Sự nổi tiếng đớn hèn

Mặc dù không khỏi cảm thấy ghê sợ khi đọc những lời lẽ cay độc của một người đàn ông, được cho là giảng viên đại học, khi bình luận về chuyện một cô gái trẻ với bài thi văn dài 21 trang, song, khi cảm giác ghê sợ đó dịu lại, tôi nhận ra sự cay độc ấy đã và đang trở thành một thói quen đớn hèn của nhiều người khi hành xử trên mạng.

Điều nực cười trong chuyện này ở chỗ, người ta tỏ ra cay độc với một người không quen biết, không có xung đột lợi ích gì với bản thân chỉ để có nhiều tương tác hơn trên mạng, để tỏ ra tỉnh táo, khôn ngoan và lý trí.

Và vì mục đích đó, họ lại không giữ được sự tỉnh táo, và lý trí của mình. Bởi vì nếu tỉnh táo, và lý trí, họ sẽ dừng lại một chút trước khi đăng những lời bình luận đó lên mạng, để nghĩ đến cảm giác của nhân vật bị mình miệt thị.

Nếu như người đó là kẻ thù, nếu như người đó có lỗi với mình, hoặc xung đột lợi ích với mình… lại đi một nhẽ.

Nhưng người bị miệt thị đó lại không hề quen biết, không thù không oán, thậm chí còn là người yếu thế, chỉ đáng tuổi con cháu mình… thì tại sao mình lại cố tình gây tổn thương cho họ?

Vô cớ xúc phạm, miệt thị người khác là tội hình sự. Nhưng luật pháp không phải lúc nào cũng bao trùm mọi nơi chốn để có thể kịp thời điều chỉnh hành vi của mọi người, nhất là ở trên mạng xã hội. Và ở những chỗ mà sự bao trùm của luật pháp không tới được, vai trò của văn hóa, của đạo đức, hay còn gọi là tính người, sẽ được phát huy.

Văn hóa giúp người ta điều chỉnh hành vi để không tấn công người yếu thế, không vô cớ làm tổn thương người khác, độ lượng, nhân từ với sự khác biệt. 

Cô bé học trò với bài thi 21 trang giấy có lỗi gì để phải nhận những lời lẽ cay nghiệt của người đàn ông đáng tuổi cha chú mình? Cô bé chỉ đơn thuần là khác biệt so với đám đông, khi có năng lực làm bài thi với tốc độ gấp 3 người bình thường.

Năng lực đó có thể không mang lại quá nhiều giá trị cho xã hội, nhưng nó không khiến cho xã hội này xấu đi. Chúng ta có thể ngưỡng mộ, có thể không khi chứng kiến một người có năng lực khác thường. Nhưng chúng ta chẳng có bất cứ lý do nào để phỉ báng, tấn công một ai đó chỉ vì người đó có năng lực hơn mình.

Lý thuyết là thế, nhưng trên thực tế, hầu như mọi người có năng lực hơn số đông trong xã hội đều không ít thì nhiều trở thành nạn nhân của những lời dè bỉu, cay nghiệt.

Các cô bé, cậu bé được coi là thần đồng bị dè bỉu, những doanh nhân thành đạt bị châm biếm, những ngôi sao, những trí thức có tiếng tăm đều bị moi móc đời tư, và những khiếm khuyết, những sơ hở để tấn công… Những nạn nhân ấy đều có một nỗi chung, đó là sự nổi tiếng của họ.

Cho dù sự nổi tiếng của họ không làm hại ai thì việc tấn công họ cũng là một niềm vui cho những người đang thèm khát sự nổi tiếng. Bởi, nếu không thể nổi tiếng bằng tài năng tự thân, luôn có một cách dễ dàng hơn, là nổi tiếng theo những người nổi tiếng. Nếu không quen biết họ để khoe khoang, thì tấn công họ cũng là một cách.

Tấn công, thách thức những người nổi tiếng để nổi tiếng không phải phương thức mới. Phương thức ấy luôn tồn tại trong xã hội loài người. Thách đấu các nhà vô địch, so tài với trạng nguyên…chẳng hạn, luôn là cách nhanh nhất để được biết đến.

Nhưng ít ra, sự tấn công, thách thức ấy còn đàng hoàng, còn cần đến bản lĩnh để đối mặt thử thách, cần thực lực. Nhưng, lợi dụng mạng xã hội để chê bai, chửi bới người nổi tiếng mà không cần đối mặt so tài thì khác, đó là sự hèn mạt.

Mạng xã hội mang đến cơ hội lên tiếng cho mọi người, và tất nhiên, nó cũng mang đến cơ hội để nổi tiếng bằng việc đu theo sự nổi tiếng của người khác, bằng cách tấn công những người nổi tiếng mà không phải đối mặt.

Sự tấn công hèn mạt ấy, có thể không dễ bị điều chỉnh bởi luật pháp, nhưng ít nhất, nó cần được điều chỉnh bằng các nguyên tắc đạo đức và văn hóa của xã hội. Bằng cách gọi đúng tên những hành vi bỉ ổi đó, là hành vi hèn mạt của những kẻ khát thèm sự nổi tiếng ngoài khả năng của bản thân.