“Chia tay túi nilon”, nếu sản phẩm thay thế đủ rẻ

Hơn 2 năm là khoảng thời gian ngắn cho một thay đổi lớn, nhưng lộ trình này hoàn toàn khả thi nếu có sự chuẩn bị đúng hướng và sự chung tay của toàn xã hội.

Hơn 2 năm đếm ngược, Hà Nội sẽ làm gì để bỏ túi nilon?

Một tiểu thương ở chợ dân sinh, mỗi ngày gói rau củ cho hàng trăm lượt khách, phát túi nilon gần như “phản xạ”.

Một chủ cửa hàng tạp hóa nhỏ chọn nilon thay vì túi vải, túi giấy, khi từng đồng chi phí đều được tính toán cẩn thận.

Trên thực tế, túi nilon và đồ nhựa dùng một lần xuất hiện phổ biến không phải vì người dân không biết tác hại, mà là vì họ chưa có lựa chọn nào khác dễ dàng hơn và rẻ tương đương. Các sản phẩm thay thế như túi giấy, túi sinh học phân hủy, hộp bã mía,… tuy đã có mặt nhưng còn đắt, ít nơi bán và chưa phổ biến.

Quyết định chấm dứt sử dụng túi nilon, sản phẩm nhựa dùng một lần và hộp xốp không chỉ là câu chuyện môi trường, mà còn là kinh tế và công bằng xã hội. Vì vậy, để quá trình chuyển đổi diễn ra thuận lợi, chính quyền cần tạo nhiều điều kiện cho người dân và doanh nghiệp.

Đầu tiên là chính sách hỗ trợ. Hà Nội và các bộ, ngành liên quan có thể xem xét thiết kế một gói hỗ trợ riêng cho doanh nghiệp sản xuất túi giấy, túi sinh học,… như: ưu đãi tín dụng xanh, ưu tiên tiếp cận mặt bằng sản xuất, giảm thuế nhập khẩu nguyên liệu đầu vào và khuyến khích đổi mới công nghệ.

Những doanh nghiệp đáp ứng tiêu chuẩn thân thiện môi trường có thể được đưa vào danh sách đối tác cung ứng cho hệ thống siêu thị, chợ thí điểm, cơ quan hành chính.

Đồng thời, cần tạo “cầu nối” giữa nhà sản xuất với kênh phân phối. Hiện nhiều sản phẩm thay thế chỉ có mặt tại siêu thị, trong khi đời sống đô thị còn phụ thuộc lớn vào chợ truyền thống.

Việc kết nối các nhà sản xuất sản phẩm sinh học trong nước với ban quản lý chợ, hợp tác xã hoặc hội tiểu thương có thể mở ra nguồn cung hàng ổn định, từ đó giảm chi phí trung gian.

Khi quy mô sản xuất tăng lên, sản phẩm không chỉ “xanh” mà còn rẻ thì người dân sẽ không còn cảm thấy việc từ chối túi nilon là bất tiện.

Vẫn còn nhiều khoảng trống trong quy định tái chế rác thải nhựa

Giảm rác thải nhựa dùng một lần: Không thể làm một lần

Không chỉ hỗ trợ doanh nghiệp sản xuất, Thành phố có thể hỗ trợ tiểu thương và người tiêu dùng bằng cơ chế trợ giá cho sản phẩm thay thế, ít nhất trong giai đoạn đầu khi thị trường chưa ổn định.

Việc tổ chức tập huấn, cấp phát dùng thử không chỉ tránh đứt đoạn trong quá trình chuyển đổi, mà còn là một cách chống “sốc” khi từ bỏ thói quen đã tồn tại quá lâu.

Quan trọng hơn, chính sách cần được truyền thông từ sớm và bài bản, bởi thách thức lớn nhất không nằm ở vật liệu thay thế, mà nằm ở chính thói quen. Trường học, mạng xã hội, truyền hình, thậm chí các tiểu phẩm hài hay các chiến dịch KOLs đều phải trở thành kênh tác động nhận thức. Người dân cần hiểu rõ vì sao phải thay đổi và thay đổi như thế nào là dễ nhất, để biến việc từ chối túi nilon thành một biểu tượng mới của sự văn minh.

Và cuối cùng là giám sát thực hiện để chính sách thực sự đi vào cuộc sống. Ở đó, vai trò của lực lượng quản lý thị trường cần được đề cao, nhất là khi triển khai trên toàn thành phố, tình trạng túi nilon “đội lốt” túi thân thiện môi trường rất có thể xuất hiện mà người dân không thể phân biệt.

Cùng với đó, các tổ chức chính trị, xã hội thuộc MTTQ Việt Nam cấp cơ sở nên được trao quyền và công cụ hỗ trợ để trở thành cánh tay nối dài trong việc hướng dẫn, vận động, giám sát thực hiện.

Chính những lực lượng này hiểu rõ đặc thù địa phương và có khả năng tác động “mềm”, tạo nên sự thay đổi bền vững mà không cần quá phụ thuộc vào chế tài xử phạt.

Cơ chế giám sát cần đi kèm sự minh bạch, linh hoạt và có phản hồi nhanh. Việc kiểm tra, nhắc nhở nên gắn với vai trò của ban quản lý chợ, chính quyền xã phường, nhưng đồng thời cũng nên có kênh để người dân phản ánh vi phạm.

Hơn 2 năm không dài, nhưng đủ để Thành phố đạt được từng bước tiến trong mỗi tháng, mỗi quý, từ việc ban hành bộ tiêu chí thay thế, chọn điểm mô hình, hoàn thiện chuỗi cung ứng, phổ biến chính sách, nhân rộng cách làm hay.

Càng chuẩn bị kỹ lưỡng bao nhiêu thì càng giảm thiểu sự phản kháng bấy nhiêu. Và khi ấy, ngày chia tay túi nilon sẽ không còn là nỗi lo, mà là một dấu mốc đáng tự hào cho Hà Nội trên hành trình phát triển bền vững.