Dịch vụ xe đạp chia sẻ, liệu có tránh được vết xe đổ trong quá khứ?

Các chuyên gia nhận định xe đạp chia sẻ có thể lấp khoảng trống trong hệ thống giao thông công cộng, nhờ đầu tư mạnh vào hạ tầng xe đạp.

Một cuộc hồi sinh thận trọng đang diễn ra trong lĩnh vực xe đạp chia sẻ tại Singapore, khi các công ty mở rộng đội xe đồng thời cố gắng khôi phục niềm tin của công chúng – thứ đã bị đánh mất trong giai đoạn hỗn loạn ban đầu của ngành.

Mở rộng một cách chậm rãi và có tính toán

Ngày 1/7, công ty HelloRide đã tăng số lượng xe từ 15.000 lên 20.000 chiếc. Trong khi đó, công ty Anywheel, đang dần mở rộng quy mô kể từ năm 2022, hiện vận hành 35.000 xe đạp khác.

Tổng cộng, đội xe đạp chia sẻ tại Singapore hiện đạt 55.000 chiếc, tăng từ 36.000 cách đây ba năm.

Cả hai công ty đều cho biết việc mở rộng này không đơn thuần là cuộc chơi về con số, mà là một phần trong tầm nhìn dài hạn nhằm đưa xe đạp chia sẻ trở thành phương tiện giao thông đáng tin cậy, thậm chí quen thuộc trong giao thông hằng ngày..

Ông Hayden Choo, Tổng Giám đốc HelloRide chia sẻ: "Đây thực sự là một tín hiệu tích cực đối với các đơn vị vận hành, bởi nó cho thấy người dân đang đón nhận tích cực những sáng kiến mà chính phủ đang triển khai. Việc thúc đẩy sử dụng xe đạp và phương tiện công cộng là rất rõ ràng. Đồng thời, điều này cũng giúp chúng tôi xác định được những điểm nút giao thông quan trọng, như các bến trung chuyển xe buýt, ga tàu điện ngầm MRT hiện có và sắp khai trương, nơi mà chúng tôi cũng muốn bố trí thêm xe đạp."

Tuy nhiên, những tham vọng này đi kèm với nhận thức rõ ràng về những sai lầm trong quá khứ. Làn sóng bùng nổ dịch vụ xe đạp chia sẻ tại Singapore vào năm 2018 đã khiến thị trường bị “ngập lụt” với hơn 200.000 chiếc xe 7 công ty vận hành.

Việc phát triển quá nhanh trong khi thiếu các quy định quản lý cụ thể đã gây ra nhiều bức xúc, từ tình trạng đỗ xe bừa bãi, xe hỏng hóc cho đến những chiếc xe bị bỏ lại khắp nơi, cản trở đường đi.

Người sáng lập Anywheel, ông Htay Aung, cho biết ngành xe đạp chia sẻ hiện đang bước vào “cuộc chơi lần hai”, một giai đoạn điều chỉnh, nơi các công ty phải hành động cẩn trọng hơn để từng bước lấy lại niềm tin của người dùng.

"Chúng tôi học hỏi lẫn nhau, và thật đáng mừng khi mọi thứ đang đi đúng hướng với quy hoạch tổng thể đến năm 2030. Tôi tin rằng trong thời gian tới sẽ có thêm nhiều hạ tầng được đầu tư để hỗ trợ mô hình chia sẻ xe đạp, và nhờ vậy, ngành này sẽ tiếp tục phát triển. Sự cạnh tranh lành mạnh luôn mang lại lợi ích."

Cả Anywheel và HelloRide đều đang áp dụng chiến lược tăng trưởng thận trọng hơn, tập trung vào việc “làm đúng ngay từ đầu” trong lần quay trở lại này.

Ông Choo của HelloRide chia sẻ rằng, một trong những bài học lớn nhất từ giai đoạn đầu của ngành là: “Phát triển quy mô mà không kiểm soát là công thức dẫn đến sụp đổ”.

HelloRide bắt đầu hoạt động tại Singapore vào năm 2022 với 1.000 xe đạp, và mở rộng theo từng giai đoạn: đạt 10.000 xe vào năm 2023, thêm 5.000 xe vào tháng 10 năm ngoái và tiếp tục bổ sung 5.000 xe nữa trong năm nay.

Cơ quan Giao thông Đường bộ Singapore (LTA), cho biết quyết định chấp thuận cho HelloRide tăng số lượng xe dựa trên nhiều yếu tố, trong đó, có thành tích quản lý tình trạng đỗ xe bừa bãi và nỗ lực thay đổi hành vi người dùng về đỗ xe đúng nơi quy định.

Cơ quan này cũng cân nhắc đến quy mô tổng thể của đội xe đạp chia sẻ trên toàn quốc, nhu cầu sử dụng dịch vụ và mức độ sẵn có của hạ tầng đỗ xe khi xét duyệt hồ sơ mở rộng từ các công ty.

Lấp đầy khoảng trống trong hệ thống GTCC

Hiện nay, các công ty cung cấp dịch vụ chia sẻ xe đạp đang điều chỉnh vị trí đặt xe, chuyển từ các khu vực giải trí như công viên sang các khu dân cư và điểm trung chuyển giao thông, với kỳ vọng thay đổi thói quen di chuyển của người dân theo thời gian

Ông Htay của công ty Anywheel cho biết công ty đã bố trí xe đạp tại các khu dân cư như Orchard và Tanglin, nơi người dân thường sử dụng ô tô riêng.

Mặc dù lượng thuê xe ban đầu thấp, nhưng sau 6 tháng, tần suất sử dụng đã tăng đáng kể. Anywheel đã bắt đầu có lãi từ năm 2023, đang phục vụ khoảng 2 triệu người. Họ đang tập trung thay thế dần các xe cũ bằng thế hệ xe mới.

Ông Thay cho biết thêm: "Mỗi chiếc xe mới của chúng tôi hiện đều được trang bị giá đỡ điện thoại, giúp người dùng có thể dễ dàng định vị đường đi mà không cần phải lấy điện thoại ra. Thay đổi quan trọng thứ hai là hệ thống khóa mới, gọi là 'khóa trung tâm', được thiết kế ẩn bên trong xe, nhằm tránh hư hỏng hoặc bị người dùng lạm dụng. Nếu người dùng quên khóa xe thủ công, hệ thống của chúng tôi vẫn có thể xử lý từ xa."

Tương tự, HelloRide cũng ghi nhận, lượng người dùng ở các khu dân cư đông đúc cao gấp ba lần so với các điểm giải trí như công viên hay khu du lịch. Công ty này đang tích cực điều chỉnh vị trí xe theo thời gian thực để phục vụ tốt hơn nhu cầu di chuyển thường nhật của người dân.

Ông Choo chia sẻ: "Tại một số thời điểm, chúng tôi có thể điều chuyển xe về những nơi như công viên East Coast vào cuối tuần. Nhưng trong các ngày trong tuần, khi mọi người đi làm, đi học, thì các khu vực gần ga tàu điện, các điểm trung chuyển như bến xe buýt là nơi lý tưởng để đặt xe. Điều này giúp giải quyết hiệu quả bài toán 'đi bộ đoạn đầu và cuối hành trình'."

Theo các chuyên gia, xe đạp chia sẻ có tiềm năng lấp đầy một khoảng trống trong hệ thống giao thông của Singapore, nhất là khi thành phố đang đầu tư mạnh vào hạ tầng cho xe đạp, hiện đã có hơn 730km đường và lối đi dành riêng, dự kiến đạt 1.300km vào năm 2030.

Bài toán hạ tầng và thói quen di chuyển

Trong khi đó, dịch vụ xe đạp công cộng tại Việt Nam, đặc biệt ở Hà Nội, đang trong giai đoạn thí điểm và phát triển có kiểm soát. Bắt đầu từ 24/8/2023, thành phố vận hành khoảng 1.000 xe tại 79 trạm, gồm 500 xe đạp điện và 500 xe cơ. Đến nay, hệ thống đã mở rộng thêm gần 50 trạm, thu hút hàng trăm nghìn lượt người đăng ký.

Dịch vụ được kỳ vọng góp phần giảm ùn tắc và ô nhiễm, nhưng vẫn tồn tại nhiều thách thức. Hạ tầng xe đạp chưa đồng bộ, ý thức người dùng trong việc trả xe đúng chỗ còn hạn chế, và nhu cầu hiện chủ yếu phục vụ mục đích vui chơi, tham quan hơn là đi lại hàng ngày.

Trước Hà Nội, TP.HCM là địa phương đầu tiên triển khai dịch vụ xe đạp công cộng từ cuối năm 2021, với gần 400 xe tại 43 trạm trên vỉa hè nhiều tuyến đường ở quận 1. Thế nhưng, sau gần 3 năm hoạt động, xe đạp công cộng tại TPHCM có khoảng 250.000 tài khoản đăng ký và theo thống kê, số người sử dụng giảm khoảng 70-80% so với giai đoạn đầu. Dù thu hút nhiều bạn trẻ, dịch vụ gặp khó khăn do phạm vi hoạt động hẹp, chi phí vận hành và phí vỉa hè cao.