Giảm đuối nước trẻ em cần phân định rõ trách nhiệm

Gánh nặng kinh tế do đuối nước ở trẻ em lên đến hơn 15.000 tỷ đồng

Đuối nước trẻ em không chỉ gây thiệt hại về người mà còn gây ra những gánh nặng về kinh tế đối với các hộ gia đình, các địa phương và nền kinh tế.

Với thiệt hại ước tính lên tới 15.000 tỷ đồng mỗi năm và giá trị thu nhập trọn đời của một trẻ em bị mất đi tương đương khoảng 8 tỷ đồng nếu bị tử vong do đuối nước, việc tìm kiếm những giải pháp giảm thiểu tình trạng đuối nước ở trẻ em là một ưu tiên cấp bách.

Nghệ An  giảm hơn 10 ca đuối nước/năm

Là một địa phương có nhiều sông ngòi và thường xuyên đối mặt với thời tiết khắc nghiệt, mưa bão, giai đoạn 2015-2020, Nghệ An là một trong những địa phương có tỷ lệ tai nạn đuối nước cao nhất cả nước với tỷ lệ 11,6%, cao hơn gần 2% so với mức bình quân của cả nước.

Tuy nhiên, trong những năm gần đây, Nghệ An đã có những chuyển biến tích cực và ấn tượng trong nỗ lực giảm tỷ lệ tử vong do đuối nước, giảm từ mức 45-50 trẻ/ năm xuống còn khoảng 35-38 trẻ tử vong do đuối nước mỗi năm.

Ông Nguyễn Văn Nam, Phó Giám đốc Sở Y tế tỉnh Nghệ An cho biết, giai đoạn này, địa phương đã thực hiện nhiều giải pháp:

"Giai đoạn 2021-2025, tỉnh đã triển khai nhiều biện pháp, phối hợp liên ngành rồi phối hợp đồng bộ giữa các tổ chức, địa phương gia đình, nhà trường, xây dựng các mô hình nhà trường gia đình an toàn thân thiện và triển khai rất nhiều chương trình kế hoạch, hợp tác.

Đặc biệt phải nói rằng là từ năm 2024, cùng với Cục bà mẹ trẻ em, thuộc Bộ Lao động Thương binh xã hội trước đây và tổ chức CTFK của Hoa Kỳ đã tài trợ cho địa phương chương trình dạy bơi miễn phí và đào tạo các kỹ năng phòng chống đuối nước cho trẻ em tại địa bàn 16 xã của 4 huyện cũ. Điều này đã làm thay đổi tỷ lệ trẻ đuối nước hàng năm. Và chúng tôi sẽ tiếp tục giảm  tỷ lệ này".

Phát biểu tại Hội thảo tổng kết Chương trình phòng, chống đuối nước trẻ em giai đoạn 2018-2025 được tổ chức mới đây tại Hà Nội, Thứ trưởng Bộ Y tế, PGS.TS. Nguyễn Tri Thức đánh giá cao về tính hiệu quả của chương trình này:

"Qua 8 năm, Chương trình phòng chống đuối nước trẻ em tại Việt Nam đã được đạt được rất nhiều thành quả to lớn. Đó là tăng số trẻ em biết bơi an toàn, tăng năng lực của thầy giáo, đội ngũ giáo viên dậy bơi và trang bị các hồ bơi đúng tiêu chuẩn ở 15 tỉnh thành (trước sáp nhập).

Đặc biệt, sau 8 năm, Việt Nam đã giảm được 16% tỷ suất tử vong do đuối nước ở trẻ em. Đây là một kết quả rất đáng trân trọng và thể hiện sự nỗ lực rất lớn của nhiều bộ ngành: từ y tế, giáo dục, công an và các khối đoàn thể mà thuộc mặt trận Tổ quốc hiện nay".

Với kinh phí khoảng 30 tỷ đồng, chương trình dạy bơi an toàn và kỹ năng sinh tồn cho trẻ em đã giúp khoảng 63 nghìn trẻ được dậy bơi an toàn và 30 nghìn cha mẹ, thầy cô giáo được tiếp cận các hướng dẫn về phòng chống đuối nước.

Một số học sinh phấn khởi sau khi đã hoàn thành khóa học bơi: 

"Tham gia học bơi con cảm thấy rất tự tin. Học bơi cho con sức khỏe và có kỹ năng không bị đuối nước. Con và các bạn được các thầy cô hướng dẫn các kỹ năng bơi và thực hành vui lắm”.

"Em được học vận động trước khi bơi và cách để không bị đuối nước. Khi gặp bạn bị đuối nước thì em sẽ gọi người lớn giúp. Nếu không có người lớn thì em dùng các vật dụng có thể nổi lên để cứu bạn”.

Chị Nguyễn Hải My, một phụ huynh ở Hà Nội có con tham gia chương trình can thiệp bơi an toàn, bày tỏ:

"Tôi mong muốn chương trình  nhân rộng để cho nhiều học sinh có cơ hội rèn luyện kỹ năng bơi. Tôi cũng mong có thêm nhiều bể bơi vớichi phí phù hợp hơn đối với các gia đình, các con có thêm môi trường để học hỏi, tập luyện, rèn luyện kỹ năng hơn".

Huy động nguồn lực xã hội hóa cho chương trình dạy bơi an toàn

Từ năm 2026, nhà tài trợ chương trình dạy bơi an toàn sẽ rút khỏi dự án, PGS.TS Phạm Việt Cường, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Chính sách và Phòng chống Chấn thương, Đại học Y tế công cộng cho rằng, với tiền đề và những kết quả mà Việt Nam đã đạt được, cũng như mô hình triển khai đã được xây dựng và chuyển giao cho các đối tác trong nước, Việt Nam cần lưu ý một số điểm:

"Việc quan trọng bây giờ là đối với những tỉnh đã triển khai chương trình sẽ tiếp tục duy trì dạy bơi an toàn cho trẻ trên cơ sở vật chất và nguồn giáo viên sẵn có.

Thông qua các cơ chế mà đã được đề cập trong quyết định của Thủ tướng về chương trình dạy bơi, các địa phương cũng có thể xây dựng và vận dụng các nguồn hỗ trợ khác nhau để duy trì chương trình.

Bên cạnh đó, chúng ta cũng nên suy nghĩ và bắt đầu thực hiện đồng chi trả hoặc có sự đóng góp xã hội hóa sẽ góp phần duy trì, mở rộng chương trình, tăng hiệu quả bao phủ".

Thượng tá Đoàn Văn Quỳnh, Phó trưởng phòng V, Cục Cảnh sát phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ của Bộ Công an cho biết, trong năm 2025 đã có những chuyển biến tích cực trong công tác phòng chống đuối nước trẻ em tại Việt Nam, nổi bật với con số tử vong giảm hơn 30% so với năm trước.

Để phát huy kết quả này trong thời gian tới, Thượng tá Đoàn Văn Quỳnh cho rằng cần có sự phân định trách nhiệm rõ ràng giữa các cơ quan quan liên quan, nhưng vẫn cần có một đơn vị đứng ra chủ trì, giám sát thường xuyên và đôn đốc các bên cùng thực hiện:

"Xét về ngành dọc đến ủy ban nhân cấp xã đến về đến cấp cơ sở - cấp gần dân nhất cần phải cụ thể hóa thành một cái kế hoạch tổng thể chung của xã, sau đó giao nhiệm vụ cho từng nhóm: lực lượng công an, lực lượng dân phòng, các trưởng thôn, tổ trưởng dân phố  và lực lượng y tế ở xã, giáo dục ở xã và phải  có sự phối hợp đồng bộ, tránh trồng chéo, tránh bỏ lọt. Việc  thường xuyên giám sát, cảnh báo, nhắc nhở trẻ em và thông qua các cái biện pháp phòng ngừa, biển cấm, biển cảnh báo đặc biệt ở các ao hồ, sông tự nhiên…"

Giai đoạn 2021-2025, ngành giáo dục triển khai chương trình dậy bơi an toàn trong trường học nhưng nhiều trường còn đang rất loay hoay do gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là thiếu về cơ sở vật chất. Hiện nay mới có 9% tổng số các nhà trường có bể bơi.

Theo TS Nguyễn Nho Huy, Phó Vụ trưởng Vụ học sinh sinh viên, Bộ Giáo dục và đào tạo, tính đến năm 2024, tỷ lệ học sinh biết bơi mới đạt tỷ lệ 40%, trong đó ở cấp tiểu học mới đạt 38%, chưa đạt được mục tiêu 50% theo quyết định 1248 của Thủ tướng Chính phủ giao cho ngành giáo dục.

Nhằm tăng tỷ lệ học sinh được học bơi an toàn, vừa qua, Bộ Giáo dục và đào đạo đã phê duyệt chương trình và tài liệu dạy bơi an toàn thực hiện đồng bộ, thống nhất trên toàn quốc, TS Nguyễn Nho Huy đề xuất:

"Thứ nhất, các địa phương vẫn tăng cường các nguồn lực từ các chương trình mục tiêu quốc gia tăng cường trang bị xây dựng, bổ sung các bể bơi ở trong trường học. Thứ hai, những trường không phát huy hiệu quả được bể bơi ở trong nhà trường, chúng ta có thể đầu tư bể bơi ở cộng đồng dân cư."

Từ phân tích hiệu quả kinh tế của chương trình dạy bơi an toàn, TS Nguyễn Ngọc Anh, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Chính sách và Phát triển (DEPOCEN) đề xuất Việt Nam cần tiếp tục bố trí kinh phí (từ ngân sách) và huy động nguồn lực để triển khai can thiệp, mở rộng quy mô ra toàn quốc, trong đó cần phân bổ ngân sách địa phương cho Chương trình can thiệp một cách tối ưu, dựa trên gánh nặng tai nạn đuối nước và phạm vi can thiệp.

Các địa phương cũng có thể xem xét đưa Chương trình can thiệp bơi an toàn trở thành nhiệm vụ ưu tiên trong các chiến lược phát triển kinh tế- xã hội và Phòng chống tai nạn thương tích cho trẻ em tại tỉnh.

Bà Đoàn Thu Huyền, Giám đốc Quốc gia chương trình Phòng chống đuối nước cam kết thời gian tới, đơn vị sẽ tiếp tục hỗ trợ kỹ thuật cho dự án và đẩy mạnh hoạt động truyền thông, nâng cao nhận thức của học sinh, phụ huynh và cộng đồng về phòng chống đuối nước.

Số lượng trẻ tử vong do đuối nước tương đương với số trẻ tử vong vì tai nạn giao thông mỗi năm gây ra những hệ quả về xã hội, kinh tế rất lớn. Nhưng đuối nước hoàn toàn có thể phòng tránh được nếu có sự chung tay, nỗ lực của các cấp, các ngành, của cộng đồng dân cư và của chính cha mẹ và các em học sinh để nhân rộng chương trình dậy bơi an toàn ra toàn quốc.