Cơ hội rất lớn, nhưng thách thức cũng không hề nhỏ. Vậy, làm thế nào để chớp được thời cơ từ cách mạng 4.0, đưa đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới, một kỷ nguyên mới?
Bài học chớp thời cơ từ cách mạng Tháng Tám có ý nghĩa như thế nào đối với cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư?
Tọa đàm phát thanh với chủ đề: “Từ bài học thời cơ trong Cách mạng Tháng Tám đến thời cơ trong Cách mạng 4.0”, 12h30, thứ Năm ngày 28/8/2025, trực tiếp trên VOVGT FM91 và vovgiaothong.vn.
Với sự tham gia của các vị khách mời: TS. Lê Duy Bình, Giám đốc điều hành Econoca và TS. Lê Trung Kiên, Giảng viên chính, Viện Hồ Chí Minh và các lãnh tụ của Đảng, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh.
Bài học về thời cơ từ cách mạng Tháng Tám
Phân tích về việc nhận biết và nắm bắt thời cơ của cuộc Cách mạng Tháng Tám, PGS.TS Nguyễn Mạnh Hà, Nguyên Viện trưởng Viện Lịch sử Đảng, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh cho hay, đầu tháng 8/1945, chiến tranh thế giới thứ hai đi đến hồi kết ở châu Âu với việc phát xít Đức đầu hàng đồng nh và cuộc chiến tranh ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương cũng đã ngã ngũ:
"Đảng bám sát tình hình thời cuộc thế giới, tập trung lãnh đạo nhân dân chuẩn bị mọi mặt cần và đủ cho cuộc tổng khởi nghĩa. Và đến khi nhận thấy là thời cơ chiến lược đã xuất hiện rồi thì lập tức phát động nhân dân đứng lên đấu tranh giành chính quyền".
Chuyên gia kinh tế Đinh Trọng Thịnh cho rằng, bài học mẫu mực về tận dụng thời cơ trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã không ngừng được phát huy, phát triển trong các thời kỳ chiến đấu và chiến thắng vẻ vang của toàn quân, toàn dân ta, lập nên chiến thắng Điện Biên Phủ năm 1954 và Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử năm 1975 mang tầm thời đại…
Theo PGS Đinh Trọng Thịnh, sau này, khi đất nước bước vào công cuộc đổi mới, từ việc bình thường hóa quan hệ với Mỹ, đến việc gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới (WTO)... đã tạo ra những điều kiện chưa từng có cho nước ta tăng cường hội nhập và phát triển. Việt Nam đã tận dụng rất tốt những cơ hội này, vươn lên khẳng định vai trò, vị trí của mình trong cộng đồng quốc tế: "Ngay từ bước đi đầu tiền thành lập Đảng Cộng sản cho đến thời điểm hiện nay thì gần như chúng ta rất khéo léo trong hoạt động tận dụng nguồn lực của người dân, của nền kinh tế đúng và trúng theo hoạt động mà Đảng và Nhà nước đã đề ra. Đó là điều quan trọng nhất."
PGS.TS Lê Văn Cường, Phó Viện trưởng Viện Xây dựng Đảng cũng cho hay, mỗi thành tựu của Việt Nam trong công cuộc đổi mới ngày nay đều có sự kế thừa và phát triển những bài học kinh nghiệm quý báu được đúc kết qua các thời kỳ cách mạng, trong đó, bài học kinh nghiệm về tạo dựng, nắm bắt và chớp thời cơ của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 luôn luôn có giá trị lâu bền và ý nghĩa thời đại.
Những bài học ấy cần được vận dụng vào thực tiễn ngày nay, nhất là việc sắp xếp lại tổ chức bộ máy: "Bởi vì có cả nội lực, có cả ngoại lực ấy, có cả cái điều kiện chủ quan, có cả điều kiện khách quan nó cho phép chúng ta tiến hành cuộc cách mạng tinh gọn mạnh này. Có đoàn kết, có tập hợp được lực lượng thì chúng ta mới có thể tiến hành thành công cái cuộc cách mạng tinh gọn, tổ chức lại bộ máy của hệ thống chính trị để đưa đất nước chúng ta bước vào cái kỷ nguyên vươn mình."
Một số ý kiến cũng cho rằng, trong kỷ nguyên mới, Việt Nam đang có những thời cơ để tiếp tục khơi dậy mạnh mẽ hơn nữa tinh thần yêu nước, tinh thần đoàn kết, khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc của toàn dân tộc, bài học tận dụng thời cơ của Cách mạng Tháng Tám cần tiếp tục được thấm nhuần và vận dụng sáng tạo trong giai đoạn phát triển mới.
Không nắm bắt, triển khai tốt, thời cơ sẽ trôi qua rất nhanh
PV: Thưa ông, Trung ương đã ban hành những Nghị quyết rất cơ bản và trụ cột như Nghị quyết 57 về đột phá khoa học công nghệ và chuyển đổi số; Nghị quyết 59 về hội nhập kinh tế quốc tế trong tình hình mới, Nghị quyết 68 về kinh tế tư nhân… Nhưng nếu chúng ta không nhận diện được những thời cơ thì có thể dẫn đến việc chúng ta thực hiện yếu kém những nghị quyết này. Quan điểm của ông về vấn đề này như thế nào?
Chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong: Chắc chắn rồi. Có thể nói thời cơ nó đã, đang và sẽ luôn tồn tại, nhưng vấn đề là nhận diện, nhưng quan trọng hơn nhận diện, đó là vấn đề triển khai. Thời cơ mà không có cơ chế thực hiện, nắm bắt, triển khai tốt thì nó sẽ trôi qua rất nhanh. Bởi trước đây chúng ta đã bỏ lỡ một cơ hội rất quan trọng, đó là khi chúng ta bước vào kỷ nguyên dân số vàng. Chúng ta đã khá chậm trễ triển khai trong giai đoạn này và chúng ta đã bị bỏ qua cơ hội trong kỷ nguyên dân số vàng. Vì vậy, chúng ta đã bắt đầu chu kỳ già hóa dân số khá nhanh. Đây là bài học rất thấm thía.
Vì thế khi cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4, rồi công cuộc đổi mới bộ máy, tổ chức chính quyền 2 cấp là 2 cơ hội lớn, song trùng mà chúng ta phải nắm bắt, thực hiện tốt, còn nếu không, chúng ta lại bỏ lỡ cơ hội này và như vậy chúng ta sẽ bị trả giá, không chỉ là kinh tế, mà còn nhiều vấn đề khác nữa trong tương lai.
Trên tinh thần đó, để thực hiện tốt 4 Nghị quyết, cộng với việc khai thác những bài học quá khứ và phát huy tinh thần trách nhiệm, nâng cao chất lượng bộ máy là cực kỳ quan trọng để nắm bắt, khai thác cơ hội mới thành công.
PV: Theo ông, để có thể không bị lỡ thời cơ như ông vừa phân tích, thì chúng ta cần thực hiện quyết liệt, khẩn trương ra sao để có thể thực hiện hiệu quả 4 nghị quyết trụ cột này?
Chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong: Trước mắt là phải đẩy nhanh và hoàn thiện sớm các cơ chế của công cuộc tinh gọn bộ máy theo mô hình chính quyền địa phương 2 cấp và đồng thời sớm hiện thực hóa thành các thể chế, nhận thức, rồi các chương trình hành động của 4 Nghị quyết kia.
Và điều quan trọng cuối cùng là chúng ta phải có một sự đột phá mạnh mẽ về cơ chế để từ đó thực hiện việc tìm kiếm được một bộ máy lãnh đạo cực kỳ công nh, trách nhiệm, tâm huyết và đủ sức, ngang tầm với nhiệm vụ mới này. Chúng ta không có đổi phá về cơ chế cán bộ, không quyết liệt trong cải cách bộ máy, thể chế thì chắc chắn chúng ta sẽ bỏ qua cơ hội từ định hướng chiến lược phát triển bền vững.
PV: Vâng, xin cảm ơn ông.