyên gia giao thông, TS. Phan Lê Bình đề cập một vấn đề khác đã tồn tại hàng chục năm nay:

"Chiếc xe máy và chủ sở hữu trong rất nhiều trường hợp hoàn toàn khác nhau. Có thể người chủ sở hữu ban đầu đã bán xe đi rất nhiều lần, nhưng chỉ mua bán trao tay và không thể tìm được người chủ xe đang sinh sống tại đâu.

Trước hết, cần chấn chỉnh công tác này và việc này không thể làm gấp mà cần có lộ trình nhiều năm. Chúng cũng không thể nào 100% dựa vào việc xử phạt nguội được. Vẫn cần lực lượng hành pháp đi tuần trên các tuyến đường để kịp thời phát hiện các trường hợp che, dán, thay đổi biển số".

Mới đây, Bộ GTVT đã đồng thuận với đề xuất bắt buộc lắp camera lùi cho ô tô trong quá trình xây dựng dự thảo Luật Trật tự an toàn giao thông.

TS. Phan Lê Bình cũng đồng tình với đề xuất này và mong muốn thực hiện càng sớm càng tốt, để hạn chế những vụ tai nạn thương tâm như trường hợp xe tải lùi đâm chết 3 mẹ con đi xe máy ở Phú Yên vừa qua.

Năm 2012, số người chết vì TNGT ở Việt Nam xấp xỉ 10.000 người. Sau một thập kỷ, con số này đã giảm gần một nửa, xuống còn khoảng 5.800 người tử vong trong 11 tháng của năm 2022.

Điều đó cho thấy sự nỗ lực của cả hệ thống chính trị trong việc kéo giảm thiệt hại do TNGT, đặc biệt với xe máy, phương tiện tham gia giao thông chủ yếu.

Tuy nhiên, bình quân mỗi ngày có 17 người “ra đi không trở về” vẫn là một con số rất đau lòng, đòi hỏi sự quyết tâm hơn nữa của cả cơ quan quản lý và toàn xã hội.

Góc nhìn của VOV Giao thông qua bài bình luận: Giảm TNGT: Tăng trách nhiệm của người dân và cơ quan quản lý

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tai nạn liên quan phương tiện mô tô, xe máy như hạ tầng giao thông còn bất cập, tai nạn do phương tiện khác mang đến, hay kỹ năng lái xe chưa theo kịp với sự phát triển. Tuy nhiên, cần phải khẳng định, ý thức chấp hành luật giao thông một bộ phận người điều khiển xe máy còn kém.

Những hình ảnh người xe máy vượt đèn đỏ, đi ngược chiều, phóng nhanh vượt ẩu, không đội mũ bảo hiểm, sử dụng rượu bia, sử dụng điện thoại khi lái xe,… ai cũng có thể dễ dàng bắt gặp. Bên cạnh những người cố tình vi phạm vì chủ quan, vì thuận tiện trước mắt, thì cũng có không ít người chưa biết, chưa được tiếp cận đầy đủ thông tin.

Hạ tầng giao thông, các loại phương tiện cơ giới hiện đại đang phát triển rất nhanh, tuy nhiên, kỹ năng lái xe của nhiều người lại không theo kịp. Họ không biết “điểm mù” của xe ô tô, họ không biết những nguy cơ và cách phòng tránh tai nạn, do chương trình đào tạo lái xe chưa cập nhật, do khó khăn trong việc tiếp cận kiến thức, đặc biệt với người dân vùng nông thôn, miền núi.

Hạ tầng giao thông dù phát triển nhưng việc tổ chức giao thông ở một số nơi còn nhiều bất cập, chưa tách dòng phương tiện ô tô, xe máy, khiến nhiều người đi xe máy trở thành nạn nhân của tai nạn do phương tiện khác đâm vào.

Vì vậy, để nâng cao ý thức người tham gia giao thông và “vá” lỗ hổng kỹ năng, bên cạnh trách nhiệm của mỗi người dân thì trách nhiệm của cơ quan quản lý phải được đặt lên hàng đầu. Trước tiên là các hình thức tuyên truyền sâu rộng, dễ hiểu, hấp dẫn, với nhiều kênh, phương tiện truyền thông khác nhau để kiến thức đến được tất cả người dân.

Trong đó, cần đẩy mạnh giáo dục ngay từ ghế nhà trường. Những bài học, buổi tuyên truyền về ATGT đang được thực hiện ở các cấp đã mang đến nhiều hiệu quả, song tất cả mới chỉ dừng lại ở mức chuyên đề, học sinh dễ dàng quên đi nếu xung quanh các em có những người vi phạm.

Do đó, đạo đức, lối sống, ý thức chấp hành pháp luật nói chung và luật giao thông nói riêng cần được tăng cường hơn nữa trong chương trình giáo dục, thay vì chú trọng vào những kiến thức chuyên môn, “hàn lâm”, ít có cơ hội áp dụng trong thực tiễn.

Những bài học ấy nếu duy trì thường xuyên, nhiều lần qua nhiều năm học, “mưa dần thấm lâu”, thì sẽ xây dựng được một thế hệ công dân mới biết thượng tôn pháp luật.

Thứ hai, các ban, ngành chức năng, cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật về giao thông, trong đó có các chế tài đủ sức răn đe; xem xét mở rộng các hình thức khác như tạm giữ phương tiện, buộc lao động công ích,… để hình thành ý thức chấp hành pháp luật của công dân, ngăn chặn suy nghĩ “nộp tiền phạt là xong”.

Thứ ba là tiếp tục nâng cấp hạ tầng, hoàn thiện việc tổ chức giao thông để đảm bảo an toàn cho người tham gia giao thông. Thứ tư, cập nhật chương trình đào tạo lái xe với những kiến thức, kỹ năng mới phù hợp với thực tiễn, siết chặt công tác sát hạch để những lời rỉ tai về chuyện “mua bằng, bao đậu” không còn tồn tại.

Thứ năm, tăng cường kiểm tra, xử lý vi phạm một cách nghiêm minh, không có trường hợp ngoại lệ và duy trì thường xuyên, liên tục để dần thay đổi hành vi của người tham gia giao thông. Tăng cường hỗ trợ công nghệ để nâng cao hiệu quả giám sát, xử lý, từng bước tháo gỡ những khó khăn để tiến tới xử phạt nguội tất cả phương tiện trên tất cả tuyến đường.

Bên cạnh trách nhiệm của cơ quan quản lý, mỗi người dân cũng cần có trách nhiệm với sự an toàn của chính mình khi tham gia giao thông. Sẽ hữu ích hơn nếu bạn dùng thời gian tiêu khiển để tìm hiểu, cập nhật luật giao thông và những kiến thức, kỹ năng lái xe an toàn.

Thay vì suy nghĩ tai nạn xảy ra với ai đó đen đủi, thì hãy nghĩ rằng nó có thể xảy ra với mình, hoặc chính mình mang đến cho người khác, để ra đường với tâm thế cẩn trọng hơn, tuân thủ các quy tắc an toàn một cách nghiêm túc hơn.