HỖ TRỢ TÀI CHÍNH CHO PHỤ NỮ SINH ĐỦ HAI CON TRƯỚC 35 TUỔI
Dự thảo số gồm 8 chương, 28 điều, trong đó quy định cụ thể hơn so với Pháp lệnh Dân số trước đây, đặc biệt là các chính sách và biện pháp về nâng cao chất lượng dân số, công tác truyền thông, vận động và giáo dục về dân số.
Cụ thể, về phạm vi điều chỉnh, dự thảo Luật Dân số tập trung vào các nội dung như duy trì mức sinh thay thế; giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh; thích ứng với già hóa dân số và dân số già; nâng cao chất lượng dân số; tăng cường truyền thông, vận động, giáo dục về dân số; cùng các điều kiện bảo đảm thực hiện hiệu quả công tác dân số.
Về giảm mất cân bằng giới tính khi sinh, tại dự thảo Luật này, Bộ Y tế đề xuất bổ sung các biện pháp đồng bộ, tăng cường truyền thông thay đổi định kiến giới, kiểm soát hành vi lựa chọn giới tính thai nhi, đồng thời yêu cầu Chính phủ định kỳ công bố danh sách địa phương có mức mất cân bằng cao hoặc đã đạt cân bằng tự nhiên để có chính sách can thiệp phù hợp.
Về thích ứng với già hóa dân số, dự thảo Luật Dân số dành riêng một chương quy định các chính sách hỗ trợ chăm sóc người cao tuổi, khuyến khích phát triển dịch vụ chăm sóc dài hạn, chăm sóc tại cộng đồng; phát triển nguồn nhân lực lão khoa, đào tạo đội ngũ y, bác sĩ, nhân viên xã hội phục vụ người cao tuổi...
Về nâng cao chất lượng dân số, dự thảo nhấn mạnh các giải pháp tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn, sàng lọc và chẩn đoán bệnh tật bẩm sinh trước sinh và sơ sinh, bảo đảm mọi trẻ em được sinh ra khỏe mạnh, góp phần giảm gánh nặng y tế và nâng cao thể lực, trí tuệ của người Việt Nam.
Đặc biệt, một điểm mới đáng chú ý, để duy trì mức sinh thay thế, dự thảo Luật Dân số đã đưa ra các chính sách khuyến khích sinh đủ hai con, trong đó có hỗ trợ tài chính cho phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi, phụ nữ dân tộc thiểu số rất ít người, và phụ nữ tại các địa phương có mức sinh thấp; tăng thời gian nghỉ thai sản khi sinh con thứ hai. Đáng chú ý, dự thảo Luật Dân số cũng quy định, phụ nữ sinh đủ 2 con ở các khu công nghiệp, khu chế xuất và các tỉnh, thành phố có mức sinh thấp được hưởng chính sách hỗ trợ về nhà ở xã hội.
Dự thảo Luật Dân số đã được Chính phủ trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV đang diễn ra và ngày 10/11 vừa qua, Quốc hội đã thảo luận tại hội trường về dự án Luật này. Đa số ý kiến của các đại biểu Quốc hội đều đồng tình với đề xuất của Ban soạn thảo về việc đề ra những chính sách ưu đãi đối với các cặp vợ chồng, hoặc phụ nữ sinh đủ 2 con để đảm bảo mức sinh thay thế.
Dự kiến, dự thảo Luật Dân số sẽ được Quốc hội thông qua ngày 10/12 tới.
SỚM AN CƯ, GIẢM BỚT GÁNH NẶNG VỀ NHÀ Ở
Vì sao phải đề xuất những chính sách ưu đãi để khuyến khích các cặp vợ chồng sinh đủ 2 con, hướng tới mục tiêu đảm bảo mức sinh thay thế? PV VOV Giao thông đã có cuộc trao đổi với bà Đặng Quỳnh Thư, Trưởng phòng Quy mô dân số và Kế hoạch hóa gia đình, Cục Dân số, Bộ Y tế - đơn vị chủ trì soạn thảo Luật:
PV: Thưa bà, vì sao Ban soạn thảo đề xuất những chính sách để hướng đến mục tiêu đạt mức sinh thay thế?
Bà Đặng Quỳnh Thư: Mục tiêu mà chúng tôi xây dựng chính sách ở đây là nhằm là đạt và duy trì vững chắc mức sinh thay thế để có cái quy mô dân số hợp lý, góp phần làm chậm cái già hóa dân số và giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh.
Giải pháp đề xuất trong dự thảo Luận Dân số là quy định mỗi cặp vợ chồng, cá nhân có quyền quyết định về thời gian sinh con, số con và khoảng cách giữa các đợt sinh. Đồng thời chúng tôi cũng bổ sung một số biện pháp có tác dụng khuyến khích trực tiếp đến các cặp vợ chồng để sinh thêm con và sinh đủ hai con.
Cụ thể như sau: Thứ nhất là tăng thời gian nghỉ thai sản khi sinh con thứ hai; phụ nữ được nghỉ thêm 1 tháng, nam giới thì được nghỉ thêm 5 ngày làm việc khi vợ sinh con.
Nội dung thứ hai đó là hỗ trợ tài chính khi sinh con đối với phụ nữ dân tộc thiểu số, ít người; phụ nữ sinh sinh đủ hai con trước 35 tuổi và phụ nữ ở những địa phương có mức sinh thấp. Nhóm thứ ba là ưu tiên mua hoặc thuê nhà ở xã hội theo quy định của pháp luật nhà ở đối với phụ nữ sinh đủ hai con.
PV: Bà có thể nói rõ vì sao Ban soạn thảo lại đề xuất cho phép phụ nữ sinh đủ 2 con được ưu tiên thuê, mua nhà ở xã hội?
Bà Đặng Quỳnh Thư: Theo điều 76, 77, 78 của Luật Nhà ở năm 2023 thì đã có quy định đối tượng được hưởng chính sách hỗ trợ về nhà ở và điều và điều kiện được hưởng chính sách cùng 12 đối tượng, trong đó các đối đối tượng là nghèo, cận nghèo, thu nhập thấp hoặc là công chức, viên chức, công nhân, người lao động, khu công nghiệp... mà không phân biệt có con hay là chưa có con.
Do vậy, đề xuất trong dự thảo Luật Dân số thì chúng tôi cũng chỉ đề xuất là đưa thêm tiêu chí thôi, chứ không thêm đối tượng. Như thế sẽ không tăng đối tượng và chúng tôi chỉ đưa các tiêu chí ưu tiên, đấy là phụ nữ sinh đủ hai con.
Với chính sách này thì chúng tôi cũng hy vọng là giúp các gia đình, cặp vợ chồng, cá nhân có hai con thì sớm được an cư, giảm bớt gánh nặng về nhà ở, tập trung cho việc chăm sóc và nuôi dạy con cái.
PV: Ban soạn thảo kỳ vọng gì vào những đề xuất này?
Bà Đặng Quỳnh Thư: Thực hiện chính sách này sẽ khuyến khích được các cá nhân, cặp vợ chồng sinh con, sinh đủ hai con để đảm bảo mức sinh thay thế trên phạm vi cả nước, tránh được tình trạng già hóa dân số nhanh, giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh để có nguồn lực phát triển đất nước bền vững, cũng là để ổn định lực lượng lao động và tác động tích cực đến chất lượng nguồn nhân lực.
Người dân được thụ hưởng chính sách hỗ trợ phần nào đó thì cũng giảm gánh nặng về chi phí sinh con và nuôi con, cũng sẽ khuyến khích được người dân sinh con và sinh đủ hai con. Để thực hiện giải pháp này thì Nhà nước sẽ phải đảm bảo nguồn ngân sách để thực hiện việc tuyên truyền vận động và thực hiện chính sách hỗ trợ khuyến khích cho người dân sinh con và sinh đủ hai con.
PV: Xin cảm ơn bà.
VIỆC ĐẦU TIÊN LÀ PHẢI CÓ NHÀ Ở ỔN ĐỊNH
Việc đề xuất các chính sách khuyến khích các cặp vợ chồng sinh đủ 2 con, nếu được ban hành sẽ có những tác động xã hội như thế nào? PV VOV Giao thông đã có cuộc trao đổi với ông Giang Thanh Long, chuyên gia kinh tế học về dân số và chính sách xã hội xung quanh nội dung này:
PV: Thưa ông, ông đánh giá như thế nào về sự cần thiết ban hành Luật Dân số?
Ông Giang Thanh Long: Trong thời điểm này, Luật Dân số được ban hành là rất cần thiết, bởi vì nó thể hiện rất rõ chiến lược, chính sách của chúng ta ứng xử với dân số trong quá trình tăng trưởng và phát triển kinh tế, trong đó có những điểm rất quan trọng là hiện nay Việt Nam đang trong giai đoạn vừa cơ cấu dân số vàng, vừa cơ cấu dân số già, cho nên với một Luật Dân số ra đời chúng ta sẽ có một nền tảng, định hướng rất rõ là làm thế nào để tận dụng cơ cấu dân số vàng và chuẩn bị cho dân số già với hàng chục triệu người trong thời gian tới.
PV: Một trong những điểm đáng chú ý tại dự thảo Luật Dân số lần này đó là Ban soạn thảo đã đề xuất những chính sách nhằm đảm bảo mức sinh thay thế, trong đó có việc đề xuất đối tượng được ưu tiên mua nhà ở xã hội. Ông có ý kiến như thế nào về những chính sách ưu tiên này?
Ông Giang Thanh Long: Đây là một trong những chủ trương có tính an sinh xã hội rất cao và thực tế hiện nay trong các báo cáo trong nước cũng như quốc tế, đặc biệt gần đây là báo cáo dân số thế giới vào ngày 1/7/2025 thì một trong những điểm rất quan trọng khiến cho các cặp vợ chồng ngại sinh con là vấn đề liên quan đến nhà ở.
Đặc biệt trong văn hóa của Việt Nam là “an cư, lạc nghiệp”, việc đầu tiên là phải có nhà ở ổn định thì lúc đó các cặp vợ chồng mới tính toán đến việc sinh con. Chính bởi lẽ đó, việc hỗ trợ mua nhà ở xã hội là một trong những giải pháp tôi cho rằng rất đúng.
Cách hỗ trợ, tôi cho rằng cũng có nhiều cách khác nhau, có người đã có nhà ở rồi, nhưng nó chưa ổn định hoặc cần phải có nhà ở rộng hơn, ví dụ như đã có 1 con rồi thì có thể sinh thành 2 con, thậm chí có thể sinh hơn. Ở đây cần khắc định rằng phải có một chủ trương rất rõ là Nhà nước và nhân dân cùng làm, phải có sự đóng góp của cả hai bên.
Khi Nhà nước thông qua chính sách này có thể hỗ trợ các cặp vợ chồng có thể mua nhà hợp lý với các mức thu nhập khác nhau và đương nhiên là phải thiết kế một cách linh hoạt các loại nhà ở khác nhau để đảm bảo nhu cầu của các cặp vợ chồng, nhưng đồng thời cũng đảm bảo khả năng chi trả sau khi được hỗ trợ.
PV: Theo ông, nếu dự thảo Luật Dân số được ban hành và những đề xuất ưu tiên mua nhà ở xã hội được thông qua thì sẽ có những tác động xã hội như thế nào?
Ông Giang Thanh Long: Hiện nay một trong những chủ trương rất quan trọng mang tính chất tổng thể trong Luật Dân số, đó là cố gắng duy trì mức sinh, đặc biệt là quay trở lại mức sinh thay thế. Thật ra việc thực hiện duy trì mức sinh hoặc quay trở lại mức sinh thay thế nó lại phục thuộc các chính sách đi kèm như thế nào, ví dụ chúng ta có những hỗ trợ mang tính chất liên quan, ví dụ như sàng lọc trước sinh, đảm bảo vấn đề sức khỏe, bên cạnh đó còn có những yếu tố kinh tế và xã hội mà trong Luật Dân số đã quan tâm, trong đó có cái mà chúng ta vừa nói, đó là liên quan đến chính sách hỗ trợ mua nhà ở xã hội.
Ở đây đòi hỏi Luật mang tính chất tổng thể để làm sao hỗ trợ các cặp vợ chồng người ta có con, không chỉ hai con, mà có thể nhiều con hơn. Với quy định chung như vậy, tôi cho rằng, đây cũng là một trong những định hướng rất quan trọng, không chỉ là vấn đề mức sinh, mà còn là vấn đề an sinh xã hội cho người lao động và người dân.
PV: Xin cảm ơn ông.
***
Theo Bộ Y tế, mức sinh trên toàn quốc đang có xu hướng giảm xuống dưới mức sinh thay thế, từ 2,11 con/phụ nữ vào năm 2021 xuống 2,01 con/phụ nữ vào năm 2022 và 1,91 con/phụ nữ vào năm 2024 - thấp nhất trong lịch sử và được dự báo là sẽ tiếp tục giảm trong các năm tiếp theo. Đáng lo ngại, nếu mức sinh tiếp tục giảm, đến năm 2039 Việt Nam sẽ kết thúc thời kỳ dân số vàng, và sau năm 2054 dân số sẽ bắt đầu tăng trưởng âm.
Bởi vậy, Bộ Y tế đã đề xuất nhiều chính sách khuyến khích các cặp vợ chồng, hoặc phụ nữ khi sinh con thứ 2, nhằm hướng đến mục tiêu đạt mức sinh thay thế.
Bạn kỳ vọng gì vào những đề xuất này? Nếu được ban hành, các quy định mới của dự thảo luật sẽ có những tác động xã hội như thế nào?
Mời các bạn cùng chia sẻ ý kiến, đóng góp cho Dự thảo qua hotline 02437.91.91.91, qua fanpage VOV Giao thông, hoặc có thể góp ý trực tiếp trên Cổng thông tin điện tử của Bộ Y tế.
----
Đừng quên đón nghe và tương tác với “Dự thảo trên tay” trên các kênh phát thanh của Ban VOV Giao thông Quốc gia, trên website: vovgiaothong.vn, hoặc trên các nền tảng podcasts dành cho di động.