Đề xuất tăng mạnh thuế để giảm tỉ lệ hút thuốc

Xung quanh nội dung này, VOV Giao thông có cuộc trao đổi với Ths. Bác sĩ Nguyễn Thị An, chuyên gia y tế công cộng.

PV: Bà đánh giá thế nào về đề xuất mới của Bộ Tài chính áp mức thuế tuyệt đối theo lộ trình tăng từng năm, từ 2026 đến 2030, đối với thuốc lá?

Ths.Bác sĩ Nguyễn Thị An: Chúng tôi hoan nghênh, ủng hộ với đề xuất tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với sản phẩm thuốc lá, một sản phẩm gây hại cho sức khỏe.

Lần đề xuất này, Bộ Tài chính đã chuyển đổi phương pháp đánh thuế sang hệ thống thuế hỗ hợp là bổ sung thêm thuế tuyệt đối bên cạnh thuế theo tỉ lệ % như đang thực hiện.

Với hơn 15 triệu người hút thuốc, việc sử dụng thuốc lá đang gây ra gánh nặng bệnh tật, tử vong và ngày càng lớn. Chi phí về y tế, kinh tế cũng vậy. Những nghiên cứu mới đây đã chỉ ra rằng, chi phí kinh tế hàng năm của việc sử dụng thuốc lá tại Việt Nam lên tới 108 nghìn tỷ đồng – lượng chi tiêu rất lớn.

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), việc áp dụng cơ cấu thuế mới sẽ đảm bảo hiệu quả của chính sách thuế cho mục tiêu y tế công cộng, giúp nâng cao giá của các thương hiệu giá rẻ, thu hẹp khoảng cách với các thương hiệu giá đắt. Nếu chúng ta không đánh thuế như vậy, người tiêu dùng sẽ chuyển từ các thương hiệu thuốc lá đắt tiền sang loại rẻ tiền.

Tôi cũng được biết, nhiều quốc gia đã thành công trong việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt theo định kỳ với thuốc lá. Từ đó đem lại lợi ích đáng kể về cải thiện tỉ lệ sử dụng thuốc lá, cải thiện sức khỏe, tăng nguồn thu cho chính phủ để đầu tư vào y tế.

PV: Hiện nay, thuế thuốc lá ở Việt Nam còn thấp, giá một bao thuốc lá cũng rất rẻ, thuộc hàng thấp nhất thế giới. Bà kỳ vọng sự thay đổi nào khi Việt Nam tăng thuế với mặt hàng này?

Ths.Bác sĩ Nguyễn Thị An: Theo phân tích gần đấy nhất của WHP dựa trên số liệu của Tổng cục thống kê, thu nhập bình quân đầu người của nước ta đã tăng 203% từ 2010 đến 2022. Trong khi đó, giá thuốc lá rất rẻ, nhãn hiệu phổ biến Vinataba tăng có 56% thôi.

Qua phân tích về sức mua thuốc lá trên bình quân thu nhập đầu người, người dân chỉ bỏ ra chi phí rất nhỏ để mua thuốc lá. Việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt cần đủ lớn, thường xuyên để tác động được vào ý định bỏ hút thuốc.

Chúng tôi khuyến nghị theo phương án 2, là tăng 5.000 đồng/bao vào năm đầu tiên áp dụng (2026) và tăng liên tục theo từng năm để đạt mức tăng 10.000 đồng/bao vào năm 2030. Phương án này có ưu điểm phù hợp khuyến nghị của WHO, về việc thuế tiêu thụ đặc biệt phụ thuộc nhiều hơn vào thuế tuyệt đối.

Nó cũng phù hợp với thực hành toàn cầu, các chính sách thuế thuốc lá hiệu quả thì phải tấn công vào khả năng chi trả là hiệu quả nhất, tác động giảm tỉ lệ hút thuốc lá nhanh hơn, sớm hơn để đạt được các mục tiêu về y tế công cộng.

PV: Xin cảm ơn bà!