Philippines: Lo mất sinh kế, nhiều tài xế phản đối hiện đại hoá xe jeepney

Ông Elmer Cordo, 75 tuổi ,lái xe jeepney trong phần lớn cuộc đời mình. Jeepney được sản xuất ở Philippines và được sử dụng rộng rãi trong giao thông công cộng nhưng ông Cordo lo ngại chính sách loại bỏ những chiếc xe jeepney cũ khiến ông không còn nguồn thu nhập: “Chúng tôi kêu gọi tổng thống ưu tiên người nghèo chứ không phải nước ngoài”. 

Được mệnh danh là “Vua đường phố”, xe jeepney tồn tại từ Thế chiến thứ hai do quân đội Mỹ để lại, nhưng đã được hoán cải để vận chuyển khách. Với các lộ trình dày đặc và chi phí bảo trì thấp, xe jeepney đã trở thành phương tiện di chuyển ưa thích của tầng lớp lao động Philippines.

Tuy nhiên, những chiếc xe jeepney cũng góp phần gây ô nhiễm không khí.

Chính phủ có kế hoạch loại bỏ những chiếc xe jeepney có tuổi đời từ 15 năm trở lên và thay thế chúng bằng những chiếc xe buýt mini nhập khẩu, ít khí thải hơn. Các hợp tác xã sẽ được cấp quyền vận hành đội xe buýt nhỏ mới được mệnh danh là "xe jeepney hiện đại", với chi phí hơn 43.000 USD mỗi đội.

Giá vé khởi điểm cho xe jeepney hiện đại cao hơn 2 peso (0,04 USD) so với giá xe jeepney truyền thống. Phiên bản hiện đại được trang bị điều hòa, chỗ ngồi rộng rãi hơn và các tính năng an ninh như nhiều camera quan sát (CCTV).

Một hợp tác xã hiện đang điều hành một đội xe jeepney hiện đại trả cho chủ sở hữu xe jeepney gần 6 đô la Mỹ một ngày cho mỗi chiếc xe jeepney truyền thống được bán đi để phá bỏ.

Đối với mỗi chiếc xe cũ bị loại, có thể bổ sung bằng một chiếc xe jeepney hiện đại được mua thông qua khoản vay ngân hàng và thanh toán trong vòng 7 năm, với sự trợ cấp của chính phủ khoảng 11%.

Khoản trợ cấp được chuyển thẳng đến hợp tác xã dưới dạng vốn cổ phần của chủ xe jeepney, người chuyển từ vai trò chủ doanh nghiệp nhỏ sang nhà đầu tư.

Một số chủ xe jeepney tự do cũng có thể nhận thêm tiền lương hàng ngày trong hợp tác xã bằng cách trở thành tài xế của một đơn vị xe jeepney hiện đại.

Chủ tịch Hợp tác xã Vận tải Pandacan Edmundo Cadavona cho biết một thỏa thuận tập thể sẽ tốt hơn cho những người điều khiển xe jeepney, vì họ không còn cần phải lo lắng về việc bảo trì phương tiện của mình.

Ông Cadavona cho biết: “Các phương tiện mới an toàn, thoải mái, có máy lạnh và tạo ra ít khí thải hơn với động cơ Euro 4”.

Những người không sở hữu xe jeepney được các hợp tác xã thuê với mức lương cố định hàng ngày, trái ngược với kế hoạch chia sẻ lợi nhuận của xe jeepney truyền thống.

Tuy nhiên, nhiều tài xế xe jeepney truyền thống vẫn hoài nghi vì họ cảm thấy số tiền kiếm được trước kia vẫn nhiều hơn. Các phúc lợi an sinh xã hội của người lái xe jeepney truyền thống được trả một cách tự nguyện, vì thế mà nhiều người đã nghỉ hưu mà không có lương hưu.

Đối với những người sử dụng xe jeepney hiện đại, điều hòa không khí là điểm thu hút chính. Hành khách Wenzy Calubuyan cho biết: “Chiếc xe jeepney hiện đại trên tuyến đường này đi ngang qua nhà chúng tôi. Nó rât thuận tiện. Có máy lạnh. Thật là sảng khoái”.

Cô Calubayan cho biết cô chưa bao giờ đi xe jeepney truyền thống và sẽ không sử dụng phương tiện giao thông công cộng nếu không có phiên bản hiện đại.

Tuy nhiên, hành khách Kaiza Joy Aquino chia sẻ: “Sự chênh lệch giá vé nhỏ giữa xe jeepney hiện đại và xe jeepney truyền thống vẫn gây ảnh hưởng cho người đi làm thường xuyên, đặc biệt là những người có mức lương thấp”.

Bà Aquino cho biết bà lo ngại về những người hưởng mức lương tối thiểu và công nhân của các công ty siêu nhỏ, những người đôi khi kiếm được dưới mức lương tối thiểu: “Ở các thành phố, bạn đi nhiều chuyến xe jeep để đến nơi cần tới. Do đó, việc tăng giá vé khiến bạn ngày càng chồng chất nỗi lo”.

Trong khi đó, những người điều hành xe jeepney quy mô nhỏ cho biết họ đang bối rối không biết làm thế nào để thành lập hợp tác xã vì họ nhận được rất ít sự hỗ trợ và thông tin từ chính phủ. Họ cũng sợ mất tiền vào tay các hợp tác xã tham nhũng hoặc quản lý yếu kém.

Một nhà điều hành cho biết: “Những chiếc xe jeepney hiện đại sẽ thuộc sở hữu của hợp tác xã chứ không phải của chúng tôi. Chúng tôi chỉ là nhân viên nên chúng tôi không thích chương trình này”.

Một chủ xe jeepney cho biết: “Nếu tôi không có lựa chọn nào khác và buộc phải từ bỏ công việc kinh doanh nhỏ của mình, tôi sẽ tham gia một hợp tác xã để có đủ tiền cho con đi học”.

Bên cạnh đó, những người lao động lớn tuổi, chẳng hạn như ông Cordero, người không có lương hưu và phải trả tiền thuê nhà và tiền ăn hàng ngày, cho biết họ khó có thể được các hợp tác xã thuê do tuổi tác của họ.

Một tài xế cho biết: “Nếu họ loại bỏ xe jeepney, nhiều người sẽ mất sinh kế và chết đói. Nhiều tài xế đã từ 40 đến 70 tuổi.”