Giải quyết 'nỗi buồn' như thế nào khi đi trên cao tốc không có trạm nghỉ?

Tại phiên chất vấn chiều 6/11, kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XV, Đại biểu Nguyễn Hữu Thông (tỉnh Bình Thuận) cho biết, hiện nay đường cao tốc đi qua tỉnh Bình Thuận gần 200km, đã vận hành và lưu thông nhưng lại chưa bố trí trạm dừng chân. Theo phản ánh của người dân và cử tri, khi lưu thông trên tuyến đường cao tốc này không biết phải giải quyết “nỗi buồn vệ sinh” như thế nào. 

Về vấn đề này, Bộ trưởng GTVT Nguyễn Văn Thắng cho biết, thời gian qua, việc triển khai các tuyến cao tốc thực hiện theo kiểu "vừa chạy vừa xếp hàng". Các trạm dừng nghỉ không chỉ cung cấp các dịch vụ công miễn phí: bãi đậu xe, khu vệ sinh, khu nghỉ ngơi cho tài xế thì đây còn là nơi sẽ đem lại lợi ích rất lớn.

Bộ trưởng cho biết hành lang pháp lý cho trạm dừng nghỉ gần như không có gì. Trước đây, chưa có quy định xã hội hóa, cũng không có quy định cụ thể về quy mô của các trạm dừng nghỉ. Trạm dừng nghỉ trước đây quy mô tối đa là 1ha, tuy nhiên hiện nay không thể làm được vì không phù hợp. Vừa rồi Bộ đã tích cực, quyết liệt trong xây dựng hành lang pháp lý, quy hoạch và triển khai đấu thầu, mời gọi nhà đầu tư.

Hiện nay, trên các tuyến cao tốc giai đoạn 1 đã đấu thầu và lựa chọn nhà đầu tư, 9 trạm dừng nghỉ thuộc dự án thành phần thuộc giai đoạn 1 đang trong quá trình triển khai và hoàn thành ngay trong năm 2023 và 2024. Còn với giai đoạn 2 của dự án, trạm dừng nghỉ sẽ được tiến hành song song với quá trình hoàn thiện tuyến đường.

Còn ĐB Trịnh Xuân An (Đồng Nai) đặt câu hỏi: Tại Nghị quyết số 62, Quốc hội đã giao nhiệm vụ trong năm 2022 phải giải quyết dứt điểm những vướng mắc, bất cập về trạm thu phí dự án BOT. Trong hơn một năm qua, mặc dù Bộ GTVT đang nỗ lực triển khai thực hiện, tuy nhiên chưa hoàn thành. Vậy giải pháp và thời gian cụ thể để hoàn thành nhiệm vụ này như thế nào?

Trả lời, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng khẳng định, thực hiện Nghị quyết 62 của Quốc hội, Bộ đã quyết liệt triển khai tháo gỡ khó khăn của 8 dự án BOT, nhiệm vụ này đã được triển khai từ lâu nhưng có nhiều vấn đề phức tạp trong việc tháo gỡ cho các dự án này.

Sau khi nghị quyết của Quốc hội được ban hành, Chính phủ đã trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến và ban hành kết luận, yêu cầu Bộ GTVT và Chính phủ giải trình một số vấn đề trong đó, ngoài 8 dự án trên, các địa phương có gặp khó, cần làm rõ để có giải pháp tháo gỡ; làm rõ nguồn vốn, các vấn đề liên quan đến pháp lý.

Bởi 8 dự án đều triển khai trước khi Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư có hiệu lực, hiện nay Bộ GTVT đã tích cực triển khai các bước tháo gỡ khó khăn trong đó, nhà đầu tư cần hy sinh lợi nhuận, ngân hàng phải hy sinh lãi suất để bảo tồn vốn…

Bộ đã tổng hợp và giải trình cụ thể, sẽ báo cáo Chính phủ trước ngày 15/11, hy vọng trong thời gian sớm nhất, Chính phủ sẽ trình Quốc hội tháo gỡ 8 dự án BOT.

ĐB Hoàng Đức Thắng (Quảng Trị) nêu vấn đề về tuyến đường Cam Lộ - Túy Loan, đây là tuyến đường cao tốc có 2 làn xe, chưa được giải phóng mặt bằng. Cho nên trong giai đoạn 2 mở rộng thì phải chắc chắn thực hiện, do đó sẽ gây ra lãng phí, tốn kém rất lớn về nguồn lực quốc gia. ĐĐB Hoàng Đức Thắng đề nghị Bộ trưởng kiểm tra lại vấn đề này và tham mưu Chính phủ khẩn trương thực hiện giải phóng mặt bằng và nâng cấp tuyến đường này.

Trả lời, Bộ trưởng GTVT cho biết, tuyến Cam Lộ - La Sơn là dự án đầu tư công, có đoạn 4 làn xe, có đoạn 2 làn xe; đoạn La Sơn – Túy Loan triển khai theo hình thức BT có 2 làn xe. Quan điểm từ nhiệm kỳ này là cố gắng giải phóng 1 lần, còn đầu tư có thể hoàn chỉnh hoặc phân kỳ. Cả 2 đoạn tuyến này đều đã giải phóng mặt bằng xong. Bộ trưởng Bộ GTVT cho biết, thời gian tới sẽ tham mưu đề xuất mở rộng 2 tuyến này.

Về vấn đề này Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ phân tích: “Vốn của chúng ta không có nhiều nên phân kỳ đầu tư là đúng. Nhưng vấn đề phân kỳ đầu tư phải đạt mức tối thiểu như thế nào để đảm bảo an toàn giao thông thì Bộ GTVT cần suy nghĩ thêm."

Ngay cả những đoạn vừa hoàn thành trong cao tốc Bắc - Nam, đoạn từ Cao Bồ đi Thanh Hóa và Thanh Hóa đi Diễn Châu, theo quan sát và nhiều người cho rằng, số lượng xe tham gia giao thông rất ít, vì tốc độ chỉ có 80 km/h và không có làn đường giật cấp. Do đó, Chủ tịch Quốc hội cho rằng, chỉ cần một xe bị tai nạn hoặc bị xịt lốp thì sẽ tắc nghẽn hết tất cả, vì vậy rất cần xem xét vấn đề này.

ĐB Nguyễn Tạo (Lâm Đồng) cho biết, thời gian qua, công trình, dự án lớn với phương thức đầu tư công tư PPP của ngành giao thông vận tải đã được phê duyệt theo quy hoạch còn gặp nhiều trở ngại, khó khăn và bất cập. Ngoài hạn chế về công tác thu hút qua xúc tiến đầu tư trong nước và quốc tế, trong đó có việc hạn chế rủi ro đã xảy ra đối với các tổ chức tín dụng chỉ dừng lại ở thời hạn bảo lãnh tín dụng, cho vay tín dụng từ 10 - 15 năm. Trong khi đó, khả năng thuần vốn hợp lý của các nhà đầu tư là 10, 20 đến 30 năm đối với với từng dự án PPP.

Vậy Bộ trưởng GTVT và Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chỉ rõ giải pháp nhằm tháo gỡ thực trạng những vướng mắc nêu trên nhằm thu hút nguồn lực đối với các dự án PPP đã được phê duyệt?

Về thu hút các dự án PPP, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, từ khi có Luật PPP được ban hành thì việc thu hút các dự án chưa được nhiều, chưa hiệu quả. Thời gian gần đây, Bộ GTVT đã phối hợp với các bộ ngành địa phương để kêu gọi doanh nghiệp tham gia.

Lý do các dự án PPP chưa thu hút doanh nghiệp, về khách quan do tình hình kinh tế trong nước và quốc tế khó khăn nên doanh nghiệp gặp khó. Mặt khác, đầu tư trong lĩnh vực giao thông lợi nhuận không cao nhưng lại có nhiều rủi ro.

Liên quan đến hiệu quả của dự án, nhà đầu tư thu hồi vốn trên lưu lượng xe, các dự án lưu lượng phân bổ không đồng đều nên có những bất lợi cho nhà đầu tư. Cùng với đó, phần vốn Nhà nước hỗ trợ tối đa 50%, trong khi chi phí cho giải phóng mặt bằng nên vốn thực chất hỗ trợ cho doanh nghiệp chưa nhiều. Ngoài ra còn một số vấn đề về cơ chế nên hiện chưa có nhà đầu tư nước ngoài tham gia.

Bộ trưởng cho biết, vấn đề lớn quan ngại là giải phóng mặt bằng, thường các dự án PPP thường tách giải phóng mặt bằng làm trước và doanh nghiệp chủ yếu triển khai dự án. Nhận diện được các khó khăn này, Bộ GTVT sẽ tham mưu Chính phủ để trình điều chỉnh cơ chế chính sách, thu hút nhà đầu tư. Với tinh thần đó, ngay tại kỳ họp này, Chính phủ trình Quốc hội có những tháo gỡ cho các dự án đầu tư giao thông đường bộ như nâng tỷ lệ vốn Nhà nước hỗ trợ nhà đầu tư.

Cũng tại phiên chất vấn, Bộ trưởng GTVT Nguyễn Văn Thắng đã trả lời các câu hỏi của đại biểu liên quan đến phân kỳ đầu tư cao tốc; cao tốc 2 làn, 4 làn.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, trong thời gian qua, đặc biệt là giai đoạn 2021-2026, Đảng và Nhà nước đã rất quan tâm đến việc đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng, trong đó đặc biệt là hạ tầng giao thông.

Trong nhiệm kỳ này, hiện đã dành trên 375 nghìn tỷ để triển khai xây dựng phát triển kết cấu hạ tầng, chủ yếu là xây đường cao tốc. Tuy nhiên, việc xây dựng đó mới chỉ đạt hơn 70% nhu cầu. Do đó, việc đầu tư hoàn chỉnh tuyến đường cao tốc trong bối cảnh nguồn lực có hạn là rất khó khả thi.

Ông Thắng dẫn kinh nghiệm nhiều nước phát triển như Mỹ, Hàn Quốc, Nhật Bản đều phải thực hiện phân kỳ đầu tư đối với các tuyến đường cao tốc. Trên cơ sở học hỏi kinh nghiệm các nước, Bộ GTVT đã nghiên cứu, báo cáo cơ quan có thẩm quyền để thực hiện phân kỳ đầu tư theo những nguyên tắc để đảm bảo đáp ứng yêu cầu trong bối cảnh nguồn lực có hạn, nhưng cũng tạo tiền đề và sự thuận lợi trong giai đoạn sau khi có nguồn lực để nâng cấp.

Thời gian tới, ông Thắng cho biết, bộ sẽ phối hợp với các bộ, ngành địa phương, đề xuất hoàn thiện các đoạn tuyến cao tốc còn lại theo quy hoạch, ưu tiên các tuyến mới có 2 làn xe, có lưu lượng lớn để đảm bảo cả nước có hệ thống đường cao tốc đồng bộ, hiện đại.