Đầu tư đồng bộ và cơ chế đặc thù sẽ giúp Mộc Bài cất cánh, nâng tầm kinh tế Tây Ninh và Đông Nam Bộ.
Đột phá hạ tầng cho Mộc Bài
Cuối tháng 8/2025, tại Cửa khẩu quốc tế Mộc Bài (Tây Ninh), giao thương diễn ra sôi động, hàng hóa, phương tiện và người dân qua lại tấp nập suốt ngày đêm. Đây là cửa khẩu quốc tế lớn nhất Đông Nam bộ, giữ vai trò then chốt trong kết nối thương mại khu vực phía Nam. Lực lượng hải quan, biên phòng luôn làm việc căng thẳng, nhất là khi lượng khách du lịch và thăm thân tăng cao.
Theo Ban Quản lý Khu kinh tế Tây Ninh, sau khi tỉnh được hợp nhất với diện tích hơn 8.500 km², dân số trên 3,25 triệu người và gần 370 km đường biên giới giáp Campuchia, tiềm năng phát triển giao thương được mở rộng.
Trong đó, Khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài hơn 21.000 ha được quy hoạch thành cửa khẩu quốc tế lớn nhất phía Nam, là điểm trung chuyển chiến lược trong hành lang thương mại Việt Nam – Campuchia – Thái Lan. Hiện nơi đây đã có hệ thống kho bãi, chợ đường biên, bãi kiểm hóa và tuyến cao tốc TP.HCM – Mộc Bài đang được triển khai.
Ông Huỳnh Đăng Khoa, Phó Giám đốc Sở Công thương Tây Ninh, nguyên Phó trưởng ban Ban Quản lý Khu kinh tế Tây Ninh, nhận định: Khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài có thể trở thành trung tâm logistics, kho vận và chế biến phục vụ TP.HCM và các vùng lân cận. Tuy nhiên, hạ tầng hiện chưa đáp ứng nhu cầu, bến bãi còn thiếu, tình trạng ùn ứ phương tiện thường xuyên xảy ra, cùng với chính sách thương mại biên giới thay đổi, khiến lợi thế chưa phát huy hết.
Để tạo sức bật, Tây Ninh cần chính sách ưu đãi cao nhất về thuế, tiền thuê đất, đồng thời sớm bổ sung cơ chế đặc thù nhằm thu hút các ngành mới như logistics xanh, e-logistics, kho lạnh và chế biến sâu, nâng vị thế Mộc Bài trở thành cửa ngõ thương mại Xuyên Á.
"Trong thời gian tới, tỉnh Tây Ninh sẽ tiếp tục cải thiện môi trường đầu tư, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, đầu tư nguồn lực, cơ chế chính sách để thu hút lao động, chuyên gia trình độ cao, thu hút các doanh nghiệp nhà đầu tư uy tín hàng đầu để hoàn thành mục tiêu của đề án xây dựng Khu kinh tế Cửa khẩu Quốc tế Mộc Bài định hướng đến 2045", ông Huỳnh Đăng Khoa nhấn mạnh.
Kim ngạch xuất nhập khẩu qua cửa khẩu Mộc Bài tăng 16% so với cùng kỳ
Cửa khẩu quốc tế Mộc Bài cách TP.HCM khoảng 70 km và Phnom Penh 170 km, nằm trên tuyến đường Xuyên Á, giữ vai trò cửa ngõ giao thương quan trọng của phía Nam. Ông Lê Minh Tân, Phó Đội trưởng Hải quan Cửa khẩu Mộc Bài cho biết, đây là cửa khẩu đường bộ lớn nhất khu vực, mỗi ngày có 700–800 lượt phương tiện qua lại, cao điểm tới 1.000 lượt; lượng hành khách đạt 6.000–8.000 lượt/ngày.
Từ đầu năm đến ngày 15/8/2025, kim ngạch xuất nhập khẩu đạt 525 triệu USD, tăng 16% so với cùng kỳ 2024; số tờ khai hải quan đạt 23.400, tăng 7–8%. Hàng hóa xuất khẩu chủ yếu là xơ sợi, nguyên phụ liệu sản xuất cho Campuchia, trong khi nhập khẩu phần lớn là vải và nguyên liệu quá cảnh qua Việt Nam để đi Trung Quốc, châu Âu, Nhật Bản. Đáng chú ý, hàng quá cảnh chiếm tới 75–80% tổng lượng hàng hóa.
Ngoài hoạt động xuất nhập khẩu, khu vực còn có 12 doanh nghiệp gia công xuất khẩu đang sản xuất ổn định. Lực lượng hải quan thường xuyên hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, vừa bảo đảm tuân thủ pháp luật, vừa tạo thuận lợi thương mại.
Dù được xem là cửa khẩu hiện đại so với 20 năm trước, song Mộc Bài đang bị quá tải, hạ tầng không đáp ứng được nhu cầu thực tế. Các đơn vị chức năng trong khu kinh tế đã kiến nghị sớm bố trí vốn để nâng cấp cửa khẩu, đầu tư đồng bộ hạ tầng logistics, nhất là tuyến cao tốc TP.HCM – Mộc Bài. Từ đó tạo động lực để khu kinh tế cửa khẩu không chỉ phát triển thương mại mà còn trở thành điểm nhấn về văn hóa, du lịch cho Tây Ninh. Ông Tân nói:
"Khi có tuyến cao tốc này rút ngắn rất nhiều cho thời gian vận chuyển hàng hóa trên đường. Thậm chí giảm rất nhiều áp lực cho khu dân cư có tuyến vận chuyển hàng hóa Xuyên Á đi qua. Theo tôi sau khi tuyến cao tốc TP.HCM – Mộc Bài được hoàn thành đưa vào khai thác thì kinh tế tây Ninh nói chung và khu kinh tế Mộc Bài nói riêng cũng được hưởng lợi rất là lớn."
Mộc Bài cất cánh với cao tốc “xuyên Á”
Dự án cao tốc TP.HCM – Mộc Bài đang bước vào giai đoạn thi công, đánh dấu bước ngoặt trong phát triển hạ tầng vùng kinh tế trọng điểm phía Nam. Tuyến đường dài 51 km, đi qua TP.HCM và Tây Ninh, với tổng vốn đầu tư hơn 19.600 tỷ đồng.
Theo ông Lương Minh Phúc, Giám đốc Ban Quản lý dự án giao thông TP.HCM, công trình có ý nghĩa đặc biệt khi vừa giải quyết nhu cầu giao thông cấp bách, vừa tạo cơ hội để Khu kinh tế cửa khẩu Mộc Bài trở thành điểm sáng giao thương quốc tế, góp phần bứt phá cho toàn vùng.
Cao tốc không chỉ mang ý nghĩa đối nội mà còn đối ngoại, khi kết nối với hệ thống cao tốc xuyên Á, mở lối thuận lợi cho vận chuyển hàng hóa, dịch vụ giữa Việt Nam và các nước láng giềng. Đây được xem là “cánh cửa” để Mộc Bài cất cánh, nâng cao vị thế Đông Nam Bộ trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Thách thức lớn nhất hiện nay là công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng cho hơn 3.800 hộ dân trên diện tích 2.470 ha. Các cơ quan chức năng cam kết áp dụng cơ chế đặc thù, kế thừa kinh nghiệm từ dự án Vành đai 3, bảo đảm người dân tái định cư có cuộc sống bằng hoặc tốt hơn, tạo sự đồng thuận.
Theo kế hoạch, từ tháng 10/2025 sẽ khởi công xây lắp, hoàn thành vào cuối năm 2027, trở thành tuyến đường ngắn nhất nối TP.HCM với Mộc Bài, giảm tải quốc lộ 22 và hình thành trục logistics chiến lược giữa TP.HCM – cảng Cái Mép – Mộc Bài. Ông Phúc cho biết thêm:
"Khi dự án hoàn thành sẽ nối kết với đường cao tốc Phnôm Pênh – Bavet, chúng ta có một trục đường Xuyên Á, phục vụ không chỉ giao thông phía Việt Nam mà còn phục vụ cho giao thông đối ngoại. Cụ thể khi mà chúng ta hoàn tất đường Vành đai 3, Vành đai 4 và cùng với đường cao tốc TP.HCM – Mộc Bài này sẽ góp phần hoàn chỉnh hệ thống giao thông nối kết cho cả vùng kinh tế trọng điểm phía Nam. Việc đồng bộ các công trình này sẽ tạo nên mạng lưới giao thông hiện đại, khép kín, thúc đẩy sự phát triển toàn diện của khu vực."
Với lợi thế vị trí chiến lược và động lực từ cao tốc TP.HCM – Mộc Bài, khu kinh tế cửa khẩu này đang đứng trước bước ngoặt phát triển. Nếu hạ tầng được đầu tư đồng bộ, cùng với cơ chế đặc thù đủ sức cạnh tranh, Mộc Bài sẽ không chỉ là cửa khẩu sôi động của Tây Ninh mà còn trở thành trung tâm giao thương Xuyên Á, góp phần khẳng định vai trò đầu tàu của Đông Nam Bộ trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Khu kinh tế Cửa khẩu Mộc Bài đứng trước cơ hội mới
Sau ngày 1/7/2025, tỉnh Tây Ninh chính thức được thành lập trên cơ sở sáp nhập, với nhiều lợi thế mới để phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là khu vực biên giới. Trong đó, Cửa khẩu quốc tế Mộc Bài, cửa ngõ giao thương lớn nhất phía Nam đang đứng trước cơ hội bứt phá, đồng thời cũng đối diện không ít thách thức. Vậy định hướng phát triển của Mộc Bài trong giai đoạn tới sẽ ra sao, cơ chế chính sách nào đang được tính toán để khai thác tối đa lợi thế?
Phóng viên Nguyễn Quang – Cơ quan thường trú Đài Tiếng nói Việt Nam tại TP.HCM trao đổi với ông Nguyễn Văn Thông, Phó Trưởng Ban Quản lý Khu kinh tế tỉnh Tây Ninh xung quanh nội dung này:
PV: Sau sáp nhập, cơ hội và thách thức nào đặt ra cho Cửa khẩu Mộc Bài thưa ông?
Ông Nguyễn Văn Thông: Sau ngày 01/7/2025, tỉnh Tây Ninh mới chính thức thành lập, diện tích hơn 8.500 km², dân số trên 3,25 triệu người. Đặc biệt, tỉnh có khoảng 369 km đường biên giới với Campuchia, nhiều cửa khẩu quốc tế quan trọng. Đây là lợi thế rất lớn để phát triển giao thương hàng hóa.
Riêng Cửa khẩu quốc tế Mộc Bài, chỉ cách TP.HCM 70 km, cách Phnom Penh 170 km, lại nằm trên tuyến xuyên Á – con đường nối liền nhiều quốc gia. Đây là cửa khẩu đường bộ lớn nhất phía Nam, mỗi ngày có 700–800 lượt phương tiện qua lại, cao điểm tới 1.000 lượt; hành khách 5.000–6.000 lượt/ngày, có lúc vượt 8.000 lượt. Kim ngạch XNK 6 tháng đầu năm đạt khoảng 600 triệu USD (theo số liệu báo cáo của hải quan Mộc Bài).
Tuy nhiên, thách thức cũng nhiều: Lưu lượng phương tiện qua cửa khẩu ngày càng tăng nên hạ tầng giao thông chưa đáp ứng, quá tải; bến bãi còn thiếu; tình trạng lượng xe quá nhiều gây ùn tắc; hạ tầng cửa khẩu xuống cấp. Bên cạnh đó, chính sách thương mại biên giới thay đổi khiến lợi thế chưa phát huy hết.
PV: Định hướng phát triển của Cửa khẩu Mộc Bài sắp tới là gì thưa ông?
Ông Nguyễn Văn Thông: Hiện nay, quy hoạch chung KKTCK Mộc Bài đã được Chính phủ phê duyệt tại quyết định số 1126/QĐ-TTg ngày 11/6/2025, với một số điểm nhấn như sau :
Khu vực Cửa khẩu Quốc tế Mộc Bài giai đoạn đến 2030 có quy mô khoảng 222,73 ha (không bao gồm đất an ninh, quốc phòng), được xác định quản lý theo phạm vi cửa khẩu quy định tại Nghị quyết số 78/NQ-CP ngày 05/9/2016 của Chính phủ. Trung tâm logistics 182 ha; Mở rộng cảng cạn hiện hữu (27ha) sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho vận chuyển hàng hóa, kết nối trực tiếp với cao tốc TP.HCM - Mộc Bài và ga đường sắt Mộc Bài (70 ha) trong tương lai.
Phát triển công nghiệp, kho tang giai đoạn đến năm 2030 quy mô 908 ha, đến năm 2045 tăng lên 3.194 ha, đa dạng các loại hình từ công nghiệp hỗ trợ đến công nghệ cao, gắn kết chặt chẽ với không gian cửa khẩu để phát huy lợi thế xuất, nhập khẩu.
Khu dân cư đô thị định hướng đến 2030 là 1.767 ha, đến năm 2045 tăng lên 2.840 ha, hình thành các khu đô thị mới được đầu tư đồng bộ, cung cấp dịch vụ tiện ích và nhà ở xã hội cho người lao động.
Định hướng không gian kiến trúc cảnh quan hướng đến một Khu kinh tế cửa khẩu hiện đại, đa dạng chức năng, tối đa hóa lợi thế hạ tầng giao thông quốc gia. Các tuyến không gian chính, bao gồm các trục Đông - Tây và Bắc - Nam (như đường tuần tra biên giới, Quốc lộ 14C, sông Vàm Cỏ Đông), sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc định hình cấu trúc và tạo nên các điểm nhấn.
Các khu vực cửa ngõ và công trình điểm nhấn sẽ được thiết kế mang tính biểu tượng quốc gia, kết hợp quảng trường và không gian mở, sử dụng kiến trúc xanh, tiết kiệm năng lượng. Việc quản lý chiều cao và mật độ xây dựng sẽ tuân thủ nghiêm ngặt Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia và các quy định về quốc phòng - an ninh biên giới.
Chúng tôi đặt mục tiêu Mộc Bài trở thành trung tâm logistics và cửa ngõ thương mại quốc tế của vùng. Đến năm 2030, sẽ hình thành trung tâm logistics có diện tích gần 200 ha; diện tích công nghiệp khoảng 900 ha, đến 2045 tăng lên hơn 3.000 ha. Đô thị mới, dịch vụ, thương mại, nhà ở xã hội cũng sẽ được đầu tư đồng bộ, hướng đến mô hình “xanh – thông nh – hiện đại”.
5 lĩnh vực trọng tâm gồm: Logistics cảng – kết nối Cảng Cái Mép, sân bay Long Thành; Thương mại, dịch vụ biên mậu; Công nghiệp công nghệ cao; Đô thị xanh – thông nh; Du lịch và nông nghiệp công nghệ cao.
PV: Chính sách, cơ chế nào đang được tính toán cho Cửa khẩu Mộc Bài, thưa ông?
Ông Nguyễn Văn Thông: Hiện cơ chế chung theo quy định của pháp luật còn hạn chế. Vì vậy, tỉnh đã mạnh dạn đề xuất một số cơ chế đặc thù theo Tờ trình 1931/TTr-UBND ngày 29/5/2025, nhằm thúc đẩy phát triển Khu kinh tế cửa khẩu (KKTCK) Mộc Bài trở thành trung tâm công nghiệp - đô thị - dịch vụ - logistics hiện đại, kết nối hiệu quả nền kinh tế Việt Nam - Campuchia. Các cơ chế này hướng đến việc tận dụng vị trí chiến lược của Mộc Bài, tăng cường thu hút đầu tư, nâng cao năng lực cạnh tranh với các khu kinh tế biên giới khu vực như Bavet (Campuchia), đồng thời củng cố quốc phòng, an ninh và đối ngoại.
PV: Cao tốc TP.HCM – Mộc Bài khi hoàn thành sẽ tạo tác động thế nào thưa ông?
Ông Nguyễn Văn Thông: Cao tốc này sẽ rút ngắn thời gian vận chuyển, giảm chi phí logistics, giảm tải cho Quốc lộ 22 vốn đã quá tải. Thiết kế 4 làn, tốc độ 120 km/h, đây là tuyến huyết mạch nối trực tiếp vùng kinh tế trọng điểm phía Nam với Campuchia và ASEAN.
Chúng tôi kỳ vọng cao tốc sẽ biến Mộc Bài thành “điểm hẹn logistics quốc tế”, thu hút tập đoàn đa quốc gia mở nhà máy, trung tâm phân phối; thúc đẩy du lịch, thương mại, dịch vụ; và tạo thêm hàng ngàn việc làm chất lượng cao cho lao động địa phương trong thời gian tới.
PV: Xin cảm ơn ông Nguyễn Văn Thông, Phó Trưởng Ban Quản lý Khu kinh tế tỉnh Tây Ninh với những chia sẻ vừa rồi.
Có thể thấy, với định hướng rõ ràng cùng các cơ chế đặc thù, Cửa khẩu quốc tế Mộc Bài đang đứng trước vận hội lớn để trở thành trung tâm logistics, thương mại quốc tế của vùng. Hy vọng những bước đi chiến lược sẽ giúp Mộc Bài bứt phá, góp phần đưa Tây Ninh phát triển nhanh, bền vững.