Đầu tư mạnh để tháo nút thắt tiêu thụ cho “vựa nông sản”

Trung tâm liên kết sản xuất, chế biến và tiêu thụ nông sản tại Cần Thơ được định hướng là “trung tâm của các trung tâm” để vận hành dây chuyền từ sản xuất – chế biến – tiêu thụ sản phẩm một cách bài bản, nâng giá trị cho nông sản của vùng ĐBSCL. Thực hiện Nghị quyết số 45 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP Cần Thơ thì trong 5 năm, Cần Thơ phải xây dựng Trung tâm này. Chính vì thế, đây là khoảng thời gian “vàng” để doanh nghiệp đầu tư vì được hưởng các chính sách ưu đãi lớn.

Hợp tác xã nhãn Nhơn Nghĩa được thành lập và đi vào hoạt động từ tháng 11 năm 2018, với 29 thành viên tham gia sản xuất, canh tác trên tổng diện tích trên 22,5 hecta. Trong đó có khoảng 20 hecta là nhãn Idor.

Với giá bán bình quân được 20 ngàn đồng/kg, tổng sản lượng đạt 300 tấn, tổng doanh thu trung bình hằng năm của hợp tác xã đạt khoảng 06 tỷ đồng. Thế nhưng, bước sang năm 2021, dịch bệnh bùng phát, HTX đã bắt đầu lúng túng khi không tìm được đầu ra mà địa phương cũng thiếu nơi bảo quản, làm các xã viên bao phen “chìm nổi” trước tình huống thừa hàng dội chợ.

Ông Phạm Văn Lơ, Giám đốc HTX Nhãn Nhơn Nghĩa, huyện Phong Điền, TP Cần Thơ cho biết: Trong thời gian qua, khó khăn nhất của HTX là trong 2 năm bị dịch bệnh COVID-19, giá thành xuống quá thấp, hiện nay HTX đang cần cơ chế Nhà nước hợp tác với các công ty xuất nhập khẩu để giá thành sản phẩm khá hơn. Nếu Trung tâm liên kết sản xuất, chế biến và tiêu thụ nông sản tại Cần Thơ được thành lập thì nhà nông rất được lợi.

Trước đòi hỏi của thực tế, Trung tâm liên kết sản xuất, chế biến và tiêu thụ nông sản được kỳ vọng là “chìa khóa” gỡ tất cả những nút thắt cho “vựa nông sản” của ĐBSCL. Sứ mệnh của Trung tâm là liên kết sản xuất chế biến tiêu thụ nông sản ĐBSCL, đặc biệt là xuất khẩu. Cùng với đó là thông thương hàng hóa hai chiều giữa các tỉnh ĐBSCL, có hệ thống kho lạnh tiêu chuẩn để có thể bảo quản hàng nông sản xuất khẩu trong một khoảng thời gian nhất định, thông quan hàng nông sản ĐBSCL một cách thuận tiện.

Đồng thời, có các cảng quốc tế gồm cảng hàng không và cảng biển đủ khả năng cho xuất khẩu nông sản trực tiếp từ Cần Thơ. Nói cách khác, trung tâm sẽ đóng vai trò đầu não của một mạng lưới trung tâm logistics ở ĐBSCL, ở đó, chi phí dịch vụ logistics, đặc biệt là các công đoạn kho bãi, hải quan, bốc dỡ hàng tại cảng và vận tải sẽ được tối ưu hóa.

Vùng ĐBSCL sẽ tập trung phát triển 08 trung tâm đầu mối về nông nghiệp gồm: Trung tâm đầu mối tổng hợp ở TP Cần Thơ gắn với phát triển dịch vụ logistic ở Hậu Giang và 7 trung tâm đầu mối có chức năng chính về thu gom, phân loại, chế biến nông sản tại An Giang, Đồng Tháp, Kiên Giang, Cà Mau, Sóc Trăng, Tiền Giang, Bến Tre.

Ông Trần Việt Trường, Chủ tịch UBND TP Cần Thơ khẳng định: Với mục tiêu 1 điểm đến 3 dịch vụ, Trung tâm sẽ hình thành chuỗi liên kết gắn với 3 nhà: Nhà nông – Nhà sản xuất – Doanh nghiệp. Khu liên kết là nơi sản xuất – chế biến và giao dịch trong nước. Kho lạnh sẽ lưu trữ nông sản lên 90 ngày, giúp người dân không bị áp lực giá cả. Doanh nghiệp cũng yên tâm hơn về nguyên liệu đầu vào.

Trung tâm liên kết sản xuất, tiêu thụ nông sản vùng ĐBSCL, đặt tại TP Cần Thơ với quy mô 250 hecta. Chia làm 2 khu gồm: Khu 1 có diện tích 50 hecta, vị trí tại quận Bình Thuỷ; khu 2 có diện tích khoảng 200 hecta, vị trí tại huyện Cờ Đỏ TP Cần Thơ. Cụ thể, khu 1 có chức năng hành chính, quản lý và dịch vụ. Khu 2 có chức năng nghiên cứu ứng dụng công nghệ, chế biến các sản phẩm nông nghiệp.

Theo lộ trình của đề án, năm 2023 hoàn thành bồi thường, hỗ trợ tái định cư và hạ tầng giao thông, điện nước, xử lý nước thải, chất thải khác có liên quan. Đồng thời, xem xét chấp thuận chủ trương đầu tư hoặc cấp giấy chứng nhận đầu tư đối với các doanh nghiệp vào hoạt động sản xuất kinh doanh trong trung tâm. Năm 2024, tiếp tục các hoạt động đầu tư vào trung tâm và hoạt động của các doanh nghiệp trong Trung tâm.

Năm 2026, là giai đoạn quyết liệt nhất, vừa là năm then chốt để xác định, đánh giá hiệu quả hoạt động của trung tâm, cùng hiệu quả của chính sách đặc thù đối với thành phố. Đến năm 2027 là hết hiệu lực áp dụng cơ chế đặc thù, chính vì thế , Chủ tịch UBND TP Cần Thơ Trần Việt Trường cho rằng, cần phải làm nhanh các phần việc còn lại: Quốc Hội đã bấm nút thông qua thì 45 ngày đã có hiệu lực, thì Cần Thơ làm việc với tinh thần quyết tâm cao, sớm hình thành Trung tâm này. Trng tâm này cần rất nhiều công đoạn, nếu chúng ta chậm trễ thì sẽ mất đi cơ hội vàng và có lỗi với người dân ĐBSCL.

Các doanh nghiệp có dự án đầu tư tại Trung tâm được hưởng chế độ ưu tiên về thủ tục hải quan và thuế. Cụ thể, thu nhập của doanh nghiệp từ thực hiện dự án đầu tư tại Trung tâm được áp dụng thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp 10% trong thời gian 15 năm, miễn thuế thu nhập doanh nghiệp 4 năm và giảm 50% số thuế phải nộp trong 9 năm tiếp theo.

Đồng thời, miễn tiền thuê đất trong thời gian xây dựng cơ bản tối đa không quá 3 năm kể từ ngày có quyết định cho thuê đất; sau thời gian miễn tiền thuê đất của thời gian xây dựng cơ bản, được miễn tiền thuê đất 15 năm và giảm 50% tiền thuê đất trong 7 năm tiếp theo.

Như đã nói, Trung tâm liên kết sản xuất, tiêu thụ nông sản vùng ĐBSCL là một tổ hợp rất quan trọng, cần rất nhiều tâm huyết của các địa phương, sự hào hứng của doanh nghiệp đầu tư để cùng vận hành Trung tâm này hoạt động hiệu quả. Bối cảnh này rất cần quyết sách dẫn dắt của Nhà nước để Trung tâm hình thành như mong đợi.

Vùng ĐBSCL đóng góp khoảng 90% sản lượng gạo, 65% sản lượng thủy sản và 70% sản lượng trái cây cho xuất khẩu cả nước. TP.HCM đã từng cho biết, một doanh nghiệp của thành phố cần nguyên liệu 10.000 tấn bưởi da xanh mỗi ngày nhưng không cách nào tìm ra nhà cung cấp cho đơn hàng này. Họ đã phải giao dịch với hàng ngàn nhà cung cấp nhỏ lẻ ở miền Tây nhưng vẫn không ổn định. Bắt buộc họ phải lấy hàng ở chợ đầu mối với giá cao hơn từ nhà sản xuất.

Nút thắt của ĐBSCL được chỉ ra là tiêu thụ hàng hóa chứ không thiếu hàng hóa. Vì vậy, quan điểm xây dựng Trung tâm liên kết sản xuất, chế biến và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp vùng ĐBSCL là để liên kết, phát huy giá trị nông sản của 13 tỉnh, thành trong vùng và không bị chồng chéo, xung đột với nhau.

Việc xây dựng trung tâm có thể xem là một lối đi chung cho nông sản cả vùng giải quyết tình trạng thiếu liên kết, thậm chí còn cạnh tranh không lành mạnh với nhau. Nhưng để vận hành trung tâm này một cách hiệu quả, phải cần đến sự quyết tâm chung của các địa phương.

Để thúc đẩy một trung tâm phát triển như kỳ vọng thì nông sản đầu vào cũng cần phải được chú trọng đảm bảo được chất lượng, vệ sinh an toàn thực phẩm, có truy xuất được nguồn gốc, có mã số vùng trồng, bao bì, nhãn mác… Qua đó người tiêu dùng trong nước cũng như nước ngoài có thể nhận biết hàng hóa của từng địa phương cũng như cả vùng ĐBSCL.

Đặc trưng của sản xuất chế biến nông sản luôn phải gắn với vùng nguyên liệu nhằm đảm bảo cho chất lượng, chi phí sản xuất. Xây dựng Trung tâm liên kết sản xuất, chế biến và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp vùng ĐBSCL trở thành trung tâm chế biến sâu của các trung tâm nhưng tránh được sự chồng chéo, giẫm chân nhau.

Để điều tiết được sản xuất, chế biến và tiêu thụ nông sản ĐBSCL, Trung tâm cần tính đến vai trò rất quan trọng của các hiệp hội ngành hàng. Chẳng hạn như lúa gạo, cá tra, tôm. Chính họ điều tiết về sản xuất. Nên chăng trụ sở của các hiệp hội đặt tại đây để họ điều tiết, phân vai. Trung tâm sẽ có sàn giao dịch, đấu giá nông sản. Ngoài ra, trung tâm cũng sẽ tham gia cùng các địa phương điều tiết mùa vụ, phối hợp với hiệp hội ngành hàng để chủ động đầu ra cho nông sản từng tiểu vùng.