Sàn thương mại điện tử: Kênh bán lẻ hay mảnh đất màu mỡ cho hàng nhái?

Ranh giới mờ nhạt giữa hàng thật và hàng nhái

Thói quen mua sắm trực tuyến đang ngày càng phổ biến trong đời sống hiện đại, đặc biệt trong nhóm người tiêu dùng bận rộn, có thu nhập trung bình đến cao. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng của các sàn thương mại điện tử (TMĐT) cũng kéo theo một hệ lụy lớn: hàng giả, hàng nhái xuất hiện tràn lan, gây thiệt hại không nhỏ về tài chính và lòng tin của người tiêu dùng.

Chị Ngọc Phương, cư dân quận Tây Hồ (Hà Nội), là một trong những người tiêu dùng thường xuyên mua sắm trực tuyến. Dù đã có kinh nghiệm, chị cho biết ranh giới giữa hàng thật và hàng nhái trên các sàn TMĐT ngày càng trở nên mờ nhạt.

"Tôi nghĩ hiện nay, nhiều shop bán hàng nhái rất tinh vi. Họ chạy quảng cáo, thuê người đánh giá tốt, dùng hình ảnh hàng thật để đánh lừa người tiêu dùng. Khi mình phát hiện và phản ánh thì tài khoản đã xoá, còn các sàn thì phản hồi rất chậm hoặc đẩy trách nhiệm sang bên khác. Nhiều lúc thấy rất bất lực".

Không chỉ chị Phương, nhiều người tiêu dùng khác cũng phản ánh việc họ bị lừa mua phải hàng giả với chiêu thức ngày càng tinh vi.

Anh Quang Đạt, sinh sống tại quận Đống Đa (Hà Nội), chia sẻ sự bức xúc: "Hàng giả, hàng nhái họ làm tinh vi lắm, nhìn bằng mắt thường nhiều khi không phân biệt được đâu là hàng thật, đâu là hàng giả. Thậm chí họ còn có cả mã code, những người không để ý thì vẫn tin đấy là thật. Chúng tôi mong các cơ quan chức năng có biện pháp kiểm tra và xử lý nghiêm những shop bán hàng giả, hàng nhái. Nếu chỉ xử phạt hành chính vài triệu hay vài chục triệu thì chẳng thấm gì so với lợi nhuận họ kiếm được".

Thực tế trên thị trường, chỉ cần một thao tác tìm kiếm sản phẩm trên Shopee, Lazada, Tiki hay Tiktok Shop, người dùng có thể thu về hàng nghìn kết quả với mức giá từ cao đến thấp. Điều này phản ánh một thị trường cạnh tranh cao nhưng cũng thiếu minh bạch, khi hàng giả, hàng nhái len lỏi giữa các sản phẩm chính hãng, sử dụng các chiêu thức đánh lừa niềm tin người tiêu dùng.

Về mặt pháp lý và quản trị sàn, khi giao dịch không thành công hoặc hàng hóa không đạt chất lượng, người mua thường gặp khó trong việc khiếu nại. Tài khoản bán hàng có thể bị gỡ bỏ, các sàn TMĐT đẩy trách nhiệm cho nhà cung cấp, còn các doanh nghiệp chính hãng lại không thể can thiệp, do đó không phải là hàng do họ sản xuất và phân phối.

Ông Nguyễn Bình Minh, Ủy viên Ban chấp hành Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam, thừa nhận vấn đề nằm ở chính bản chất mở và quy mô khổng lồ của các nền tảng: "Việc chúng ta kiểm soát hoàn toàn từ đầu đến cuối là khó vì quy mô và sự thay đổi diễn ra liên tục. Chính vì vậy mà trách nhiệm liên đới của sàn thương mại điện tử là tương đối khó khăn trong việc định ra mức độ vi phạm như thế nào cũng như việc có liên quan và ảnh hưởng như thế nào đối với hoạt động của người bán.

Bởi đôi khi người bán trong một số trường hợp họ không biết đấy là hàng giả, đối với sàn thương mại điện tử càng khó kiểm soát bởi người bán nếu phải chịu trách nhiệm về sản phẩm, dịch vụ hàng hóa mà mình bán ra họ còn không biết thì sàn cũng khó theo dõi để có thể nắm chắc khi nào thì họ bán hàng thật, khi nào họ bán hàng giả".

Đẩy mạnh hậu kiểm trong môi trường thương mại số

Số liệu từ Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) cho thấy, gần 75% người dùng Internet tại Việt Nam từng tham gia mua sắm trực tuyến, chủ yếu là các mặt hàng tiêu dùng thiết yếu như thời trang, mỹ phẩm, đồ gia dụng và thiết bị điện tử.

Tuy nhiên, đáng chú ý là có đến 70% trong số đó từng ít nhất một lần mua phải hàng giả. Điều này không chỉ phản ánh lỗ hổng trong hoạt động giám sát mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến niềm tin tiêu dùng và sự phát triển bền vững của thương mại số.

Theo các chuyên gia kinh tế, một thị trường trực tuyến lành mạnh đòi hỏi phải có sự minh bạch từ khâu định danh người bán, truy xuất nguồn gốc sản phẩm, cho tới kiểm soát hậu giao dịch. Quan trọng không kém là việc đảm bảo quyền lợi cho các doanh nghiệp sản xuất hàng thật, tránh để họ bị “vạ lây” bởi sự nhái thương hiệu tràn lan.

Bà Trần Thị Nhị Hà – Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện và Giám sát của Quốc hội – nhấn mạnh vai trò then chốt của công tác hậu kiểm trong môi trường thương mại số:

"Vấn đề hậu kiểm ở đây cũng phải rất là rõ những nội dung cần hậu kiểm. Phải quản lý trên nguy cơ của sản phẩm. Chúng ta cũng cần phải theo dõi được lịch sử thực hiện quy định pháp luật của các doanh nghiệp. Những doanh nghiệp vi phạm nhiều lần chúng ta cần khuyến cáo cho người dân cũng như tăng cường kiểm tra, giám sát".

Bên cạnh nỗ lực từ phía cơ quan chức năng, người tiêu dùng cũng cần thay đổi thói quen tiêu dùng – ưu tiên lựa chọn các đơn vị uy tín, kiểm tra nguồn gốc rõ ràng và không quá tin vào mức giá “hời”. Một thị trường thương mại điện tử phát triển bền vững chỉ có thể tồn tại khi quyền lợi người tiêu dùng được bảo vệ một cách toàn diện, minh bạch và có trách nhiệm./.