Hạ tầng cho xe đạp: Khoảng trống lớn từ quy chuẩn đến thực tiễn

Từ nhiều năm nay, thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam đã liên tục mở rộng thêm nhiều tuyến phố dành cho xe đạp, giải quyết cơ bản tình trạng ùn tắc giao thông và ô nhiễm môi trường.

Ông Tống Quốc Hưng, Trưởng phòng Văn hóa thông tin, du lịch, TP. Hội An cho biết, so với các đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM, Hội An có lợi thế diện tích nhỏ nên dễ dàng thực hiện các dự án thúc đẩy xe đạp. Hiện thành phố cũng đang xây dựng 3 bãi đỗ ô tô trên 30 chỗ nằm phía bên ngoài thành phố, du khách sẽ phải dùng phương tiện trung chuyển như xe đạp để vào tham quan khu phố cổ.

Ông Hưng cho biết, trong quá trình triển khai dưới cơ sở gặp nhiều khó khăn, do có sự đan xen giữa các loại quy định khác nhau, Thứ hai, diện tích Hội An nhỏ nên trên các tuyến đường, khi kẻ vạch ưu tiên  cho xe đạp người đi bộ đôi khi đi chung với xe máy

Vấn đề về giá thuê mặt bằng làm các bãi đỗ xe đạp là khó khăn mà thành phố Huế đang gặp phải khi triển khai thí điểm, ông Lê Hữu Phúc, Trưởng Bộ phận Quy hoạch Phòng Quản lý Đô thị UBND TP Huế cho biết hiện nay chưa có quy định pháp lý về cho thuê mặt bằng làm chỗ đỗ xe.

Ví dụ như, sử dụng 1 phần đất trong công viên thì phải thuê. Nếu áp tiền thuê đất theo đất thương mại dịch vụ, vì đất hạ tầng chưa có quy định về giá cho thuê do đó đất cho bãi đỗ xe, điểm đỗ xe giá rất cao.

Từ thực tế triển khai các dự án xe đạp công cộng tại nhiều đô thị, đại diện Tập đoàn Trí Nam ghi nhận, số lượng người thuê xe đạp sử dụng có xu hướng tăng. Tuy nhiên, đơn vị này gặp khó khăn khi tìm kiếm vị trí đặt trạm xe đạp ngay cả khi khu vực đó thường xuyên làm nơi tụ tập của xe ba gác, xe ôm do vướng những quy định hiện hành.

Đơn cử, Thông tư 04/2008 có quy định cấm không cho sử dụng vỉa hè ở phía trước các cơ quan nhà nước để làm trạm đỗ xe. Bản thân Tập đoàn Trí Nam cũng gặp khó khăn trong việc tìm kiếm vị trí đặt trạm xe, đơn cử như tại Hà Nội, phía nhà ga đường vành đai 3 của tuyến đường sắt, metro, Đại học khoa học tự nhiên, quận Thanh Xuân, Hà Nội, vỉa hè khoảng 6m, rất rộng, nhưng dù đơn vị chỉ xin không gian có chiều dài 15m chiều rộng 2m làm chỗ đỗ xe cho khoảng 15-17 xe đạp phục vụ người dân nhưng cũng không được.

Ông Tạ Quang Vinh, Cục trưởng Cục Hạ tầng, Bộ Xây Dựng nhấn mạnh vai trò quan trọng của hạ tầng giao thông đối với phát triển hệ thống xe đạp. Ông Vinh cho biết,  từ năm 1983, Việt Nam đã ban hành các tiêu chuẩn về bố trí, thiết kế đường dành cho xe đạp.

Ngoài ra, Việt Nam cũng đã ban hành Quy chuẩn 07, Tiêu chuẩn 13592:2022, Thông tư 04 Hướng dẫn đường cho xe đạp và được sửa đổi thành Thông tư 06 năm 2009.

Theo ông Vinh, hệ thống pháp luật cũng như các Thông tư hướng dẫn cụ thể chi tiết về thiết kế làn đường dành cho người đi bộ đã rất đầy đủ và chi tiết, không còn khoảng trống. Hàng năm, Cục Hạ tầng kỹ thuật vẫn phải rà soát hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn để phù hợp với những công nghệ mới.

Ngày 29/5, Cục Hạ tầng Kỹ thuật, Bộ Xây dựng với sự hỗ trợ của Tổ chức hợp tác Quốc tế Đức (GIZ), Viện Tài nguyên Thế giới (WRI) và Tổ chức HealthBridge ra mắt cuốn sách Hướng dẫn Thiết kế đường dành cho xe đạp trong đô thị.

Các đô thị của Việt Nam có tốc độ đô thị hóa tăng nhanh, dự báo đến 2025, dân số đô thị chiếm tới 50%. Điều này gây áp lực lớn lên hạ tầng giao thông, gia tăng tình trạng ùn tắc, tai nạn giao thông và ô nhiễm môi trường.

Bà Nguyễn Thị An, Giám đốc Quốc gia của HealthBridge Việt Nam cho biết: “Với vai trò là một phương tiện giao thông bền vững, xe đạp không những giảm ô nhiễm và giảm thiểu lượng khí thải ra môi trường mà còn mang đến niềm vui, cải thiện sức khỏe, nâng cao tính bình đẳng trong tham gia giao thông cho mọi người. Phát triển cơ sở hạ tầng xe đạp nên được coi là một trong các nội dung cơ bản hướng đến việc phát triển thành phố trở nên đáng sống, an toàn và bền vững hơn”.

Xây dựng và triển khai cơ sở hạ tầng dành cho xe đạp phối hợp với các dự án giao thông công cộng khác sẽ nâng cao hiệu quả của hệ thống giao thông và tối đa hóa lợi ích từ các khoản đầu tư.

“Chúng tôi khuyến khích người làm quy hoạch đô thị và thiết kế đô thị, kỹ sư đường bộ và các đơn vị và cán bộ làm công tác quản lý đô thị, sử dụng hướng dẫn này như một tài liệu tham khảo khi xây dựng và triển khai dự án. Hướng dẫn này cung cấp các giải pháp kỹ thuật trên cả phương diện lý thuyết và thực tế cho các vấn đề hạ tầng xe đạp, phù hợp với tiêu chuẩn 13592:2022 Đường đô thị - Yêu cầu thiết kế tại Việt Nam mới được ban hành ” - Ông Vinh nói thêm.

Hướng dẫn bao gồm các đề xuất trên phạm vi rộng, tập trung vào 5 lĩnh vực hành động chính: Thiết kế đường và làn đường dành cho xe đạp, Thiết kế nút giao thông khi có xe đạp lưu thông qua nút, Thiết kế nhằm giảm thiểu xung đột, Tín hiệu giao thông, vạch kẻ đường và biển báo giao thông, và Công trình phụ trợ.

Hướng dẫn đưa ra các giải pháp thiết kế hạ tầng giúp người đi xe đạp an toàn và thuận tiện nhằm thúc đẩy xe đạp trở thành phương tiện di chuyển hàng ngày, phù hợp với mọi lứa tuổi và phục vụ cho nhiều mục đích khác nhau.

Nhiều chuyên gia cho rằng, khuyến khích người dân sử dụng phương tiện xe đạp, không chỉ giúp đảm bảo sự kết nối liên tục giữa các loại hình phương tiện khác nhau, giảm số lượng phương tiện cá nhân và giảm ô nhiễm môi trường.

Ông Daniel Herrmann, Cố vấn trưởng Dự án “Hỗ trợ Việt Nam Thực hiện Thỏa thuận Paris, Giai đoạn II” (VN-SIPA II), GIZ nhấn mạnh: “Ưu tiên sử dụng xe đạp làm phương tiện giao thông hàng ngày là một chiến lược hiệu quả với chi phí thấp, giúp các thành phố đạt được mục tiêu tăng trưởng xanh và góp phần thực hiện cam kết quốc gia của Việt Nam về việc đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050”.

Bà Retno Wihanesta, Chủ nhiệm Chương trình Quy hoạch giao thông đô thị, văn phòng WRI tại Indonesia cho biết, xe đạp là một phương tiện giao thông chi phí thấp, đồng thời mang lại sức khỏe cho người sử dụng và thân thiện với môi trường.

Hướng dẫn kỹ thuật đặt ra nền tảng để các thành phố có thể trở nên đáng sống hơn bằng việc cải thiện độ an toàn và khả năng dễ tiếp cận của giao thông xe đạp.

Đây là một sáng kiến quan trọng, và chúng tôi cho rằng hướng dẫn này có thể truyền cảm hứng cho những thành phố khác tại châu Á nói riêng và trên thế giới nói chung, về phát triển cơ sở hạ tầng thân thiện với xe đạp, thúc đẩy phát triển đô thị bền vững, phù hợp với tất cả người dân trong tương lai.