Tại sao Ấn Độ vẫn phải chờ lâu để phổ cập taxi điện?

Chuyên viên ngân hàng đầu tư Harsha Rao phàn nàn về việc các tài xế taxi ở Bengaluru nổi tiếng vì hủy chuyến vào phút chót.

“Kiếm được một chiếc taxi còn khó hơn tìm được tình yêu”, người đàn ông 36 tuổi chia sẻ.

Tình hình đã cải thiện kể từ khi anh chuyển sang sử dụng BluSmart, một dịch vụ taxi hoàn toàn chạy bằng điện, cung cấp dịch vụ cao cấp đảm bảo đúng giờ và không hủy chuyến, nhờ sở hữu đội xe và tuyển dụng tài xế trực tiếp.

Tuy nhiên, niềm vui này có thể không kéo dài lâu khi việc mở rộng của các đội xe taxi điện đang gặp khó khăn. Sự kỳ vọng rằng giá xe điện sẽ giảm khi mức độ sử dụng tăng lên đã không trở thành hiện thực.

Hiện tại, các công ty taxi điện như BluSmart, Shoffr và SnapE – phục vụ nhóm khách hàng có ý thức bảo vệ môi trường và tìm kiếm dịch vụ đáng tin cậy như anh Rao – đang gặp phải trở ngại lớn.

BluSmart, có trụ sở tại Gurugram, là dịch vụ taxi điện lớn nhất Nam Á. Tuy nhiên, với 8.500 xe điện hoạt động tại Delhi và Bengaluru, con số này vẫn còn xa so với mục tiêu ban đầu là 100.000 xe vào năm 2025.

“Chúng tôi không thể mua xe với mức giá mà chúng tôi mong muốn,” ông Anirudh Arun, Giám đốc phụ trách đội xe và kinh doanh của BluSmart, chia sẻ.

Theo Hiệp hội Đại lý Ô tô Liên bang (FADA), vào tháng 10/2023, ô tô điện chỉ chiếm 2,1% tổng số ô tô bán ra tại Ấn Độ. Một năm sau, con số này chỉ nhích lên 2,2%.

Sain Tapara, nhà sáng lập Local Circles, cho biết một cuộc khảo sát mới đây trên 300 quận ở Ấn Độ với hơn 40.000 phản hồi cho thấy trong số những người có ý định mua xe trong năm nay, chỉ 5% cho biết họ đang cân nhắc mua xe điện.

“Chúng tôi cũng hỏi lý do tại sao người tiêu dùng không mặn mà với xe điện, và các vấn đề chính được nêu ra: Xe điện quá đắt so với xe chạy xăng và dầu diesel. Thiếu cơ sở hạ tầng sạc trong thành phố mà họ sinh sống, và đây không chỉ là vấn đề của Delhi hay Mumbai, mà là của 300 quận trên cả nước”.

Nhu cầu thấp từ người mua cá nhân và giá thành cao do phụ thuộc vào pin và linh kiện nhập khẩu đã làm chậm sự phát triển của xe điện. Là thị trường ô tô lớn thứ ba thế giới, Ấn Độ cũng đang đặt cược vào việc điện hóa giao thông để giảm khí thải carbon và giải quyết vấn đề ô nhiễm không khí.

Các chuyên gia cho rằng cách duy nhất để vượt qua bế tắc này là tăng số lượng xe điện trên thị trường, bao gồm cả xe sản xuất trong nước và nhập khẩu, cho đến khi sản xuất nội địa bắt kịp nhu cầu.

Các nhà vận hành đội xe chiếm khoảng 25% doanh số xe điện tại Ấn Độ, và phần lớn phụ thuộc vào các mẫu xe giá rẻ từ nhà sản xuất xe điện lớn nhất quốc gia, Tata Motors.Gần 85% đội xe của BluSmart đến từ Tata. Phần còn lại được nhập khẩu từ các hãng như BYD và MG Motor của Trung Quốc, cũng như Stellantis của Pháp.

Năm 2019, BluSmart mua lô xe điện giá rẻ đầu tiên với mức giá 1,2 triệu rupee (khoảng 360 triệu VNĐ) mỗi chiếc, sau khi nhận được trợ cấp khoảng 150.000 rupee từ chính phủ cho mỗi xe.

Tuy nhiên, sau 5 năm, giá xe vẫn giữ nguyên ở mức 1,2 đến 1,6 triệu rupee cho các mẫu xe điện phổ biến như Tata XPres-T hoặc Nexon. Con số này cao hơn ít nhất 40% đến 50% so với các loại taxi chạy dầu diesel hoặc xăng truyền thống, như Maruti Swift Dzire, chỉ có giá khoảng 700.000 đến 800.000 rupee.

Ông Anirudh Arun, Giám đốc phụ trách đội xe và kinh doanh của BluSmart cho rằng điều này bắt nguồn từ việc chính phủ Ấn Độ ngừng trợ cấp xe điện vào năm 2023 và tỷ lệ mua xe điện của khách hàng cá nhân thấp.

Các nhà vận hành xe điện đã kỳ vọng chi phí pin giảm và phạm vi hoạt động của các mẫu xe giá rẻ tăng lên sẽ giúp hạ giá thành khi mở rộng đội xe. Tuy nhiên, những giả định này đã không thành hiện thực.

Nhà phân tích ngành ô tô Anil Sharma cho biết giá xe điện không giảm tại Ấn Độ vì loại xe này “không có lợi thế cạnh tranh” so với xe sử dụng động cơ đốt trong.

Theo ông Sharma, chi phí sản xuất động cơ và hệ thống truyền động của xe sử dụng động cơ đốt trong đã được khấu hao đáng kể qua hàng thập kỷ sản xuất ô tô và linh kiện tại Ấn Độ. Nguyên liệu thô như thép và kim loại cũng được sản xuất trong nước với chi phí thuộc hàng thấp nhất thế giới.

Đối với xe điện, Ấn Độ không có lợi thế cạnh tranh về nguyên liệu thô như lithium hay cobalt, chuỗi cung ứng, hoặc công nghệ pin tiên tiến.

Nhận định về thị trường xe điện tại Ấn Độ, ông Horas Sarapi, biên tập viên của Autocar India cho biết: “Hiện tại, chúng ta không có nhiều lựa chọn xe điện, đặc biệt trong phân khúc thị trường đại chúng. Chỉ có dòng xe của Tata và một số mẫu xe từ MG gần đây với mức giá cạnh tranh và tùy chọn thuê pin, điều này đã tạo ra sự cạnh tranh lớn trên thị trường.

Trong tương lai, khi giá xe điện đạt mức ngang bằng với xe động cơ đốt trong, dù là tự nhiên hay do các nhà sản xuất buộc phải giảm giá để kích cầu, và khi có nhiều lựa chọn hơn, tôi tin rằng nhu cầu xe điện sẽ tăng trở lại. Nhưng tôi đồng ý rằng năm nay thị trường xe điện sẽ khá ảm đạm. Đến giữa năm 2025, khi có thêm nhiều mẫu xe mới, chúng ta sẽ thấy sự gia tăng nhu cầu".

Việc áp dụng xe điện cũng có thể bị cản trở bởi các chính sách hỗ trợ của chính phủ ngày càng thắt chặt, loại trừ phân khúc xe gọi dịch vụ. Một chương trình trợ cấp mới trị giá 109 tỷ rupee được triển khai vào tháng 9 nhằm điện hóa giao thông công cộng chỉ tập trung vào xe buýt, xe tải, xe hai bánh, ba bánh, xe cứu thương và cơ sở hạ tầng sạc điện.

Tháng 6 vừa qua, Tata Motors, công ty chủ yếu sản xuất xe sử dụng động cơ đốt trong, đã điều chỉnh mục tiêu EV từ 50% xuống còn 30% tổng doanh số bán xe vào năm 2030, viện dẫn lý do “thị trường đang chậm lại”.

Còn tại Việt Nam, ông Nguyễn Công Hùng, Chủ tịch Hiệp hội Taxi Hà Nội cho biết, hiện tại, cả nước có hơn 100.000 xe taxi, trong đó xe điện chiếm khoảng gần 30%. Tuy nhiên, vẫn còn một lượng lớn xe hợp đồng (khoảng 100.000 xe) hoạt động hoàn toàn bằng xe xăng, cần được chuyển đổi nhanh chóng.

Mặc dù còn những khó khăn, nhưng hiệu quả kinh tế mà xe điện mang lại đã được chứng minh qua thực tiễn vận hành. Các doanh nghiệp vận tải hiện nay đang quan tâm nhiều đến việc chuyển đổi sang xe điện và xe buýt điện.

“Hiện nay, ở Việt Nam đã có doanh nghiệp Xanh SM, một công ty con của VinFast đã đưa xe điện ra để chạy kinh doanh. Sau một thời gian doanh nghiệp này triển khai mạnh tại 32 tỉnh, thành, các doanh nghiệp khác đánh giá được chất lượng xe đảm bảo tốt. Vì vậy, các doanh nghiệp cũng đang chuyển mình, hợp tác với VinFast, mua xe của Vinfast để chuyển đổi đội xe của mình. Ngoài ra, họ cũng nghiên cứu thêm các dòng xe điện chất lượng cao từ Trung Quốc và các nhà sản xuất khác tới đây sẽ đưa vào thị trường Việt Nam”, ông Công Hùng cho biết.

Ông Hùng đánh giá, thời gian qua, Chính phủ đã hỗ trợ tích cực, như miễn 100% thuế trước bạ cho các doanh nghiệp đầu tư xe điện, đây là một khoản hỗ trợ rất lớn. Ngoài ra, Chính phủ cũng hỗ trợ các doanh nghiệp lắp đặt các trạm sạc bằng hình thức xã hội hóa; tạo điều kiện thuận lợi về thủ tục và cơ chế để các doanh nghiệp nhanh chóng triển khai.

Theo ông Hùng, để thúc đẩy quá trình chuyển đổi sang taxi điện, Chính phủ cần tiếp tục gia hạn các chính sách hỗ trợ đồng thời ban hành các quy chuẩn về trạm sạc và tiêu chuẩn khí thải. Các doanh nghiệp cũng mong muốn có thêm sự hỗ trợ từ ngân hàng thông qua các gói vay tín chấp hoặc thế chấp bằng chính tài sản là xe điện.