Bỏ chỉ tiêu giảm TNGT, địa phương thôi áp lực?

Đại diện ngành GTVT tỉnh Hải Dương – một địa phương hiếm khi đạt mức giảm từ 5-10% ở cả 3 tiêu chí về số vụ, số người chết và số người bị thương do TNGT, ông Vũ Văn Tùng, Giám đốc Sở GTVT, Phó Ban ATGT tỉnh Hải Dương thừa nhận, tình trạng vênh số liệu giữa ngành y tế, công an, GTVT diễn ra từ lâu. Điều này một phần xuất phát từ tiêu chí thống kê TNGT của mỗi ngành khác nhau, chưa kể có những vụ TNGT được hai bên tự thỏa thuận, tự giải quyết, khiến lực lượng chức năng không thể nắm bắt hết được.

Tuy nhiên, ông Tùng cũng thừa nhận, việc bỏ áp dụng chỉ tiêu cụ thể sẽ góp phần tháo bỏ áp lực cho các địa phương: "Nhiều khi khoán cũng là một cái tốt, đặt ra mục tiêu cho các địa phương phấn đấu, nhưng cũng không tránh khỏi việc chủ quan, bệnh thành tích, thế thì cái đấy có thể là chỉ đạo đỡ áp lực cũng là cái tốt, miễn làm sao cơ quan thực thi công vụ làm tốt và các thông tin được minh bạch để có sự phòng ngừa và thông tin đến với người dân để có những cảnh báo, tạo tâm lý và ý thức của người dân sẽ được cao hơn".

Chuyên gia giao thông Khương Kim Tạo cho rằng, việc đặt ra các chỉ tiêu về con số để các địa phương phấn đấu, ép các địa phương có nhiều giải pháp, cố gắng hơn, song cũng là áp lực khiến các số liệu báo cáo về tình hình TNGT không sát thực: "Cũng vì những chỉ tiêu liên quan đến những con số cụ thể đó, mà người ta phải tìm cách nói dối. Có những vụ TNGT bị người ta lờ đi không báo cáo để nó giảm số liệu".

Ông Lê Trung Tính, Chủ tịch Hiệp hội vận tải hành khách TP.HCM cho rằng, bỏ việc áp dụng chỉ tiêu về con số là giải pháp hay, bởi chỉ khi cơ quan quản lý, người dân nhìn rõ thực trạng TNGT mới có ý thức để tìm kiếm giải pháp đảm bảo ATGT một cách hiệu quả: "Thường các địa phương sẽ chạy theo thành tích, nên báo cáo không đúng sự thật. Theo tôi, cứ để con số thực, thực tế nó xảy ra bao nhiêu thì mình mới chỉ đạo, điều hành đúng được".

Ông Nguyễn Vũ Hạnh Phúc, Chánh Văn phòng Ban ATGT TP.HCM cho hay, năm 2023, tình hình TNGT trên địa bàn giảm 19,2% về số vụ, giảm 14,9% số người chết và giảm 20,5% số người bị thương. Theo ông Phúc, mặc dù bỏ các chỉ tiêu về con số sẽ giúp giảm áp lực cho các địa phương, song cũng đặt ra yêu cầu để cơ quan chức năng của địa phương phải sự chủ động trong kế hoạch đảm bảo ATGT trên địa bàn:

"Đặt chỉ tiêu cũng là một cơ sở để chúng ta triển khai thực hiện, tuy nhiên nó còn phụ thuộc rất nhiều yếu tố, mà yếu tố quan trọng nhất là trên quy mô, tình hình giao thông và đặc thù của địa phương, đơn vị. Thứ 2 là tùy theo tình hình của phương tiện giao thông và quy mô dân số, nhưng trọng tâm nhất vẫn là phấn đấu giảm trên cả 3 tiêu chí. Có nhiều đơn vị phấn đấu rất nhiều năm nhưng vẫn không đạt chỉ tiêu đó", ông Phúc cho biết.

Trước đó, tại buổi tổng kết năm ATGT 2023 của Ủy ban ATGT Quốc gia diễn ra mới đây, Trung tướng Nguyễn Văn Long, Thứ trưởng Bộ Công an cho rằng, tình trạng giấu số liệu của các địa phương về TNGT rất đáng lo ngại, khiến chúng ta nhiều năm nay không có được một giải pháp căn cơ, bài bản để kéo giảm TNGT.

Đặc biệt, sau khi Bộ trưởng Bộ Công an đã chỉ đạo kiểm tra quyết liệt để đánh giá bằng được số liệu thật sự, đã cho thấy, năm 2022, toàn quốc xảy ra hơn 23.300 vụ TNGT, tăng 98,9% so với báo cáo trước đó; Số người chết do TNGT năm 2022 cũng tăng 105% so với báo cáo…

"Những số liệu này, Đảng ủy Công an trung ương không giấu giếm, không vì thành tích. Chúng ta đưa số liệu thật để toàn xã hội thấy được cái nguy cơ của TNGT đến đâu, để cùng chung tay vào, chứ không ai làm một mình được", Trung tướng Nguyễn Văn Long nói.

Cũng tại Hội nghị này Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Lưu Quang, Chủ tịch Ủy ban ATGT Quốc gia cũng yêu cầu các Bộ, ngành, các địa phương phải đánh giá đúng tình trạng TNGT, phải trung thực hơn nữa: "Vì căn bệnh thành tích, cho nên 3 chỉ tiêu của ATGT là phải giảm, giảm. Chúng ta đẩy số này giảm riết rồi cuối cùng nó còn một nửa. Nếu chúng ta không có một thái độ trung thực và dũng cảm, dám nhìn nhận vào thực tế của địa phương mình, thì chắc không bao giờ các đồng chí khá được đâu".

Lâu nay, việc đặt ra những con số cụ thể, những chỉ tiêu giảm TNGT đã tạo động lực đáng kể cho các địa phương nỗ lực thực hiện các giải pháp đảm bảo ATGT trên địa bàn. Tuy vậy, việc đặt ra các chỉ tiêu này cũng tạo áp lực đáng kể, dẫn đến tình trạng làm đẹp số liệu.

Dưới góc nhìn của VOV Giao thông, việc bỏ các chỉ tiêu này chính là nhìn thẳng vào tính hai mặt của con số, để từ đó, định vị lại mình trên hành trình kéo giảm TNGT, từ đó xác định lộ trình và cách đi sao cho hiệu quả.

Về lý thuyết, nếu phấn đấu mà không có mục tiêu, chỉ tiêu cụ thể cho từng giai đoạn, thì sự cố gắng dễ dừng lại ở tinh thần. Những nỗ lực và kết quả có thể chỉ được đánh giá bằng cảm tính. Tâm lý thả lỏng và sức ỳ có thời cơ xuất hiện. Đó là nguy cơ tiềm ẩn cho việc duy trì bền vững thành quả đảm bảo TTATGT.

Nhất là, khi Chính phủ đã xác định mục tiêu đầy tham vọng: giảm 50% thương vong do TNGT từ nay đến 2030, hướng tới tầm nhìn không thương vong vào năm 2045.

Nhưng nếu duy trì các con số cứng rắn, đều đặn mỗi năm giảm từ 5-10% TNGT, cũng là một cách làm có phần duy ý chí. Bởi tình hình TNGT ở từng địa phương là khác nhau. Nguồn lực và các điều kiện để kéo giảm TNGT cũng khác nhau ở từng nơi, trong từng khoảng thời gian, và phụ thuộc vào nhiều biến cố, chịu chi phối của cả các yếu tố khách quan.

Hơn nữa, trên bình diện cả nước, sau nhiều năm duy trì tốt đà giảm sâu TNGT, thì mục tiêu giảm 5% đã và đang trở thành một thách thức chung, được Ủy ban ATGTQG nhận diện. Không phải bởi chúng ta không cố gắng, hoặc cố gắng ít hơn, mà bởi các giải pháp đã tới hạn, và cần có thời gian để tạo ra chuyển biến về chiều sâu, để các chính sách dần “ngấm” vào từng lĩnh vực.

Trong bối cảnh đó, nếu tiếp tục duy trì các con số giảm và giảm, sẽ là áp lực không chỉ riêng cho địa phương, mà cho cả trung ương. Mục tiêu giảm TNGT gắn với trách nhiệm của người đứng đầu, lại càng áp lực hơn. Cách duy nhất – bất đắc dĩ để giải tỏa áp lực này, là làm cho… đạt chỉ tiêu trên con số.

Kết quả báo cáo lại về TNGT của 50 địa phương, với con số sau cao hơn con số trước từ 50-100% đã phần nào cho thấy điều này. Báo cáo TNGT 9 tháng năm 2023 với các 3 chỉ tiêu TNGT vẫn giảm trong khi diễn biến thực tế rất nhiều vụ TNGT nghiêm trọng xảy ra, một lần nữa bộc lộ sự thiếu tin cậy của con số.

Muốn giảm bền vững TNGT và đạt được các mục tiêu nhân văn đã hoạch định, không cách nào khác, phải bằng chính sách đúng và trúng, bắt đầu từ dữ liệu thống kê TNGT phải sạch, chuẩn xác và cập nhật thường xuyên.

Muốn chuẩn hóa dữ liệu thống kê TNGT, thì ngoài điều kiện cần là công cụ và phương pháp, thì điều kiện đủ là người báo cáo phải trên tinh thần khách quan khoa học, không chịu sự can thiệp của bất cứ áp lực nào.

Việc bỏ chi tiêu giảm TNGT hàng năm để hướng tới việc làm sạch dữ liệu, nhằm nắm bắt chính xác thực trạng TNGT, là một bước thay đổi quan trọng về tư duy, hướng tới cách làm thực chất.

Hiệu quả của chính sách phải được thể hiện bằng chuyển biến thực chất. Nỗ lực hay quyết tâm, đều phải dựa trên thực tế, là cái đang diễn ra ngoài đường và trong các khoa cấp cứu TNGT ở bệnh viện, chứ không phải trên con số. Các tính toán về tốc độ, về nguồn lực, về cách đi để đạt mục tiêu sẽ trật hoàn toàn, nếu ta mới vừa qua vạch xuất phát mà cứ ngỡ rằng mình đang chạy nước rút, hoặc cán đích đến nơi.

Bỏ chỉ tiêu giảm TNGT với các địa phương, ngoài việc trả báo cáo về con số thực, cái được còn là giảm áp lực, sự lúng túng cho các địa phương, trao cho họ sự tin tưởng và chủ động cần có.

 Song như đã đề cập, trước một mục tiêu đầy tham vọng về TTATGT, đòi hỏi mỗi địa phương và các ngành đều phải cố gắng cao hơn mức tự giác. Do đó, cùng với việc bỏ chỉ tiêu này, cũng cần có biện pháp theo dõi sự chuyển biến tình hình TNGT ở từng nơi, bóc tách nguyên nhân để đo được mức độ cố gắng, mức độ ưu tiên của địa phương cho nhiệm vụ đảm bảo TTATGT. Cần xác định các lĩnh vực, các địa phương có dư địa giảm sâu TNGT để đặt trọng tâm giải pháp trong từng giai đoạn. Song song với đó, tiếp tục gia cố vững chắc các trụ cột khác của ATGT.

Các con số đều có 2 mặt. Nếu nhìn ở mặt ngược lại, bỏ chỉ tiêu định mức giảm TNGT, thoạt trông, có thể giống như một bước lùi. Nhưng thực chất, không phải lùi, mà đây là bước chững lại cần thiết để định vị lại, nếu muốn tiến xa trên hành trình giảm thương vong do TNGT. Bởi nếu chỉ nhìn một chiều, bám vào con số ở ngọn, có thể ta sẽ giậm chân rất mạnh mà vẫn đứng yên./.