Miễn, giảm giá vé xe buýt: Nên hay không?

Số liệu thống kê từ Bộ GTVT Mỹ cho thấy, năm 2020 đã có 5,97 tỷ chuyến đi bằng phương tiện công cộng, trong đó xe buýt phổ biến nhất. Con số này dù lớn nhưng thực tế là vẫn thấp hơn năm 2019 do ảnh hưởng bởi đại dịch COVID-19. Năm 2019, toàn nước Mỹ có tổng cộng 9,9 tỷ lượt dùng giao thông công cộng.

Do đó, nhằm mục đích thúc đẩy người dân sử dụng lại phương tiện giao thông công cộng, giảm số lần đi lại bằng phương tiện cá nhân cũng như giảm khí thải carbon, nhiều thành phố đang thử nghiệm loại bỏ thu phí giao thông công cộng.

Ông Yonah Freemark, chuyên gia của Trung tâm Chính sách Cộng đồng và Nhà ở đô thị Mỹ chia sẻ: 

“Có nhiều lí do để các thành phố thực hiện miễn giảm giá vé. Trong suốt thời gian đại dịch, nhiều thành phố muốn đảm bảo chất lượng dịch vụ giao thông công cộng trong khi hành khách không cần phải tiếp xúc với tài xế, do đó họ miễn phí tiền xe buýt. Nhờ đó mà họ nhận ra rằng việc loại bỏ giá vé xe buýt là hoàn toàn có thể thực hiện được. Trong khi một số nơi khác thì tìm giải pháp để giao thông công cộng có thể dễ dàng tiếp cận bởi toàn bộ người dân.”

Theo đó, nhiều thành phố như Kansas, Richmond, Alexandria ,Virginia v.v… đang thử nghiệm giảm giá vé giao thông công cộng. Trong khi TP Denver sẽ giảm giá vé trên toàn hệ thống, thì TP Boston đang thí điểm miễn phí tại 3 tuyến xe buýt, còn TP New York thì thử nghiệm miễn phí trên 5 tuyến.

Việc giảm hoặc loại bỏ giá vé xe buýt còn nhằm giảm gánh nặng chi phí với một số người dân. Một vài người dân tại TP Washington D.C chia sẻ:

“Tôi không có nhiều tiền. Do đó tôi phải cân nhắc chi phí kể cả khi đi lại bằng xe buýt. Việc miễn phí vé sẽ giúp tôi bớt đi phần nào gánh nặng về kinh tế”.

“Tôi đi lại bằng xe buýt rất nhiều nên nếu loại bỏ giá vé, tôi sẽ tiết kiệm được khoảng 200 đô-la mỗi tháng. Chừng đó là rất nhiều tiền”.

Tuy nhiên, miễn giảm tiền dịch vụ giao thông công cộng đồng nghĩa với việc thành phố hay quốc gia thực hiện kế hoạch này sẽ phải tự chi tiền vận hành hệ thống hay bảo dưỡng, sửa chữa phương tiện. Ví dụ như tại Washington, kế hoạch miễn phí tiền vé xe buýt sẽ tiêu tốn của thành phố khoảng 42 triệu đô la mỗi năm.

Một số chuyên gia lại cho rằng, loại bỏ giá vé xe buýt không phải là phương án hiệu quả để giải quyết vấn đề ùn tắc. Việc giảm giá vé cũng không khiến các phương tiện công cộng vẫn hành nhanh hơn, môi trường vệ sinh đảm bảo hơn.

Thay vào đó, cải thiện hạ tầng và chất lượng dịch vụ công cộng mới là giải pháp đem lại hiệu quả. Một cuộc khảo sát được thực hiện bởi Transit Center cho thấy với những người có mức thu nhập dưới 35 nghìn đô-la/năm thì tần suất chuyến, độ an toàn là những thứ được ưu tiên hơn là giá vé.

Mặt khác, vé tàu xe còn là nguồn thu để các cơ quan, ban ngành chức năng về GTVT hoạt động. Theo Hiệp hội Giao thông Công cộng Mỹ, giá vé chiếm trung bình 12,5% chi phí hoạt động của các cơ quan chức năng có liên quan vào năm 2021, giảm từ 31,4% vào năm 2019. Do đó, khi miễn giảm giá vé, các cơ quan này buộc phải tìm nguồn thu khác.

Như với thành phố Washington D.C, ban đầu lên kế hoạch loại bỏ giá vé trên toàn tuyến bắt đầu từ mùa hè năm nay nhưng sau đó đã hoãn lại do thiếu hụt ngân sách. Nếu kế hoạch được triển khai, Washington D.C sẽ đối mặt với khoản thâm hụt 750 triệu đô-la Mỹ vào năm 2025.

Cũng là thành phố đang áp dụng chính sách miễn giá vé, nhưng vào năm 2024 tới, TP Kansas sẽ phải quyết định tiếp tục miễn phí hay áp dụng chính sách giá vé mới khi tiền quỹ liên bang đã cạn kiệt.

Theo ông Yonah Freemark, chuyên gia của Trung tâm Chính sách Cộng đồng và Nhà ở đô thị Mỹ, dù không được lợi về mặt doanh thu, nhưng chính sách miễn giá vé là thứ mà các TP vẫn nên duy trì:

“Những người được hưởng lợi lớn nhất từ chính sách này là người dân, đặc biệt là những người đang sinh sống ở vùng ngoại ô của thành phố. Dù thành phố sẽ không được hưởng lợi về doanh thu, nhưng chính sách này đem lại sự cải thiện về chất lượng sống cho người dân”.

Còn tại Việt Nam, dù chưa có chính sách miễn giảm giá vé giao thông công cộng cho toàn bộ người dân, nhưng chúng ta đã có chính sách miễn giảm vé xe buýt dành cho một số đối tượng như người khuyết tật nặng, hay giảm giá vé cho các đối tượng chính sách xã hội như bà mẹ Việt Nam anh hùng, người hoạt động cách mạng trước Tổng khởi nghĩa 19/8/1945, người trên 60 tuổi.

Bên cạnh đó, việc tăng sức hấp dẫn, tiện lợi và chất lượng dịch vụ khi sử dụng giao thông công cộng hiện nay cũng đang được Nhà nước và các doanh nghiệp quan tâm, chú ý bởi theo người dân và nhiều chuyên gia, chất lượng phương tiện, chất lượng phục vụ trên xe, đến chất lượng chuyến đi vẫn là những vấn đề mà hệ thống giao thông công cộng ở Việt Nam, trong đó tiêu biểu là xe buýt, cần phải cải thiện.