Hà Nội: Vành đai 1 cấm xe xăng, chung cư cấm xe điện, xoay xở thế nào?
Thông tin Hà Nội sẽ cấm xe máy xăng trong vành đai 1 theo khung giờ và khu vực từ ngày 1/7/2026 đã thu hút sự quan tâm của dư luận trong suốt một tuần qua
PGS.TS Nguyễn Mạnh Hà, Nguyên Viện trưởng Viện Lịch sử Đảng (Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh)
PV: Thưa ông, thời điểm Cách mạng Tháng Tám là một thời cơ, một sự kiện lịch sử đặc biệt đối với dân tộc ta và qua cuộc cách mạng đã giành thắng lợi để dẫn đến ngày Quốc khánh mùng 2/9. Vậy xin ông cho biết, vì sao gọi đây là thời cơ ngàn năm có một?
PGS.TS Nguyễn Mạnh Hà: Thời cơ ngàn năm có một biểu hiện ở câu chuyện là chiến tranh thế giới thứ hai đi đến kết thúc ở châu Âu, phát xít Đức đầu hàng Đồng minh ngày 9/5/1945 và cuộc chiến tranh ở mặt trận châu Á Thái Bình Dương cũng đã ngã ngũ với việc các lực lượng Đồng minh của Anh, Mỹ và các lực lượng khác cũng đang tiến công các vị trí của quân Nhật và quân Nhật đang rút lui rất mạnh.
Rồi đầu tháng 8 năm 1945, Mỹ đã thả hai quả bom nguyên tử ném xuống Hiroshima và Nagasaki; ngày mùng 8/8/1945, Liên Xô tuyên chiến với Nhật… Tất cả những hoạt động đấy nó dồn dập và làm cho Nhật rơi vào tình thế hoảng loạn, dẫn đến cuối cùng là quyết định là đầu hàng Đồng minh.
Còn ở trong nước lúc này, đã có những cuộc khởi nghĩa từng phần và không khí khởi nghĩa trên cả nước đang lên rất cao. Và sau hội nghị toàn quốc ngày 14-15/8/1945, đến ngày 16/8/1945, Đại hội quốc dân cũng họp để quyết định Tổng khởi nghĩa và bầu ra ủy ban Giải phóng dân tộc do Hồ Chí Minh làm Chủ tịch.
Ngày 19/8/1945, sau cuộc mít tinh tại Quảng trường Nhà hát Lớn, quần chúng nhân dân Thủ đô đã đánh chiếm Bắc Bộ phủ, cơ quan đầu não của chính quyền tay sai Pháp ở Bắc Bộ. Cách mạng tháng Tám là một bài học lịch sử, mở ra một thời đại mới ở Việt Nam, thời đại nhân dân Việt Nam làm chủ đất nước, làm chủ vận mệnh của chính mình. (Ảnh: TTXVN)
PV: Ông có thể phân tích rõ hơn là Đảng và Bác Hồ đã chớp thời cơ đó như thế nào để giành độc lập cho đất nước và điều này thể hiện qua các hành động hoặc là chuỗi hành động ra sao?
PGS.TS Nguyễn Mạnh Hà: Khi chúng ta hợp tác với quân đồng minh Mỹ thì Mỹ đã cử hai nhân viên của Cơ quan Tình báo Chiến lược Hoa Kỳ (OSS) đặt một lán trại ở khu căn cứ của chúng ta để phối hợp với Mặt trận Việt Minh cung cấp tin tức tình báo của quân Nhật.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã yêu cầu cán bộ của chúng ta làm cho họ một cái lán ở gần nơi Bác ở. Hàng ngày, sau khi giải quyết các công việc xong, Bác lấy lý do sang hỏi thăm sức khỏe nhưng đồng thời để nắm được tình hình diễn biến của cuộc Chiến tranh Thế giới thứ hai thông qua đài của Mỹ. Cho nên tất cả những diễn biến của chiến tranh thế giới như thế nào, bác đều nắm được.
Và một tin tức nữa là tối ngày 12/8/1945, Bác nắm được thông tin là Nhật Hoàng đã thỏa thuận đầu hàng Đồng minh và sẽ tuyên bố ngày 15/8/1945 chính thức trên đài phát thanh Tokyo. Lập tức tối ngày 13/8/1945, Ủy ban Khởi nghĩa toàn quốc được thành lập và đêm hôm đó ra Quân lệnh số một. Ngay hôm sau là đã có đủ thành phần để triệu tập Hội nghị toàn quốc của Đảng để bàn kế hoạch phát động Tổng khởi nghĩa.
Đại hội quốc dân cũng được triệu tập ngay sau đó để thông qua lệnh Tổng khởi nghĩa. Tất cả đều nằm trong một kế hoạch là khi thời cơ thuận lợi tới thì phải chớp được thời cơ.
Xe loa phát lệnh Tổng khởi nghĩa Cách mạng Tháng Tám năm 1945 tại Hà Nội. (Ảnh tư liệu)
PV: Thời cơ năm 1945 khi phát xít Nhật đầu hàng quân Đồng minh cũng đã xuất hiện ở nhiều nơi. Theo ông, có phải ở đâu cũng đã tận dụng được thành công cơ hội đó hay không?
PGS.TS Nguyễn Mạnh Hà: Hầu như không tận dụng được. Các quốc gia đều hưởng lợi ở việc là phát xít Đức đầu hàng, phát xít Nhật bị đánh bại, cũng đầu hàng. Đây thời cơ quốc tế thuận lợi. Nhưng tại sao các quốc gia lại không tận dụng được thời cơ đấy mà lại Việt Nam tận dụng được?
Bởi vì, chúng ta đã có sự chuẩn bị rất lâu dài ấy, chuẩn bị hàng 15 năm kể từ khi Đảng ra đời, đề ra đường lối giải phóng dân tộc, tập trung xây dựng lực lượng chính trị, lực lượng vũ trang, xây dựng căn cứ địa và tiếp xúc với phe đồng minh, phe dân chủ để phối hợp hoạt động và nhận được sự giúp đỡ của họ. Chúng ta có sự chuẩn bị căn cơ, bài bản để khi thời cơ thuận lợi tới thì lập tức phát động nhân dân đứng lên giành chính quyền.
PV: Vậy, có thể khẳng định như thế nào về vai trò của Đảng trong việc lãnh đạo nhân dân giành chính quyền trong cuộc Cách mạng tháng Tám, thưa ông?
PGS.TS Nguyễn Mạnh Hà: Vai trò của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh đóng vai trò quyết định, có ý nghĩa quyết định, tức là Đảng bám sát tình hình thời cuộc thế giới, tập trung lãnh đạo nhân dân chuẩn bị mọi mặt cần và đủ cho cuộc Tổng khởi nghĩa. Và đến khi, nhận thấy là thời cơ chiến lược đã xuất hiện rồi thì lập tức phát động nhân dân đứng lên đấu tranh giành chính quyền mà kêu gọi là “đem sức ta mà tự giải phóng cho ta”.
Vào thời điểm đó, một ý nghĩa quyết định của Đảng là gì? Bởi vì là Đảng Cộng sản Đông Dương đã có sự chuẩn bị và người dân nghe theo Đảng, tin theo đường lối chủ trương của Đảng. Mặc dù Đảng chỉ có mấy nghìn người thôi. Rõ ràng chúng ta thấy, vai trò quyết định của Đảng.
PV: Xin trân trọng cảm ơn ông!
