Mở rộng diện bao phủ BHXH bắt buộc

Dự thảo Nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật BHXH về BHXH bắt buộc gồm 7 chương, 44 điều: Những quy định chung; Đăng ký tham gia và quản lý thu, đóng BHXH bắt buộc; Chế độ BHXH bắt buộc; Chế độ đối với người lao động không đủ điều kiện hưởng lương hưu và chưa đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội; Chế độ hưu trí, tử tuất đối với người lao động trong trường hợp người sử dụng lao động không còn khả năng đóng; Quy định chuyển tiếp; Điều khoản thi hành.

Đáng chú ý, dự thảo Nghị định đề xuất đối tượng tham gia BHXH bắt buộc là người lao động theo quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều 2 của Luật BHXH, gồm: người làm việc theo hợp đồng lao động có thời hạn từ đủ 1 tháng trở lên; cán bộ, công chức, viên chức; lực lượng vũ trang; người lao động đi làm việc ở nước ngoài; v…v…; đồng thời bổ sung đối tượng là chủ hộ kinh doanh; người hoạt động không chuyên trách cấp xã; người quản lý doanh nghiệp, hợp tác xã không hưởng tiền lương.

 Với chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh, dự thảo Nghị định đề xuất 2 phương án. Phương án 1:

- Chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh nộp thuế theo phương pháp kê khai.

- Chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh không thuộc đối tượng quy định tại điểm a khoản này mà có đề nghị tham gia BHXH bắt buộc.

Phương án 2: Chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh và có đề nghị tham gia BHXH bắt buộc.

Mức đóng, phương thức và thời hạn đóng BHXH bắt buộc của người lao động, người sử dụng lao động thực hiện theo quy định tại Điều 33 và Điều 34 của Luật BHXH.

Dự thảo nêu rõ, đối tượng quy định tại điểm k khoản 1 Điều 2 của Luật BHXH không làm việc và không hưởng phụ cấp từ 14 ngày làm việc trở lên trong tháng thì người lao động và người sử dụng lao động không phải đóng BHXH tháng đó.

Tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc là tiền lương tháng, bao gồm mức lương theo công việc hoặc chức danh, phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác.

Đối với người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, ở thôn, tổ dân phố, tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc là mức phụ cấp hằng tháng. Trường hợp mức phụ cấp này thấp hơn tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc thấp nhất thì tính theo mức thấp nhất này.

Trường hợp tiền lương ghi trong hợp đồng lao động và tiền lương trả cho người lao động bằng ngoại tệ thì tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc được tính bằng đồng Việt Nam theo tỷ giá giao dịch bình quân trên thị trường ngoại tệ liên ngân hàng do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam công bố.

Dự thảo Nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật BHXH về BHXH bắt buộc đang được Bộ LĐ-TB&XH tiếp tục chỉnh lý, hoàn thiện trước khi trình Chính phủ xem xét, ban hành.

CẦN QUY ĐỊNH MỨC ĐÓNG KHÔNG THẤP HƠN 70% TỔNG THU NHẬP TIỀN LƯƠNG

Các đề xuất về đối tượng tham gia, mức đóng, thời hạn đóng BHXH bắt buộc được đề cập trong dự thảo Nghị định liệu có phù hợp? PV VOV Giao thông có cuộc trao đổi với TS Bùi Sỹ Lợi, Nguyên Phó chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội về nội dung này.

PV: Ông có đánh giá thế nào về các nội dung đáng chú ý trong dự thảo Nghị định?

TS Bùi Sỹ Lợi: Nghị định này phải đảm bảo hướng dẫn theo đúng tinh thần của pháp luật BHXH, đảm bảo nguyên tắc có đóng có hưởng, đóng cao hưởng cao và đóng thấp hưởng thấp. Và quan trọng hơn nữa là phải đảm bảo khả năng tham gia BHXH của người lao động; đồng thời đảm bảo sự thống nhất, đồng bộ, công khai, minh bạch để mọi người đều rõ ràng thực hiện.

Về đối tượng, dự thảo hướng dẫn rất là cụ thể, nhưng có lẽ người lao động cũng rất khó hiểu. Thế nên, theo tôi có thể khái quát về đối tượng tham gia BHXH bắt buộc bao gồm toàn bộ người lao động đang tham gia lao động, có thu nhập về tiền lương, tiền công, có thời hạn tham gia hợp đồng lao động hoặc hợp đồng bằng miệng từ 1 tháng trở lên.

Luật BHXH sửa đổi lần này có bổ sung một đối tượng tham gia BHXH bắt buộc là chủ hộ kinh doanh của các hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh, tại điểm m khoản 1 Điều 2 của Luật BHXH. Theo tôi nên quy định tất cả chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh đều phải tham gia bắt buộc cả, không nên chia thành 2 phương án, vì mục tiêu của chúng ta là BHXH phải tiến tới bao phủ toàn dân.

Chúng ta phải lấy tinh thần của Bảo hiểm Y tế (BHYT) toàn dân. Trước đây cũng là tự nguyện, sau đó chúng ta bắt buộc bằng cách hộ gia đình tham gia BHYT bắt buộc, cho nên bao phủ toàn dân rất nhanh.

Thứ hai là về mức đóng, khu vực nhà nước thì rất cụ thể, chúng ta không phải bàn cãi ở đây, đó là nhà nước đóng 8%, người lao động 14% trên mức lương (trừ tiền thưởng). Nhưng mà riêng khu vực tư nhân thì cần phải quy định mức đóng BHXH bắt buộc là toàn bộ tiền lương tháng, bao gồm lương công việc, chức danh, phụ cấp và phụ cấp có tính chất lương. Còn các khoản bổ sung khác, nếu không liên quan phụ cấp cho các công việc tạo ra năng suất lao động và không cụ thể hơn, thì theo tôi không nên quy định, gây phức tạp, khó thực hiện.

Tôi cho rằng chỉ cần quy định mức đóng BHXH không thấp hơn 70% tổng thu nhập tiền lương, thế là đầy đủ.

Thứ ba là cán bộ bán chuyên trách ở xã, phường, thị trấn, thôn phố, theo tôi chỉ cần căn cứ vào mức phụ cấp hàng tháng bao nhiêu thì chúng ta đóng BHXH bắt buộc trên mức đó. Bởi vì chúng ta không còn lương cơ sở nữa và hiện nay mức phụ cấp đều nâng cao lên rồi.

Về thời hạn đóng, theo tôi là thời hạn đóng là linh hoạt, có thể đóng hàng tháng, hàng quý nếu mà sản phẩm đó theo chu kỳ, và như lâu nay chúng ta làm hoàn toàn có thể thực hiện tốt.

PV: Ông có kỳ vọng gì vào dự thảo Nghị định này?

TS Bùi Sỹ Lợi: Nếu Nghị định ban hành mà chúng ta lấy ý kiến được đầy đủ nhân dân và Nghị định này đúng tinh thần của pháp luật thì nó chính là nền tảng để chúng ta thực hiện tốt chính sách pháp luật về BHXH và mở rộng được đối tượng tham gia.

Mục tiêu của chúng ta là bao phủ toàn dân, cho nên cần phải nâng cao được mức đóng để làm cơ sở nâng cao mức lương hưu. Người ta đóng ở mức cao thì khi về hưu lương sẽ cao hơn, tránh tình trạng bây giờ khi về hưu có những người lương rất thấp, không đủ sống.

BHXH toàn dân theo quan điểm của Đảng trong Nghị quyết 28 Trung ương về cải cách chính sách BHXH là để thực hiện chính sách an sinh xã hội, không để ai bị bỏ lại phía sau. Cho nên Nghị định ra đời có ý nghĩa vô cùng quan trọng, đúng thời điểm hiệu lực của luật, không bị vướng mắc và chúng ta tổ chức thực hiện được ngay.

PV: Xin cảm ơn ông! 

TÁC ĐỘNG XÃ HỘI RẤT LỚN

Dự thảo Nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật BHXH về BHXH bắt buộc sẽ có tác động xã hội thế nào nếu được ban hành? PVVOV Giao thông phỏng vấn PGS. TS. Nguyễn Văn Định, Nguyên Trưởng Khoa Bảo hiểm, Trường đại học Kinh tế quốc dân về nội dung này.

PV: Ông có đánh giá thế nào về sự cần thiết ban hành dự thảo Nghị định này?

PGS. TS Nguyễn Văn Định: Thứ nhất, nó giúp cho các đối tượng tham gia BHXH bắt buộc hiểu rõ, hiểu đúng những nội dung cụ thể của Luật BHXH mới được Quốc hội thông qua tại kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XV.

Thứ hai, giúp việc tuyên truyền, phổ biến chính sách pháp luật về BHXH được dễ dàng, thuận lợi và chuẩn xác.

Thứ ba, Luật BHXH năm 2024 có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, như vậy thời gian cận kề rồi. Vì thế, nếu không có một nghị định hướng dẫn thì hành thì sẽ rất bất cập, cơ quan BHXH các cấp sẽ rất khó triển khai.

Thứ tư, Luật BHXH mới đã đề cập nhiều nội dung quan trọng và có nhiều điểm mới so với Luật BHXH năm 2014 như đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, mức đóng BHXH bắt buộc, thời gian đóng và phương thương đóng,… Những nội dung này được giao cho Chính phủ quy định, cho nên việc Chính phủ ban hành dự thảo Nghị định này theo tôi là rất cần thiết và có tính cấp bách.

Theo tôi, những nội dung được đề cập trong dự thảo Nghị định khá rõ ràng, cụ thể và phù hợp thực tế hiện nay. Chẳng hạn, Nghị định đề xuất các phương án quy định đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, một là ngày càng mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, hai là đúng định hướng phát triển chính sách của Đảng và Nhà nước.

Thứ hai, mức đóng, thời gian đóng BHXH bắt buộc cũng được quy định rõ ràng hơn trên cơ sở tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc, gồm cả tiền lương tháng theo công việc, theo chức danh của những người tham gia BHXH bắt buộc. Đồng thời còn bao gồm cả phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác. Quy định này đã bao quát được khá toàn diện thu nhập của người lao động làm căn cứ xác định mức đóng BHXH bắt buộc.

PV: Theo ông dự thảo Nghị định này nếu được ban hành thì sẽ có tác động thế nào đến người dân và cơ quan quản lý khi triển khai Luật BHXH?

PGS. TS Nguyễn Văn Định: Dự thảo này nếu được ban hành thì sẽ có tác động xã hội rất lớn. Một là trực tiếp góp phần mở rộng diện bao phủ của BHXH một cách bền vững nhờ yếu tố bắt buộc, giúp mở rộng diện bao phủ của an sinh xã hội, từng bước đảm bảo an sinh xã hội quốc gia được nhanh chóng và bền vững hơn.

Hai là giúp cơ quan BHXH các cấp có cơ sở và nhanh chóng triển khai Luật BHXH, từ đó giúp cho luật này nhanh chóng đi vào cuộc sống.

Ba là cụ thể hóa nhiều nội dung cần phải thống nhất triển khai BHXH bắt buộc, giúp các đối tượng tham gia BHXH bắt buộc dễ dàng hiểu, hiểu đúng các nội dung quan trọng của luật. Từ đó giúp công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách pháp luật BHXH dễ dàng và thuận lợi hơn.

PV: Xin cảm ơn ông!

Theo BHXH Việt Nam, tính đến tháng 9/2024, số người tham gia BHXH trên cả nước ước đạt hơn 19 triệu, tăng 9,9% so với cùng kỳ năm 2023; trong đó, BHXH bắt buộc là hơn 17 triệu người, tăng 7,25%. Tuy nhiên, so với con số hơn 52 triệu người lao động thì số lượng người tham gia BHXH bắt buộc còn hạn chế, cần thiết mở rộng diện bao phủ để đảm bảo an sinh xã hội, bảo vệ người lao động lâu dài trước các rủi ro về sức khỏe, tai nạn và tuổi già, đồng thời thúc đẩy sự phát triển bền vững của nền kinh tế.

Do vậy, việc xây dựng Nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật BHXH về BHXH bắt buộc là cần thiết để thể chế hóa các quan điểm, định hướng, nội dung cải cách trong các văn kiện, nghị quyết của Đảng và Nhà nước; phát triển hệ thống BHXH theo hướng đa dạng, linh hoạt, đa tầng, hiện đại, hội nhập quốc tế, tiến tới bao phủ BHXH đối với toàn bộ lực lượng lao động.

Bạn kỳ vọng gì vào dự thảo Nghị định này? Nếu dự thảo Nghị định được ban hành thì sẽ có những tác động xã hội như thế nào? Mời các bạn cùng chia sẻ ý kiến, đóng góp cho dự thảo qua hotline: 024.37.91.91.91, fanpage VOV Giao thông.

---

Đừng quên đón nghe và tương tác với “Dự thảo trên tay” khung giờ FM91 chiều thứ Hai, thứ Tư và thứ Bảy hàng tuần trên FM 91MHz, vovgiaothong.vn, hoặc trên các nền tảng podcast dành cho di động: Spotify, Apple Podcast.